Ankara'da eski Ramazanlar…

Hep yolumun üstünde, on bir ayýn sultaný,
Boyunlarýn borcudur hatýr, gönül kervaný

Ramazan ayý, mübarek üç aylarýn son ayýdýr. Onun için hazýrlýklar yapýlýr, eksik olan mutfak malzemeleri tamamlanýrdý. Sahuruyla, iftar sofrasýyla, bu aya has teravih namazlarýna, dolayýsýyla kâbeye yöneldiðimiz bir aydý. Müslümana farz olmasýndan daha çok, çocuklar için oruç tutmak, namaz kýlmak gönül iþiydi. Çocukluk çaðýný Hacýbayram’da geçirmiþ gençler, çevrelerindeki oruç tutanlardan etkilenerek, oruçlarýný tutarlardý.

Bu kutsal günler ve bayramlar ‘Kameri’ aylar içinde idrak edildiðinden, takvim içinde her yýl ayný günlere gelmez. Böyle olunca sonsuzluk kervaný, insan ömrü içinde mevsim, ay ve gün olarak iki veya üç kez idrak edilir.

Çocuklar Ramazan ayýnýn ilk günlerinde oruç tutmaya heveslenerek annelerine gece kaldýrmalarýný tembihlemeden yatmazlardý. Çocuklar birkaç gün zar zor tuttuktan sonra býrakýrlardý. Bu oruç býrakma, birazda mevsimine göre turfanda çýkan badem çaðlasý, can eriði, kiraz gibi mevsimlik meyvelere imrenmekten kaynaklanýrdý. Bundan da öte okul dönemimiz ve derslerimizin iyi geçmesi için büyüklerin onayýyla oruç býrakýlýrdý. O yýllarda dershaneler yoktu. Ailede abla, aðabeyi olan çocuklar þanslý sayýlýrdý. Harf Devrimi olduðu, Osmanlýcadan Türkçeye geçildiðinden, anne ve babalar çoðunlukla yeni türkçeyi bilmiyorlar, bütün yük öðretmenlerin üstündeydi.

Biz gene Ramazana dönelim. Sahurda, sofralarýmýzda börek, gözleme, akþamki ifrar sofrasýndan artan, sahura uygun, etli pilavlar, dolmalar, bunlarýn yanýnda kayýsý, armut, erik, üzüm hoþaflarýndan birisi bulundurulurdu.

Hamur iþi olarak mantý, makarna, eriþte; yanýnda erik ekþisi veya yoðurt sofralardan eksik olmazdý. Börekler içinde en çok akþamdan hazýrlanan su böreði yada tavada kýzartýlan ‘entekke böreði’ sahura yetiþtirilirdi.

Gözleme, bazlama gibi yiyecekler için biraz daha erken kalkýlarak, gelin, kaynana veya evin genç kýzýyla hamurlar açýlýr, yaðlanýp dürülerek saçta piþirilirdi.

Ýnanmýþ insanlar için iftar topunu beklemek ve onlarla birlikte olmak, onlarý seyretmek, düþünceye dalmak yüksek bir duygudur. Güneþ sistemi içinde bu duygu dakika, saniye, an an her Ýslam ülkesinde yaþanmakta, iftar sofralarýný hallerine, vakitlerine göre mahalli yemekleriyle süslemektedir. Allah nimetlerini eksik etmesin.

Fakir olsun, zengin olsun bu sofra hazýrlanýrken, çeþit çeþit iftarlýklar ortaya getirilirdi. O zamanlar çok Ankaralý gibi, bizim aile de yemeklerini yer sofrasýnda yerdi. Sofra hazýrlanýrken iftar topunun patlamasý ve ezanýn okunmasý iyice yaklaþýrdý. Yemekler, sehpasýnýn üstünde duran siniye dizilirken, zeytin, hurma ve reçeller bulunan sofraya, önce büyük ve ayaklý çorba tasý konurdu. Bu çorba genellikle Ankara’nýn ‘tahrin’li ‘toyga’ çorbasý olabilirdi… Ýri ekmek dilimleri veya bölünmüþ pideler sofradakilerin önüne gelecek þekilde daðýtýlýrdý. Çorbadan sonra günün iftar yemekleri, mevsim salatasýyla birlikte yenir, yemeðine göre hoþaf veya ayran içilirdi.

Yemek yendikten sonra, oruç tutanlar aðýrdan aldýklarý için boþ tabaklarý hariç, sofra bir süre daha kaldýrýlmazdý. Akþam namazlarýný kýldýktan, sigara içenler birer sigara yaktýktan sonra, tekrar sofraya otururlardý. Teravi namazýna camiye gidilir, daha sonra günün tadýný çýkarmak için çay içme keyfi yaþanýrdý.

Çocuklarsa Ramazan ayýnýn ayrýcalýðýndan, büyüklerin hoþgörüsünden yararlanarak, evin diðer odasýnda fincanda yüzük saklamak, kýzma birader, kaðýt üstünde kutucuk çizmek gibi oyunlarla eðlenirlerdi.

Yemekler yaz aylarýnda taze fasulye, patlýcan musakka, Ankara tava, türlü güveç, dolmalar; kýþsa daha çok kýymalý patates, kuru patlýcan dolmasý (Halep dolmasý), fasulye, nohut gibi kuru sebzeler olurdu.Yemek yapanlarýn aðýzlarý oruçlu olduðu için tadýna bakamazlar, patates tuzsuz, ýspanak yemeði çok tuzlu olabilirdi.

Mahallemizde Birkaç evin avlusunda ekmek piþirilecek fýrýnlar vardý. Fýrýný olmayan evler, sýra alarak ihtiyaç duyduklarý kadar ekmek piþirirlerdi. Bu ekmek ihtiyacý Ankara baþkent olmadan önce yaþanýyordu. II. Dünya Savaþý sýrasýnda, özellikle kýrklý yýllarýn ilk yarýsýnda ekmek kýsýtlý olarak karne ile verildiðinde, özellikle Ramazan ayýnda bu fýrýnlara gene iþ düþmüþtü.

Öyle de olsa böyle de olsa sayýlý günler çabucak geçer, on bir ayýn sultaný hüzün ve sevinç karýþýmý bir arada yaþanarak uðurlanýrdý. Bu ay islâmýn feyizli ayýdýr. Mahallemiz Hacýbayram’da ise daha fazla gözle görülen bolluk içinde geçerdi. Cami civarýnda her gün kurbanlar kesilir, mevlitler okunur, çevredeki fakir evlere baðýþlar yapýlýr, yemekler daðýtýlýrdý.

Hacýbayram Camii Çevresindeki sokaklarda o günün þartlarýnda, muhtaç aileler, yakýnlarý bulunmayan yaþlýlar, sakat doðmuþ, sonradan sakatlanmýþ kiþilerin bulunduðu evlere Ramazan ayý boyunca ayni ve nakti yardýmlar yapýlýrdý. Belediye tarafýndan okul çaðýndaki çocuklara yapýlan defter, kalem giysi gibi yardýmlarý için tercihen bu ay seçilirdi.

Tutulan oruçlarýn ardýndan, giden ramazan ayýnýn hüznü bir nebze olsun bayram, sevincine dönüþürdü. Bayram günleri Ankara’nýn Anafartalar Caddesinde bulunan yegane Himayei etfal (Çocuk Esirgeme Kurumu) bahçesinde bulunan yüzme havuzlu, salýncaklý, elle döndürdüðümüz oyun parkýna gidilirdi.

Üç günlük bayramýmýzý sevgi ve muhabbetimizle biraz da hüzünle uðurlardýk. Ramazan ayý bizleri, bizlerde onu çok seviyoruz ki her yýl 10-11 gün önce ona kavuþuyoruz.