Sokrat: Merhaba Meraklý Eþek Arýsý! Bugün farklý bir konu üzerinde durmamýzý sana teklif ediyorum.

Meraklý Eþek Arýsý: Merhaba Sokrat! Farklýdan kastýn nedir?

Sokrat: Bu çalýþmanýn sonunda hem beyin jimnastiði yapmýþ olacaðýz, hem bir þeyler öðreneceðiz, hem de yeni yeni düþünceler üreteceðiz.

Meraklý Eþek Arýsý: Merak ettiðimi itiraf ediyorum. Biraz daha açar mýsýn?

Sokrat: Konumuzun baþlýðý: Eleþtiriden eleþtiriye. Çeþitli alýntý sözleri eleþtiren karþýtý sözlerden oluþuyor. Tabii söyleyenler bu amaçla söylememiþ olabilirler, hatta bu sözlerden haberdar bile olmayabilirler. Böylece yapýlan bir eleþtiriye de eleþtiri yöneltebileceðimizi görebileceðiz. Çünkü ayný yere baktýðýmýz halde gördüklerimiz birbirinden farklý olabilir.

Meraklý Eþek Arýsý: Sözler kimin, senin mi?

Sokrat: Bana ait olanlar da vardýr, olmayanlar da. Hem bunun ne önemi var? Diyelim ki, canlý bir balýðý denize attýn. O kocaman denizde bu balýk kimin, senin mi, benim mi yoksa bir baþkasýnýn mý? Düþünce denizindekiler için de bu geçerlidir.

Meraklý Eþek Arýsý: Anladým. Baþlayalým öyleyse!

Sokrat: Ben düþünceleri söyleyeceðim. Bu konuda benden yorum bekleme. Senden ricam söylenenle ilgili çýkardýðýn bir sonuç varsa açýklamandýr.

Meraklý Eþek Arýsý: Tamam.

Sokrat: “-Bu sözlerinle büyük adam mý olmak istiyorsun?-Ben zaten büyük adamým.
-Öyleyse daha da büyük adam olmak istiyorsun!-Büyük adamlar daha büyümezler; eðer büyüyorlarsa demek ki büyük adam deðillermiþ…”

Meraklý Eþek Arýsý: Büyüðün daha da büyümeye ihtiyacý yoktur.

Sokrat: “-Sen benden çaldýn!-Hayýr, senden çalmadým; senin atalarýmdan çaldýklarýný geri aldým.”

Meraklý Eþek Arýsý: Bugün senin olan belki de dün benimdi.

Sokrat: “-Ne kadar da güzel!-Ne kadar da çirkin!-Demek ki geldi ve geçti…”

Meraklý Eþek Arýsý: Güzel de çirkin de, iyi de kötü de kýsacasý her þey gelip geçicidir.

Sokrat: “-Haksýz yere suçlanmam saðlýðýmý da olumsuz yönde etkiledi, bir türlü iyileþememeyi buna baðlýyorum.-Haklýsýn. Ýftira, kýlýçtan daha zalim bir silahtýr, çünkü iftiranýn açtýðý yaralar hiçbir zaman kapanmaz.”

Meraklý Eþek Arýsý: Seninle ilgili bir hikâyecik geldi aklýma: “Sokrates ölüme götürülürken karýsý yaný baþýnda aðlýyormuþ. Sokrates , ’Niye aðlýyorsun ?’ diye sormuþ. Kadýn ’Haksýz yere ölüme gidiþine ’ demiþ. Cevabý tam kendince vermiþ Sokrates: ’Haklý yere götürseler daha mý iyi olurdu ?’

Sokrat: “-O, öldü ve kurtuldu: bense hâlâ acý çekiyorum.-Cesaretli olmalýsýn. Çünkü acý çekmek, ölmekten daha çok cesaret ister.”

Meraklý Eþek Arýsý: Ölümün dindiremeyeceði acý yoktur.

Sokrat: “-Bu nasýl adalet? Olmaz olsun böylesi!-Adalet dünyadan kalkarsa, insan hayatýna deðer verecek bir þey kalmaz.”

Meraklý Eþek Arýsý: “Adalet toplumun koruyucu kalkanýdýr. Delinirse vay ki o toplumun haline vay…”

Sokrat: “-Çaldýðý nedir ki, ama hakim hiç acýmadan verdi cezayý.– Adalet nerede hesap sorarsa, merhamet orada haklarýný kaybeder.”

Meraklý Eþek Arýsý: Adalet her suç için bir ceza belirlemiþtir. Ýþlenen hiçbir suç cezasýz kalmaz.

Sokrat: “-Birisi adamlar gördüðünü ama içinde giysi olmadýðýný, giysiler gördüðünü ama içinde adam olmadýðýn söylüyor. Ben þimdi þu pahalý elbisenin içinde var mýyým, yok muyum? -Adam adamdýr olmasa da pulu, eþek yine eþektir atlastan da olsa çulu.”

Meraklý Eþek Arýsý: Pahalý giysi giymek, mal-mülk sahibi olmak adam olmak için yeterli deðildir.

Sokrat: “-Onu seviyorum, ama o bana iþkence etmekten adeta zevk alýyor. -Aðzýnda bal olan arýnýn, kuyruðunda iðnesi olur.”

Meraklý Eþek Arýsý: Gülü seven dikenine katlanýr.

Sokrat: “-Kendisine büyük bir miras kaldý, ama o sonunda hapishaneye düþtü ve yaþamýný intiharla noktaladý. Para ona uðursuzluk getirdi. -Akýlsýzlara, zenginliðin iyiliði yerine kötülüðü dokunur. “

Meraklý Eþek Arýsý: Yerinde kullanýlamayan para kiþiye fayda deðil zarar getirir.

Sokrat: “-Bu dünyadan nefret ediyorum, onu yaþamaya deðer bulmuyorum. - Ara sýra isyana yönelecek olursan: Hatýrla ki, kâinatý yargýlamak imkansýzdýr. Onun için, kaygýlarýný sürdürürken bile kendi kendinle barýþ içinde ol. Görmeye çalýþ ki, bütün pisliðine ve kalleþliðine raðmen dünya güzeldir...”

Meraklý Eþek Arýsý: Dünyayý cennet ya da cehennem kýlmak kiþinin kendi elindedir.

Sokrat: “-O kadar çok istediðim þey var ki… Bunlarý gerçekleþtirememekten ve fakirlik içinde ölmekten korkuyorum. -Arzularýný ve korkularýný ortadan kaldýr; artýk senin için hiçbir zalim kalmaz.”

Meraklý Eþek Arýsý: Arzularýmýzýn esiri olmamalýyýz.

Sokrat: “-Kendime çok güveniyordum, ama kendi hatam yüzünden her þeyimi kaybettim. - Üzülme, atýn da dört ayaðý vardýr ama gene de tökezler. “

Meraklý Eþek Arýsý: Hatasýz kul olmaz.

Sokrat: “-Ýnsanlardan öðreneceðimiz çok þey var. -Söylediðin belki bazýlarý için doðru, ama terbiyesizlerden ne öðrenebiliriz ki? Ben terbiyesiz insanlara çok kýzýyorum. -Hayýr, onlara kýzma! Çünkü ben terbiyeyi, terbiyesizlerden öðrendim. “

Meraklý Eþek Arýsý: Görmesini bilene her olaydan alýnabilecek bir ders vardýr.

Sokrat: “-O toplantý beni pek sarmadý. Hep bir an önce bitmesini istedim. -Bir resim sergisi, bir köre göre, can sýkýcý bir yerdir. “

Meraklý Eþek Arýsý: Hakkýnda bilgi sahibi olmadýðýmýz konular bize sýkýcý gelebilir.

Sokrat: “-Büyük adamlar, büyük anýt mý dikerler? - Büyük anýtlarý diken her zaman boþ böbürlenme duygusu olmuþtur. Ýnsanlar, o güzelim Bâbil Kulesi’ni de böbürlenmek için yapmýþlar.”

Meraklý Eþek Arýsý: Diktikleri piramitler firavunlarý büyük adam yapmaya yetmemiþtir.

Sokrat: “-Kendi þiirlerim bence en güzeli. -Peki, ötekileri gördün mü? -Hayýr. Buna neden gerek duyayým ki? - Bir ressam varmýþ, kötü horoz resimleri yapar ve uþaklarýna, dükkâna hiç canlý horoz sokmamalarýný sýký sýký tembih edermiþ.”

Meraklý Eþek Arýsý: Bir insanýn kendini kandýrmasý, baþkalarýný kandýrmaktan daha kolaydýr.

Sokrat: “-Bilge olmanýn koþullarýndan birini söyle bana! -Söyleyeyim: Bilge, kendini istek ve duygulardan uzak tutmalý, ihtiyaçlarýný en aza indirmelidir. -Ýhtiyaçlar azaltýlamaz, duygulardan da uzak kalýnamaz. Bunu baþarabilmek için yaþamý hiçe saymak gerekir. -O zaman bilge olmak için uðraþma, git de o doymak bilmeyen mideni týka basa doldur.”

Meraklý Eþek Arýsý: Bilgeyim demekle bilge olunmaz. Bilge olabilmek için önce kendinden fedakârlýk etmelisin.

Sokrat: “-Kendisine arkadaþ olarak çalýþkan bir çocuðu seçti ve bir müddet sonra o da çalýþkan oldu. -Çünkü, erdem saridir.”

Meraklý Eþek Arýsý: Doðru model seçen öðrenmede baþarýlý olur.

Sokrat: “-Ýyi zannettiklerimin “iyi” olmadýðýný anladým. - En üstün iyi, erdemdir, fazilettir. Bilim, þan, þeref, servet hor görülmesi gereken uydurma iyilerdir.”

Meraklý Eþek Arýsý: Ýyinin ne olduðunu bilmeden erdemli bir insan olunamaz.

Sokrat: -Bir toplumdaki felaketlerde az çok herkesin bir kusuru olabilir, ama herkes suçu bir baþkasýnýn üzerine atmaya çalýþýr: Evlat babaya, iktidar muhalefete, fakir zengine, öðretmen öðrenciye…- Düþen bir çýðda hiçbir kar tanesi kendisini olup bitenden sorumlu tutmaz.

Meraklý Eþek Arýsý: Suç, altýn bilezik bile olsa kimse koluna takmaz.

Sokrat: “-Bir arkadaþým, benim yanýmda aldýðý borcunu sonradan inkâr etti. Ben de sesimi çýkarmadým. -Neden bildiðin halde doðruyu söylemedin? -Çünkü ikisi de arkadaþýmdý, birisinin tarafýný tutmak istemedim. - Bir haksýzlýk karþýsýnda tarafsýzým diyen biri, artýk bir taraf olmuþtur. “

Meraklý Eþek Arýsý: Þartlar ne olursa olsun kiþi, sadece ve sadece doðrunun yanýnda olmalý, doðrunun tarafýný tutmalýdýr.

Sokrat: “-Eserleri þahane, ama gece gündüz çalýþýyor. Ýnsan içine çýkmayý bile unuttu. - Devler gibi eserler býrakmak için, karýncalar gibi çalýþmak lazým. “

Meraklý Eþek Arýsý: Alýn teri dökmeden eser sahibi olunamaz.

Sokrat: “- Zorda kalan ülkeler hep kendilerini kurtaracak bir kahraman beklerler. Bu bazen gerçekleþir, ancak bazen de bekleyiþ sürer gider asýrlarca. -Bu nedenle tarihten silinen toplumlar, bir kahramana bel baðlamak yerine herkes kendisinin bir kahraman olabileceðini bilseydi bu acý sonla karþýlaþmazlardý. -Ýþte o yüzden yazýk kahramanlara gerek duyan ülkeye.”

Meraklý Eþek Arýsý: Toplum içerisindeki her birey, üzerine düþen yükümlülükleri yerine getirmelidir.

Sokrat: Meraklý Eþek Arýsý, bugün hiç yakýnmadýn. Hayret!

Meraklý Eþek Arýsý: Memnunum da ondan… Hem vaktin nasýl geçtiðini anlamadým hem de birçok þey öðrendim.

Sokrat: Tespitlerin yerinde ve güzeldi. Akýl yürütmeni beðendim.

Meraklý Eþek Arýsý: Benimle alay etmiyorsun deðil mi? Yoksa beni pohpohlamak için mi böyle diyorsun? Bu konuda bir daha ne zaman konuþacaðýz?

Sokrat: Ýleride bir gün tekrar eleþtiriden eleþtiriye çalýþmasý yaparýz. Seninle alay ettiðim filan yok. Beðenmediðim bir taraf olsaydý yüzüne söylemekten çekinmezdim. Ama bu endiþen nedeniyle sana hak da vermiyorum deðilim. Malûm ben bir at sineðiyim ya! Ben kaçýyorum Meraklý Eþek Arýsý.

Meraklý Eþek Arýsý: Güle güle Sokrat.

● ● ●