Sokrat: Merhaba Meraklý Eþek Arýsý! Bugün sohbetimize geçen günkü kaldýðýmýz yerden devam edelim.

Meraklý Eþek Arýsý: Hoþ geldin Sokrat, merhaba! Tolstoy’un eserinden söz ediyorduk. Ben kitabý çok aradým, ancak dün bulabildim. O nedenle de okumaya fýrsatým olmadý.

Sokrat: Öyleyse kýsaca sana kitabý tanýtarak baþlayayým: 95 sayfalýk bu kitapta Tolstoy kendi hayatýný, bunalýmlarýný, hayatýn anlamsýzlýðý karþýsýnda hissettiklerini, ölüm gerçeðini, intiharý, var oluþu, bilimleri, dinsel inançlarý sorguluyor ve ýsrarla arýyor, arýyor... Ve sonunda bulduðunu söylüyor.

Meraklý Eþek Arýsý: Neyi buluyor?

Sokrat: Ne bulduðunu, Tolstoy’dan dinleyelim: “

Meraklý Eþek Arýsý: Demek ki aradýðý ve bulduðu Tanrýymýþ. Aramak bu kadar önemli mi?

Sokrat: Tabii önemli, ama aramasýný da bilmek gerekir. Rastgele yapýlan aramalar kiþiyi bir sonuca götürmez. Bazen kendi kendime derim ki; öncesiz ve sonrasýz olgular arasýnda bir þeyler aramaya çalýþan zavallý insanlar. Ýstesek de istemesek de arama sahamýz öncesizlik ve sonrasýzlýkla sýnýrlandýrýlmýþtýr. En öteye de en geriye de gidemeyiz. Aslýnda ilk baþta aramaya karar vermemiz gerekir. Diðerleri sonradan gelir. Çünkü yola çýkmayacaksan, yol aramana da gerek yoktur. Önce yolcu olmaya karar ver, yolu nasýl olsa bir þekilde bulursun.

Meraklý Eþek Arýsý: Aslýnda öncesizlik ve sonrasýzlýk arasýndakilerin hepsini de bilme imkanýmýz hiçbir zaman olmayacak. Buna raðmen gene de öncesizlik ve sonrasýzlýðý da anlamak isteriz.

Sokrat: Tolstoy ne aradýðýný biliyordu. Bunu þu sözlerinden anlýyoruz: “.....O sahil Tanrý’ydý. Gitmem gereken o yön gelenekti; kürekler ise sahile doðru ilerleyebilmem ve Tanrý’yla bir olabilmem için bana verilen özgürlüktü. Böylece yaþama gücüm yenilenmiþti ve ben de yeniden yaþamaya baþlamýþtým.”

Meraklý Eþek Arýsý: Tanrý, gelenek veözgürlük iliþkisini kavrayýnca yaþamaya baþladýðýný mý hissediyor?

Sokrat: Evet, tespitin doðru çünkü o da þöyle diyor: “

Meraklý Eþek Arýsý: Tolstoy’un söylediklerinden hareketle bir insanýn yaþadýðýný anlayabilmesi için Tanrýya inanmasý gerektiðini söyleyebilir miyiz? Söyleyebilirsek, Tanrýya inanmayan onca insan var; öyleyse onlar yaþadýklarýnýn farkýnda deðiller mi?

Sokrat: Bu yargý tamamen Tolstoy’a ait, onun inançlarýyla ilgili. Tanrýya inanan insanlar olduðu gibi inanamayanlar da olacaktýr. Ýnanç konusunda hoþgörü gerek. Çünkü Tanrý’ya inanan bir kiþiye “Tanrýnýn varlýðýný kanýtla!” dersen bunu yapamayacaktýr, ama Tanrýya inanmayan bir insana da “Tanrýnýn olmadýðýný kanýtla!” dediðinde o da bunu baþaramayacaktýr.

Meraklý Eþek Arýsý: Bu konuda bilimden faydalanýlamaz mý?

Sokrat: Bilimsel bilgiyle dinsel bilgi farklý alanlardýr. Bilim nesnel verilere dayanýlarak yapýlýr. Ýnançla bilim yapamazsýn. Tabii filozof, bilim adamý ya da herhangi bir kiþi ilk baþta yola koyulduðunda akýl ve bilimle hareket etmiþ olabilir. Akýl ve bilimle gider, gider, gider… Öyle bir yere gelir ki artýk gidemediðini görür, anlar. Ýþte artýk orada inanç alaný baþlamýþtýr. Sezgileri kiþiye bu alanda bir þeyler olduðunun iþaretini verir.

Meraklý Eþek Arýsý: Sence insan hem maddeden hem de ruhtan mý ibarettir.

Sokrat: Ben insanýn bir bedeni olduðunu biliyorum. Bunun yaný sýra bir ruhunun da olduðuna inanýyorum. Beden gün gelip öldüðünde ruh da ondan ayrýlýr. Ölen beden doða kanunlarý gereði deðiþime uðrar yani çürür. Çürüyen de zamanla baþka bir þeye dönüþür. Ýþin doðrusu doða, deðiþtirdiðini de deðiþtirir ve bu süreç yani art arda sýralama sonsuza kadar devam eder gider.

Meraklý Eþek Arýsý: Bu anlattýklarýndan þunu çýkarýyorum: Biz insanlar da öldükten sonra çürüyeceðiz, bazý þeylere dönüþeceðiz; ama tekrar bu bedende bir insan olarak dünyaya gelemeyeceðiz.

Sokrat: Daha önce de söylemiþtim, ruh ile beden birlikte olmaktan vaz geçtiklerinde ölüm gerçekleþir. Bundan sonra artýk varlýðýmýzý bir ruh olarak sürdürürüz.

Meraklý Eþek Arýsý: Ölen bazý insanlarýn ruhlarýnýn baþka bir bedene girerek tekrar bu dünyaya geldiklerini iddia edenler de var.

Sokrat: Reenkarnasyondan bahsediyorsun… Yeniden dirilme ya da ruh göçü denilen olay. Buna inanlarýn da karþý çýkanlarýn da sayýsý oldukça fazla. Reenkarnasyonun varlýðýný bilimsel yöntemlerle kanýtlayamayýz. Bir inanç biçimidir.

Meraklý Eþek Arýsý: Yanireenkarnasyon inanan için doðru, inanmayan için doðru deðil…

Sokrat: Evet.

Meraklý Eþek Arýsý: Senin inançlara karþý çok saygýlý davrandýðýný görüyorum. Oysa yaþadýðýn dönemde seni diðer insanlarýn inançlarý ile alay ettiðin için suçlamýþlardý. Bu suçlama doðru muydu?

Sokrat: Ben, zorba yönetimleri kýnadým, boþ inançlarý eleþtirdim. Yaptýklarýmýn suç olduðunu düþünmüyorum

Meraklý Eþek Arýsý: Dine de karþý çýkmýþsýn.

Sokrat: Benim karþý çýktýðým din anlayýþý gerçek din deðildi. Atinalýlarýn çok sayýda þehir tanrýlarý vardý. Bu tanrýlara tapýyorlardý. Oysa tapýndýklarý tanrýlarýn býrakýn onlara yarar saðlamasýný kendilerine bile yararlarý dokunamazdý. Mesela, bir usta taþý yontarak bir tanrý heykeli yapýyor. Ýnsanlar da bu tanrýdan medet umuyor. Diyelim ki o tanrý-heykel yere düþse, kendini buradan kaldýrabilecek gücü bile yok. Býrakýrsan düþtüðü yerde aylarca, yýllarca kalýr…

Meraklý Eþek Arýsý: Ýnsanlar bu inançlarýndan memnunsalar, onlarý uyarmak sana mý kaldý?

Sokrat: Evet, bu konuda kendimi görevli kabul ettim. Çünkü bu din simsarlarý halký bu yolla sömürerek kendilerine ekonomik çýkar da saðlýyorlardý.

Meraklý Eþek Arýsý: Bu iþten maddi çýkar nasýl saðlanýr?

Sokrat: Yaptýklarý tanrý heykellerini satýyorlardý. Eðer halk uyanýrsa bu din tacirlerinin ekmeði de kesilmiþ olacaktý. “Ben, þehrin tanrýlarýna inanmýyordum. Bu nedenle o tanrýlar yerine baþka tanrýlar koymak ve böylece gençliði zehirlemekle suçlandým.(s)”

Meraklý Eþek Arýsý: Yani dine karþý deðildin.

Sokrat: Tabii ki deðildim. Ancak din adýna insanlarýn sömürülmesine karþý olduðum gibi, din uðruna insanlarýn öldürülmesine de karþýyým. Yobazlar, kendi inandýklarý dini kabul etmesi için insanlarý davet ediyorlar. Eðer bu davet reddedilirse o insanlarý öldürüyorlar. Yani inançlarýna göre, cennete gitmesini saðlamayý amaçladýklarý kiþiyi ortadan kaldýrýyorlar. Bu örnekteki amaç ne, sonuç ne?

Meraklý Eþek Arýsý: Tolstoy’dan bahsediyorduk, ama nereye geldik!

Sokrat: Haklýsýn, bir düþünce bir baþka düþünceyi çaðrýþtýrýyor, bu da bir diðerini… Ve derken bir de bakýyorsun ilk baþtaki düþünceden oldukça uzak bir yerdesin. Bizim için bunun bir sakýncasý olmayabilir. Çünkü biz sohbet ediyoruz. Ama bazý konular sistemli düþünmeyi gerektirir. Bu durumlarda da ele alýnacak, üzerinde düþünülecek konunun sýnýrlarýný çok iyi belirlemek þarttýr.

Meraklý Eþek Arýsý: Tolstoy’un hayatý hakkýnda bilgilenmiþ olmam beni geleceðim konusunda umutlandýrdý. Onun yaþantýsý ile benimki arasýnda çok benzerlik var. O, kötünün ne olduðunu öðrendikten sonra kötülük yapmadan iyi bir insan olarak yaþamýný devam ettirebilmiþ. Öyleyse ben de baþarabilirim, diye düþünüyorum.

Sokrat: Baþaracaðýna ben de inanýyorum, hatta bundan eminim de diyebilirim.

Meraklý Eþek Arýsý: Ne yapmam gerektiði konusunda bana yardým eder misin?

Sokrat: Yardýma fazlaca ihtiyacýn olduðunu sanmýyorum. Çünkü seçilen yolda ilk yapýlmasý gereken baþlangýç için adým atmaktýr. Baþlangýç, baþarýya giden yolun ilk basamaðýdýr. Bunu sen anlattýðýn kooperatif örneði ile gerçekleþtirmiþsin. Bundan sonra “keþke”lerini bitirmelisin. Bu da önemli, çünkü “keþke”lerini bitiren baþarýyý yakalamýþ demektir.

Meraklý Eþek Arýsý: Tolstoy’un eseri Ýtiraflarým’ý satýr satýr okuyup gereken dersi daha iyi öðreneceðimden emin olabilirsin.

Sokrat: Ayrýca Tolstoy bunalýmlarýndan nasýl kurtuldu? Yukarýda aktardýðýmýz düþüncelere hangi aþamalardan geçerek ulaþtý? Bu sorularýn cevaplarýný tabii ki “Ýtiraflarm”ý okuyarak verebilirsin.

Meraklý Eþek Arýsý: Ýtiraflarým’ý okumak için sabýrsýzlanýyorum.

Sokrat: Tolstoy özde kötü bir insan deðil, ama yapmadýðý ahlâksýzlýk da yok. Bu çeliþki karþýmýza “çevre” problemini çýkarýyor. Ait olduðu çevrenin deðerleri onu bir felaketin eþiðine getiriyor. O nedenle kiþiliðin oluþumunda çevre faktörü daima göz önünde bulundurulmasý gereken önemli bir etkendir. Ayný durum senin için de geçerli.

Meraklý Eþek Arýsý: Nasýl bir çevrede büyüdüðümü sana anlattým. Yanlýþlarý doðru, kötülükleri iyilik olarak öðrenmiþtim. Üstelik de öðrendiklerimin doðru ve iyi olduðunda da ýsrarlýydým. Seninle olan görüþmemizin baþlarýnda direnmem de bu yüzdendi.

Sokrat: Tolstoy özde kötü bir insan olsaydý, hayatýndaki kara lekeleri bu kadar samimiyetle itiraf edemezdi. Sen de öyle…

Meraklý Eþek Arýsý: Ýtiraflardan sonra rahatladýðýmý, hafiflediðimi hissettim.

Sokrat: Ýstersen bu sorgulamayý da burada bitirelim ve birkaç güzel sözle son noktayý koyalým! Ýlk sözü sen söylemek ister misin?

Meraklý Eþek Arýsý: Sen varken, ilk söz bana düþmez!

Sokrat: Tamam, söylüyorum: Sevmek yüreði büyütür, o nedenle de yürekli ve cesur insanlara özgüdür; nefret ise yüreði küçültür, iþte sevememelerin nedeni de budur. Sýra sana geldi!

Meraklý Eþek Arýsý: Ýyiliksever olmayý isteme; ol!

Sokrat: Çok güzel, kutlarým. Hoþça kal!

Meraklý Eþek Arýsý: Teþekkür ederim. Güle güle Sokrat!

● ● ●