Sevgili okurlar,

Sizinle birlikte Baþbakanlýk Osmanlý Arþivi’nde bulunan ve 7 Aralýk 1914 tarihine ait bir Osmanlýca belgeyi okumak istiyorum.

Belge, Devrek ve çevresinde XX. yüzyýlýn baþlarýnda ekimi yapýlan tütün ziraatýndan söz etmektedir. Ama bugün –bilindiði üzere- bu bitkinin ziraatý Devrek ve çevresinde artýk yoktur.

Belge, DH. ÝD. 95-2/30 numarasý ile Baþbakanlýk Osmanlý Arþivi’nde kayýtlýdýr ve Bolu Sancaðý Mutasarrýflýðý tarafýndan Dahiliye Nezâreti’ne (Ýçiþleri Bakanlýðý) yazýlmýþtýr.

Belgeyi, öncelikle orijinal halinden özetleyerek sizlere sunmak istiyorum:
Reji Memurluðu’ndan verilen bir evrakta ifade edildiðine göre, Bolu Sancaðý’na baðlý Düzce ve Bartýn kazalarýnýn dýþýndaki yerlerde tütün ekimi yapýlmasý dönemin tekel kanunu hükümlerince uygun görülmemektedir.

Ancak Bolu Sancaðý’nýn Mudurnu ve Devrek kazalarýnda yýllardýr tütün ziraatý yapýla geldiði belgede vurgulanmaktadýr. Dönemin tekel kanunun 13. maddesine dayanan cetvele göre de tütün ziraatý sadece Bartýn ve Düzce kazalarýna verilerek Devrek’te tütün ziraatýnýn yapýlmasý yasaklanmýþtýr. Oysaki tütün ziraatý, bu yýllarda Devrek baþta olmak üzere bölgenin önemli bir geçim kaynaðýdýr. Bundan dolayý, üst yazý ile ilgili konunun meclisçe deðiþtirilmesi ya da belirli bir süre bu yasaðýn kalkmasý talep edilmektedir.

Belgeyi Osmanlýca aslýndan aynen yayýmlýyorum:





Belge: DH. ÝD. 95-2/30

Dahiliye Nezâreti

Tarih: 24 Teþrîn-i Sânî sene 1330



“Maliye Nezaret-i Vekâlet-i Celîlesine

Düzce ve Bartýn'dan mâ‘adâ kazâlarda tütün zer‘etdirilmemesi Ýnhisâr-ý Duhân Kânûnu'nun on üçüncü maddesi iktizâsýndan olub halbuki livanýn Mudurnu ve Devrek kazârlýnda sinîn-i vefîreden beri tütün zirâ‘ati mevcûd olduðu gibi Bolu merkez kazâsýnda her sene miktârý tezâyüd ederek bu sene seksen bin kiloya bâlið olan tütün mahsûlü nefâsetçe Düzce tütünlerine fâik bulunduðundan ve bir kýsmý ahalinin her sene tütün zirâ‘atiyle temîn etdikleri menâfi‘den mahrûm býrakýlmalarý hükûmet-i seniyyenin re’fet-i þefkatkârî ve tebaa-perverîsiyle mütenâsib olmayacaðýndan bahisle sâlifü'z-zikr kânûnun bu def‘a ictimâ‘ edecek Meclis-i Umûmîde müzâkeresi mümkün olamayacak ise þimdilik yalnýz madde-i mezkûrenin te’hîr-i tatbîki esbâbýnýn istikmâli lüzumu Bolu Sancaðý Mutasarrýflýðý'ndan bildirilmekle serd olunan esbâba nazaran iktizasýnýn îfâ ve inbâ buyurulmasý mütemennâdýr ol bâbda”





Belge: DH. ÝD. 95-2/30
Müstakil

Bolu Sancaðý Mutsarrýflýðý

Tahrîrât Kalemi

Aded:

Umûmî: 8153

Husûsî: 392

Dahiliye Nezâret-i Celîlesine





“Devletlü efendim hazretleri

Bolu sancaðý mülhakatýndan Düzce ve Bartýn'dan mâ‘ada kazâlarda tütün zer‘etdirilmemesi Ýnhisâr-ý Duhân Kânûnu ahkmýndan olduðu cihetle tütün garsýna mahsûs arâzî ihzârýyla beyhûde zahmet ve masraf ihtiyâr ve hilâf-ý memnûiyet teþebbüslerden dolayý bi'n-netîce kendilerini zarar ve maðdûriyete dûçâr etmemeleri lüzumunun þimdiden kura heyet-i ihtiyâriyesi vâsýtsýyla tütün zürrâ‘ýna ihtârý zýmnýnda îcâb eden kazalara teblîgât icrasý Bolu Reji Merkez Memurluðu'ndan verilen müzekkirede ifâde olunuyor.

Livânýn Mudurnu ve Devrek kazarlýnda sinîn-i vefîreden beri tütün zirâati mevcûd olduðu gibi Bolu merkez kazâsýnda da sene be sene mikdârý tezâyüd ederek bu sene seksen bin kiloya bâlið olan tütün mahsûlü nefasetçe Düzce tütünlerine bile ihrâz-ý rüchân etdiði halde mezkûr kânûnun on üçüncü maddesi ahkâmýna müstenid cedvelde tütün zirâati sancak dâhilinde her nasýlsa yalnýz Düzce ve Bartýn kazâlarýna hasredilmiþdir.

Menâbi‘-i serveti –sekenesinin ihtiyâcâtýný tatmîn edecek derecede – inkiþâf etmeyen bu havâlîde tütün zirâatinin –iki kazâdan gayrý mahalerde- külliyen men‘i þimdiye kadar bu yüzden te’mîn-i ma‘îþet eden bir çok fukarâ ahâlî üzerinde pek mühim bir te’sîr icra ve tatbîki bir çok müþkilât ve þikâyâtý intâc edeceði derkâr olan madde-i mezkûrenin þekl-i kânûniyeti iktisâb etmekle muhâfaza-i mer‘iyyeti zarûrî ise de Meclis-i Umûmîce ya külliyen tay veyahud bazý þerâit dâhilinde ta‘dîli ihtimali gâlib ve ahvâl-i hâzýranýn her dürlü þedâidine ma‘rûz olduklarý halde vazîfe-i vataniyyelerini þâyân-ý takdîr bir hâheþle îfâdan geri durmayan fedâkâr ahâlîmizden bir kýsmýnýn her sene tütün zirâatiyle te'mîn etdikleri menâfi‘den mahrûm býrakýlmalarý hükûmet-i seniyyenin Re’fet-i þefkatkârî ve tebaa-perverîsiyle gayr-ý mütenâsib görülerek bu bâbdaki teblîgât ve teþebbüsâtýn pek bârid bir sûretde karþýlanacaðý þüphesiz olduðundan sâlifü'l-arz Ýnhisâr-ý Duhân Kânûnunun bu def‘a ictimâ‘ edecek Meclis-i Umûmîde müzâkeresi mümkün olamayacaðý anlaþýldýðý takdîrde yalnýz madde-i mezkûrenin te’hîr-i tatbîki esbâbýnýn istikmâl buyurulmasýný arz ve istirhâm eylerim ol bâbda emr u fermân hazret-i men lehü'l-emrindir.



Fî 15 Teþrîn-i Sânî sene 1330.

Bolu Mutasarrýfý Vekîli

Kadý

(mühür)