Ýnsanlar genelde itaat kavramýný tanýr ve bilir. Ve her insan aslýnda birine ya da bir þeye itaat eder. Eðer insan istek ve tutkularýnýn esiri olarak yaþýyorsa nefsine, resulun sözlerine karþý içinde bir kuþku duyuyor, kendi fikirlerini ve görüþlerini beðenip, daha doðru olduðunu düþünüyorsa, kendi aklýna itaat ediyor demektir. Yine kiþinin, Allah’ýn dýþýnda rýzasýný gözettiði baþka bir varlýk varsa, o varlýða itaat ediyor olmasý söz konusudur.

Kýsacasý, insan ya Allah’a itaat etmektedir ya da þeytana. Kiþinin yaptýðý her harekette itaat vardýr; bu ya Allah’adýr ya da þeytanadýr. Ýnsan vicdanýna uyarak davranýyorsa Allah’a, nefsinin istek ve tutkularýný gözeterek davranýyorsa þeytana itaat ediyor demektir.

Allah sadece Kendisi’ne teslim olanlardan ise, “Hayýr, kim (güzel davranýþ ve) iyilikte bulunarak kendisini Allah’a teslim ederse, artýk onun Rabbi Katýnda ecri vardýr. Onlar için korku yoktur ve onlar mahzun olmayacaklardýr. (Bakara Suresi, 112) ifadesiyle söz eder.

Aslýnda þeytan da her varlýk gibi Allah’ýn kendisi için yarattýðý kadere tâbîdir ve itaatsiz olmasý da onun kaderindedir. Þeytan dünyadaki imtihan ortamýnýn bir parçasý olarak yaratýlmýþtýr ve - Allah’ýn kendisine tanýdýðý süre olan kýyamet gününe kadar- insanlarý çeþitli vaadlerle saptýrmaya çalýþýr. Þeytanýn en büyük hedefi, insanlarý Allah’ýn yolundan çevirmek ve cehenneme sürüklemektir. Onlarý olmadýk kuruntularla meþgul ederek, akýllarýný karýþtýrmaya ve saðlýklý düþünmelerini engellemeye çalýþýr. Kurduðu bütün plan ve tuzaklar, sürdürdüðü faaliyetler Allah’ýn izniyledir.

Kýsacasý, þeytan, dünyadaki imtihan ortamýnda iyilerle kötülerin birbirinden ayrýlmasý için vesile olarak yaratýlmýþ, insanlar ve diðer tüm canlýlarla birlikte Allah’ýn belirlediði kadere teslim olmuþ, O’nun kontrolünde yaþayan bir varlýktýr. Tüm varlýklar, “…göklerde ve yerde her ne varsa O’nundur, tümü O’na gönülden boyun eðmiþlerdir. (Bakara Suresi, 116) ayeti ve diðer bazý ayetlerle açýklandýðý üzere, Allah’a boyun eðmiþlerdir.

Ancak þeytan ne yaparsa yapsýn, yalnýzca inkâr edenleri saptýrabilir, müminler üzerinde zorlayýcý gücü yoktur. Allah’a samimi iman edenlerin üzerindeki tek etkisi, yaptýklarý nedeniyle imanlarýnýn artmasýna vesile olmaktýr:

Andolsun, Ýblis, kendileri hakkýnda zannýný doðrulamýþ oldu, böylelikle iman eden bir grup dýþýnda, ona uymuþ oldular. Oysa onun, kendilerine karþý hiçbir zorlayýcý-gücü yoktu; ancak Biz ahirete iman edeni, ondan kuþku içinde olandan ayýrt etmek için (ona bu imkaný verdik). Senin Rabbin, herþeyin üzerinde gözetici-koruyucudur. (Sebe Suresi, 20-21)

Þeytanýn vesveseleri kalplerinde hastalýk olanlara ve kalpleri duyarlýlýktan yoksun bulunanlara Allah’ýn bir deneme kýlmasý içindir. Þüphesiz zalimler, gerçeðin kendisinden uzak bir ayrýlýk içindedirler.

Ancak kendilerine ilim verilenler, Kur’an’ýn hiç tartýþmasýz Rabb’lerinden olan bir gerçek olduðunu bilirler. Allah imtihan yaratýr, zorluk verir ki onlar iman etsinler ve kalpleri ona tatmin bulmuþ olarak baðlansýn. Ýmtihan gereklidir ki müminler sadakatlerini, sevgi ve itaatlerini gösterip arýnabilsinler.

“Beni en çok þaþýrtan þey, bir kimsenin, Allah’ý bilip O’na isyan etmesi; þeytaný bilip ona itaat etmesi ve dünyayý bilip ona meyletmesidir”. Hz. Ali (ra)