Yazýnýn milada þerh edildiði MÖ:3200'lere dayanan genel kabulün rastlantý olmadýðý gerçeðinin izinde yolculuða çýkmadan önce, bu kabulü dayatan aklýn sinerjisiyle bizlere vermek istediði mesajýn arka planýna bakalým. O zamandan günümüze kadar geçen beþ bin yýllýk sürecin, ilk insan izine rastlanan ana kadar geçen süreç içinde küçük bir dilim olmasýna karþýn diðer tüm zamanlarýn hepsine yazýyla hükmetmesi bir tesadüfün ürünü olabilir mi?

Sözel kültürün, yazýna temel olduðu sanýrým herkesin ortak kanaatidir ancak sözle düþünen insanýn bunun kaydýna durmasý; onu yaþadýðý zaman aralýðýndan kurtararak sonraki nesillerin hayata tutunma becerilerine kimi zaman destek kimi zaman da yanlýþtan dönüþüne örnek teþkili olmasý, bizleri deneme-yanýlmanýn zaman yontularýndan kurtarmýþtýr. Oysa günümüzde yazý dilinin etkin olmadýðý toplumlarda yerel yaþam tarzlarýnýn çeþitlendiði bilgisine götürmüþtür ki etik ve deðer yargýlarý birbirlerinden tamamen farklý iç dinamiklerin olduðu yaþam formlarý görmek ve bu formlarýn dýþa kapalý yapýlarýnýn kendi doðru edimlerini bile ihraç edemedikleri gibi diðerlerinin doðru edimlerinden habersiz býrakmýþtýr. Ýþte yazmak bize bu dirençlerin kalýn buzullarýný kýrma gücü vermiþ olabilir mi acaba?

"Okumak bir insaný doldurur, insanlarla konuþmak hazýrlar, yazmak ise olgunlaþtýrýr." diyen F. Bacon'ý bu düþün çýktýsýný yazmaya teþvik eden neydi? "Neden yazmalýyýz?" sorusunun cevabý da kanýmca burada gizlidir. Yazmak esasen aydýnlanma sürecinin son evresi olsa da içinde; problemini, analizini, deneysel etkinliðini ve nihai hedef olan sentezini içine alarak boyutlanan ya da bilince yeni ufuklar ekleyen bir tasarýmdýr. Tabiidir ki her çözüm ortaya konduðu andan itibaren gerek lehte gerek de aleyhte eleþtirilerin kurbaný olmasý, yazýn ürünlerinin insaný düþünmeye sevk ettiði fikrine iddianame gibidir ve her iddianame yukarýda bahsedildiði gibi tartýþmaya açýktýr. Yazýnýn tartýþmaya neden olan efekti; aklýn ortaklaþa mutabakatýyla kabul edilebilir çözüm yollarýn ulaþma adýna insanlýðý daha erkencil platformlarda buluþturabilir mi peki?

"En güzel sanat, yaþama sanatýdýr" derken John Macy, "Ey insan! Sanat yalnýz senindir." diyen Schiller'in o nadide eserlerin düþün ürünü olduðunu ve buna haiz tek canlýnýn insanlýk olduðuna en güzel vurguyu yapmýþtýr. Yazarlarýn çýkarýmlarýndan insanýn dönüþtürerek yordama yetisinin diðer bütün canlýlardan daha fazla olduðu ancak doðuþtan bunlarý beraberinde getirmediði ve sonradan öðrenerek edinmesi bakýmýndan diðer canlýlardan farklýlaþmýþtýr. Hülasa hayvanlarýn bir çok yeteneðinin kaynaðý doðuþtan gelen dürtüler olmakla birlikte doðal hayatýn koþullarý ile þekillenen yaþantýlarýna karþýlýk, insanlýk bilgi birikimlerini eðitimle aktarýp o koþullarý kendi faydasýna deðiþtirerek en zorlu iklim ve ortam engellerine raðmen hayatta kalabilmeyi baþarmýþ, keza popülasyonu arttýrmayý da bilmiþtir. Ya yazýnýn buna ulaþmada rolü olmasaydý, günümüzde gelinen noktada olabilir miydik?

Mahatma Gandhý'nin "Ýnsanlýktan daha kusursuz hangi kitap vardýr ki!" iddiasýna nazire olarak insanýn kusurlarýndan ders aldýðý ve oluþan sorunlara cevap arayýþýný eski yaþantýlardan alýntýlamasý diðer anlamdan tarihin tekerrürüne bakmasý onu zamanda yolculuðun kestirmelerinden geçirerek, geleciðin tehirinden kurtarmýþtýr. Peki geçmiþ deneyimlerin kayýtlarý olmasa bu zaman sýçramalarý mümkün kýlabilir miydik?

Þimdiye kadar yazýnýn evrensel boyutunda gezindik. Oysa onun ulusaldan bireysele doðru tümden gelen diðer boyutlarý da bulunmaktadýr.

Ulusal manada ülke kalkýnmasý, yazýn çeþitliðinden beslenen ufuklarý ile sanatýn bilime öncülük ettiðini Jules Verne'in " Deniz Altýnda Yirmi Bin Fersah' adlý kitabýnýn denizaltýlarýn yýllar sonraki keþfine götüren sürecin temel taþý olmasý, yazýnýn ne derece önemli bir buluþun imzasý olduðunu kanýtlar niteliktedir. Ýhtiyacýn hayali fitillemesi, hayalin yazýlarak insan zihnine ekilmesi, olgunlaþan fikrin bilimin buluþlarý ile desteklemesine deðin geçen zaman bazen o hayali kurgulayan insanýn ömür cenderesinin yetimsiz kaldýðý gerçeðini gördüðümüzde yazma etkinliðinin önemi su yüzüne kendiliðinden çýkacaktýr. Nitekim Andre Gýde'n "Hatýra yazmak, ölümün elinden bir þey kurtarmaktýr." tümcesi, bu bulgunun mihenk taþý vasfýný üstlenmiþ olabilir.

Bireysel boyutta yazmak kiþisel geliþime, kazanca, manevi tatmine, ve erdemli davranýmýn huzuruna erdirebilir insaný. "Sanatkâr, cemiyette uzun ceht ve gayretlerden sonra alnýnda ýþýðý ilk hisseden insandýr." demiþ Atatürk çünkü bizce sorun olabilecek olgunun baþkalarýnýn dikkatini henüz çekmemiþ olmasý aslýnda bir erken teþhis bilincinin flaþý olabilir ve sonranýn ya da geç kalýnmýþlýðýn pahalý bedellerinden insanlýðý bir aþý maliyetiyle kurtarabilir, yazmak da o aþý betiminde ki rolü kapabilir.

Sonuç olarak yazmak; bizleri sözün aðzýn avlusundan göðe uçuþan unutkan halinden kurtarýp, tek tutar dalýmýz olan kalýcý eserlere ç/evrilip zihnin karanlýk odasýnda ki dönüþümü tamamlayarak göz alýcý bir kelebeðin ömrüne ömür katabilir. Ve dahi karanlýkta kalmýþ bir ümidin kandillerini yakarak hayata canhýraþ çabalarla tutunmuþ ama kendi arayýþýnda debelenen nice insanýn bir manada intiharý olan öðrenilmiþ çaresizliðinden kurtarabilir.