Meraklý Eþek Arýsý: Hoþ geldin Sokrat.

Sokrat: Hoþ bulduk, Meraklý Eþek Arýsý!

Meraklý Eþek Arýsý: Bugüne gelinceye kadar, senden birçok hikâye dinledim. Hemen hemen hepsi ders doluydu. Ben ise sadece bir-iki tane hikâye anlatabildim. Þimdi de bir tane anlatsam, beni dinler misin Sokrat?

Sokrat: Memnuniyetle…

Meraklý Eþek Arýsý: Senin hikâyelerindeki kahramanlara benzeyen kötü bir adam varmýþ. Aklý fikri insanlara nasýl kötülük yapabileceði düþünceleriyle doluymuþ. Kandýrmadýðý, tuzaðýna düþürmediði insan sayýsý yok denebilecek kadar azmýþ. Bu adam, yaptýklarýndan hiç piþmanlýk duymaz aksine zevk alýrmýþ. Bu þekilde davranmasýnýn nedenleri de tabii ki geçmiþ yaþantýsýnda saklýymýþ. Çünkü geçmiþinde çoðunlukla küçümsenmiþ, hor görülmüþ, itelenmiþ hatta dövülmüþ. Etrafýnda gördüðü örnekler hep acýmasýz, baþkalarýnýn hakkýný gasp eden, saygýsýz, kaba, küfürbaz insanlarmýþ. Bu nedenle o da, büyüdüðünde bu insanlar gibi olmayý istiyormuþ.

Sokrat: Baþlangýç güzeldi… Bakalým nasýl geliþecek ve sonuçlanacak?

Meraklý Eþek Arýsý: Hikâyemizin kahramaný kötü, yetiþkin bir insan olduðunda eline geçirdiði ilk fýrsatta insanlarý kandýrmaya, dolandýrmaya, hatta ellerindekini zorla almaya baþlamýþ. Girdiði çeþitli iþlerin pek azýnda kaybetmiþ diðerlerinde hep kazanan oymuþ. Yaptýðý iþlerden bir tanesi de kooperatifçilik olmuþ. Daha doðrusu bakmýþ ki insanlarýn çoðu “Dünyada mekan, ahirette iman.” Anlayýþýný benimsiyor ve o nedenle de hayallerini bir ev süslüyor. Bu tespitten sonra bir konut yapý kooperatifi kurmuþ. Ucuz yollu bir arsa alarak üç yüz konut yaptýracaðý vaadinde bulunarak kooperatife üye kaydetmeye baþlamýþ. Konutlarý üç yýl gibi kýsa bir sürede teslim edeceðini söyleyerek bir-iki ay içinde üç yüz üye kaydetmiþ. Üyeler belli bir peþinat verdikleri gibi geri kalan borçlarý için de senet imzalamýþ. Derken çoðunluðu alt gelir grubundan olan üç yüz üye aradan dört sene geçmiþ olmasýna raðmen kooperatifin verdiði üç yýllýk süre dolduðu halde sözünü tutmadýðýný görmüþ. Býrak konutlarý teslim etmeyi geçen dört senede arsaya temel bile atýlmamýþ.

Sokrat: Bunun benzeri gerçekten yaþanmýþ çok sayýda hikâye olmalý. Üyeler neden evlerin yapýlmadýðýný sorup verdikleri paralarý geri istemiyorlar?

Meraklý Eþek Arýsý: Ýsteseler ne olacak? Bir þekilde bahane uydurup insanlarý oyalýyormuþ. Evlerinin yapýlmadýðýný görüp, bundan sonraki ödemeleri yapmayanlar olursa da her üyeden imzalý senetler aldýðý için hemen icraya verip parayý tahsil ediyormuþ. Tabii aldýðý onca parayý da ya bankaya faize yatýrýyormuþ ya da daha kârlý baþka alanlara yatýrým yapýyormuþ. Uzatmayayým, bu kötü adam günün birinde tesadüfen bir bilge ile karþýlaþmýþ. Önceleri biraz hoþça vakit geçiririm düþüncesiyle bilgeyle uzun uzun sohbetler yapmýþ. Ancak bu sohbetler sýrasýnda bilgeden kötünün ne olduðunu, hangi nedenlerle ortaya çýktýðýný ve kötüden nasýl kurtulacaðýný öðrenmiþ. Bu bilgilenme sonucunda önceleri kötü kalmakta direnmiþ ise de sonradan, yaptýðý kötülüklerden piþmanlýk duyarak artýk iyi bir insan olamasa bile bir daha kötülük yapmamaya karar vermiþ.

Sokrat: Bu kararý vermesinde rol oynayan nedeni merak ettim.

Meraklý Eþek Arýsý: Bilgenin kötü ile ilgili bir açýklamasý.

Sokrat: Nedir o açýklama?

Meraklý Eþek Arýsý: “Hiç kimse bile bile kötülük iþlemez. Kötülük bilginin eksikliðinden ileri gelir.(s)”, “Sadece bir iyi vardýr: Bilgi. Bir kötü vardýr: Cehalet. (s)”

Sokrat: Birkaç cümlelik bir açýklama, nasýl olur da insaný kötülükten uzaklaþtýrýr?

Meraklý Eþek Arýsý: Eðer kiþi bu açýklamayý her gün yüzlerce kere tekrarlarsa ve bilgenin anlattýklarýndan ders çýkarýrsa, kötülüklerden uzaklaþmaya da muvaffak olabilir.

Sokrat: Anlatýlan bana gerçek bir hayat hikâyesi gibi geldi. Yanýlmadýðýmý söyler misin?

Meraklý Eþek Arýsý: Yanýlmýyorsun.

Sokrat: Kahramanýmýzýn adýný da koyalým: Meraklý Eþek Arýsý.

Meraklý Eþek Arýsý: Evet Sokrat, itiraf ediyorum: Ben önceden kötü bir insandým, ancak artýk asla kötülük yapmayacaðým.

Sokrat: Küçük suçlarýn itirafý, büyük suçlarýn sadece vergisidir. Bir de derler ki itirafa zorlanan kiþinin imdadýna yalan yetiþir. Ancak burada bir zorlama olmadýðýna göre yalandan da söz edemeyiz. Kýsacasý senin samimi olduðuna inanýyorum.

Meraklý Eþek Arýsý: Hangisi küçük hangisi büyük bilemem ama ben sana bütün suçlarýmý anlattým.

Sokrat: Ev hayali kuran o insanlara karþý olan yükümlülüklerini nasýl yerine getireceksin?

Meraklý Eþek Arýsý: Konutlarýn temelini attýrdým bile. En kýsa zamanda da inþaatý tamamlayýp kimseyi maðdur etmeden evlerini teslim edeceðim. Temel atma töreni sýrasýnda kooperatif üyelerinin sevinçlerini görmeliydin!

Sokrat: Acý mý sevince, yoksa sevinç mi acýya daha çabuk dönüþür?

Meraklý Eþek Arýsý: Galiba o sýrada acý, yani üzüntü sevince dönüþtü. Gülen, sevinen yüzler görmek de beni mutlu etti.

Sokrat: Demek ki, mutluluk kendiliðinden gelip bizi bulmaz, kiþinin kendisi tarafýndan üretilir.

Meraklý Eþek Arýsý: Bu mutlulukta en büyük pay senin öðütlerinindir.

Sokrat: Öðüt verene ya saygý ya da antipati duyulur. Düþünüyorum da, bazý insanlar tarafýndan öðüdün kýymetinin bilinmemesi, acaba bedava olmasýndan mýdýr?

Meraklý Eþek Arýsý: Bence, gene de öðüt vermekten vaz geçmemeli. Ben öðütlerden payýma düþeni almaya çalýþtým ve artýk kötüler safýnda görünmek istemiyorum.

Sokrat: Haklýsýn, çünkü hoþ bir görüntü deðil! Mesela, diktatör, diktatörlüðün bu kadar kötü ve insan onuruna aykýrý bir yönetim biçimi olduðunu bilseydi, acaba gene de diktatör olur muydu? Büyük bir ihtimalle o diktatörlüðü iyi bir þey sanýyordur.

Meraklý Eþek Arýsý: Kooperatif üyelerinin benim kötülüðümden kaynaklanan zararlarýný karþýlayacaðým. Bunu fazlasýyla yapabilecek imkanlara sahibim. Beni asýl düþündüren, diðer kötülüklerimi nasýl telafi edebileceðimdir.

Sokrat: Evet, mesela senin yüzünden intihar eden bir ortaðýn vardý. Öldüðüne göre onun için yapabileceðin bir þey de yoktur.

Meraklý Eþek Arýsý: Karýsý ve çocuklarý için yapabilirim ama… Kabul ederler mi bilmiyorum. Durumlarý pekiyi deðilmiþ. Doðrudan benim yardýmýmý kabul etmezlerse el altýndan bir þeyler yapmaya uðraþacaðým.

Sokrat: Bir de tecavüz ettiðin için evlenmek zorunda kaldýðýn ve daha sonra evden kaçarak izini kaybettiren bir kadýn vardý. Ondan bir haber çýkmadý mý bugüne kadar?

Meraklý Eþek Arýsý: Çok aradýðýmý fakat bulamadýðýmý söylemiþtim. Son günlerde onunla ilgili küçük bir ipucu ulaþtý bana. Etraflýca araþtýracaðým. Umarým onu bulurum ve de kendimi affettirmeye çalýþýrým.

Sokrat: Affeder mi dersin?

Meraklý Eþek Arýsý: Sanmýyorum. Buna raðmen bulsam da bir þansýmý denesem diye düþünüyorum. Geçmiþteki suçlarým, günahlarým, yanlýþlarým sýrtýmda durdukça beni rahatsýz etmeye devam edecek. Daha doðrusu bu kadar aðýr bir yükü artýk taþýmakta zorlanýyorum. Hepsini sýrtýmdan atamayacaðýmý biliyorum. Hiç olmazsa bir kýsmýndan kurtulabilsem!

Sokrat: Geçmiþe öfkelenme, baðýrma; geçmiþten piþmanlýk duyma, korkma; sadece geçmiþin arkasýndan bak dur…

Meraklý Eþek Arýsý: Zaten öyle yapýyorum. Bakmaktan baþka elimden bir þey gelmiyor ki… Geçmiþim geleceðimi de karartacak!

Sokrat: Yapýlan bütün hatalar, iþlenen bütün günahlar daima geçmiþte kalýr. Gelecekte hata yapacak ya da günah iþleyecek miyiz, bilemeyiz. Geçmiþten çýkaracaðýmýz ders hata yapmamýzý ve günah iþlememizi de engelleyecektir.

Meraklý Eþek Arýsý: Umarým bu konuda sen haklýsýndýr.

Sokrat: Senin hayatýn Tolstoy’unkine çok benziyor. Tolstoy’u tanýyor musun?

Meraklý Eþek Arýsý: Bir Rus yazarý olduðunu biliyorum. Eserlerini okumadým.

Sokrat: Hayat hikâyesini öðrenince bu benzerliðe sen de hayret edeceksin.

Meraklý Eþek Arýsý: Anlatýrsan memnun olurum.

Sokrat: Anlatayým: 28 Aðustos 1828’de dünyaya gelen Tolstoy, toprak sahibi varlýklý bir ailenin çocuðuydu. O nedenle ömrünün sonuna kadar maddi bir problemi olmadý.
Tolstoy gençlik yýllarýný þöyle anlatýr: “Ben Ortodoks Hýristiyan inancýna göre vaftiz edildim ve yetiþtirildim. Bu inanç bana çocukluk ve gençlik çaðým boyunca öðretildi. Ne var ki on sekiz yaþýnda üniversiteyi ikinci sýnýftan terk ettiðimde geçmiþte bana öðretilen þeylerin hiçbirisine artýk inanmýyordum.. ......O yýllarý dehþet, nefret ve de yüreðimde bir sýzý olmaksýzýn hatýrlayamýyorum. Savaþta insanlar öldürdüm ve gene öldürmek amacýyla insanlarý düelloya davet ettim. Kumarda kaybettim, köylülerin emeklerini çar çur ettim, onlarý cezalara çarptýrdým, ahlâksýz bir hayat sürdüm ve insanlarý kandýrdým. Yalan, soygun, her türlü zina, sarhoþluk, þiddet, cinayet, iþlemediðim tek bir suç bile kalmamýþtý, ama benim çaðdaþlarým beni nispeten ahlâklý bir insan olarak gördüler ve görüyorlar.”

Meraklý Eþek Arýsý: Gerçekten de benzerlik oldukça fazla. Sözünü kestiðim için baðýþla ve lütfen devam et!

Sokrat: Tamam, Tolstoy’un aðzýndan devam ediyorum: “Bu þekilde on yýl yaþadým.
.....Savaþtan sonra yirmi altý yaþýnda Petersburg’a geri döndüm ve yazarlarla tanýþtým. Beni kendilerinden biriymiþ gibi karþýladýlar ve pohpohladýlar. Ben daha alternatiflerimi araþtýramadan, aralarýna girmiþ olduðum bu yazarlar grubunun hayat görüþlerini benimsemiþ oldum ve bu görüþler benim daha iyi bir insan olma yolundaki eski çabalarýmýn izlerini bütünüyle ortadan kaldýrdý. Çünkü bu görüþler benim sürdüðüm sefih hayatý haklý çýkaran bir kuram ortaya koyuyorlardý.”

Meraklý Eþek Arýsý: Çevrenin insan üzerindeki etkisini ne kadar güzel ifade etmiþ. Hayat hikâyesi hakkýnda söyleyeceklerin bu kadar mý?

Sokrat: Bitip bitmediðini sorduðuna göre ilgini çekmiþ olmalý. Biraz daha var. Özetleyeyim: Tolstoy meþhur eseri Savaþ ve Barýþ’ý 1869 yýlýnda yayýmladý. Gene bu yýllarda ruhsal bir bunalým yaþadýðýndan manastýra kapandý. Ancak buradaki yaþantýsý Hýristiyanlýða karþý olan inancýný zayýflattý. Aradýðýný bulamadýðý için manastýrdan da ayrýldý. 82 yaþýnda öleceðini anladýðýndan ya da artýk ölmek istediðinden ölümü huzur içinde karþýlayacaðý bir yer aramak için evinden kaçtý. (28 Ekim 1910)

Meraklý Eþek Arýsý: Bir belgeselde izlemiþtim, ormanlar kralý aslan, yaþlanýnca ölümü yaklaþtýðýný anladýðýndan sürüden ayrýlýp ýssýz bir yere sýðýnýyor ve orada ölümü bekliyor. Tolstoy’un davranýþý da buna benziyor. Ölüsünü bulmuþlar mý?

Sokrat: Evet,on gün sonra bir tren istasyonunda ölüsü bulunmuþ. Ölmek istediði yer orasý mýydý, yoksa hedeflediði yere gitmek için mi oraya gelmiþti? Bilinmez... Tolstoy’un hikâyesi böyle… Eseri, Ýtiraflarým’ý okumaný tavsiye ederim. Eserden ve Tolstoy’un düþüncelerinden de gelecek görüþmemizde bahsederiz. Hoþça kal Meraklý Eþek Arýsý!

Meraklý Eþek Arýsý: Güle güle Sokrat!

● ● ●