En büyük mutluluk ve en büyük sýkýntý anlarýnda sanatçýya gereksinme duyarýz. -Goethe |
|
||||||||||
|
Ýlk baþlardaki, insan geliþmesi, kendi emekleme dönemi içinde dýþ nesnel gerçekliklerin insan bilincine olan basýncýndan ötürü insanýn bir uyarýlmasý ve dýþarýya bir tepki verme öðrenilmesi gerçekleþmiþ ise de, bu öðrenmeler içinde tam bir neden sel seçicilik pek pek egemen deðildi. Sadece karþýlaþmalarýna göre bilinen, yönelimden eðilimler söz konusuydu. Yeniden ve plastik edimli simülasyonu yapýlýþla üretilen ritüeli eðilimler çokça sosyal birlikti alanla ortaya kondu. Bu nedenle insanlar sosyal yapýlar içinde olduklarý o düzlemlerle, hayatýna girmiþ yinelenebilir tutum ve davranýþlarý totem noktasý ile öðrendiler. Çünkü þimdiki totem nokta öðretileri, hal içindeki insanýn kendilerinden önceki kesikli sürekli ata sal sosyal yapýlarýnýn bir hüneridirler. Sosyal yapýlarýn kendi üyelerine, üyelerin her bir kendi deneyimlerinden önce oluþturmakla saklayýp, yansýttýklarý; “sosyal yapýlý deney öncesi bilgidirler”. Atalarýnýn deneysel yollarla çýkarýmlar yapýp, torunlarýna (kendilerine) aktardýklarý, torunlara ökülte (gizli) gelen bilgilerdi. Hiç kuþkusuz ki bu özeðe, haldeki torunlarýnda deney, gözlem ve izlekleri de aktarýlýyordu. Haldeki insan kendisinden önceki bu sosyo ökülte bilgilere ancak hayranlýk duyuyordular. Kutsal sosyo totem alaný, meþru yaptýrýmlarýnýn mutlaklýðý kýldýlar. Ýlahi dinler de bu mutlaðýn üzerine oturuþla, uzun süre daha bu kabil kutsal olurdu (dokunulmaz) demleniþi sürdürdüler. Ýnsan sosyal yaþamlarýnýn oluþmasý içinde baþlarda inanç deðil, bilgi vardý. Bilgi, insan egosu dediðimiz, insan bencilliðinden olan eðilimlerinden kaynaklý hayati yönelimlerle; dýþ dünyanýn kendisine doðru olan uyaranlarýndan kaynaklý seçme ayýklama skalalý enformasyon kaydýydý. Dýþ ve iç uyarýlardan kaynaklý, korunan bencilliðe uygun etkiler giriþmesi, insaný kendisine doðru çekiþle insanlarýn, seçme ayýklama yapan kendi eksenleþmeleri vardý. Bu giriþme insan ekseni merkezini dýþarýya doðru eðimleyim yöneltirken insanda; çevresini tanýma, çevresinde olup biteni fark edip, pozisyon alma gibi meraký olan öðrenme amaçlý, faaliyetleri de baþlattý. Sistematik ve pek pek ritüelime olmayan tekil insan saný kaný izlenimleri haricindeki, inanç eðilimi; bu tutumlardan sonra, ancak sosyal yapýlar içinde vardýr. Sosyal yapýlar içindeki totem öðretmesi olan bilgi ve edimler; sosyal deneyimler olmakla kiþi deneyiminden çok büyüktü. Ve yine totem öðretileri olan bilgiler kiþilerine, kiþi deneyimlerinden önce kiþisine biliþme oluþla yararcý (biliþti) oluyordu. Bu nedenle bu biliþti edim kiþiye dokunulmaz oluþla inancý geliyordu. Ýlerideki dini yapý içindeki kiþinin imaný da olacak olan bu biliþtiler; tekil kiþi saný kaný envanterleri üzerine eþlenip kodlanýyordular. Bundandýr ki ilk sosyal yaþamlarýn oluþma çekim merkezinde, insanlarýn kendi egoizmlerinin tevhidi vardýr. Dünya önce tekil, sonra da bu tevhitti bencilliðin etrafýnda oluþla; bu bencilliðe göre döner. Göz bu bencilliðin görmesi için. Güneþ bu bencilliði ýsýtmak ve bencilliðin yolunu aydýnlatmak içindi. Yine sel, ateþ, yýldýrým vs. bu bencilliðe bir tehditti. Tüm algýlar bencillik eksenindeki tanýma bilme uyarýlmasýyla giderek sosyal yapý içinin inancý düzeni oluyordu. Dikkat edilirse bu seçicilik ve kiþi ben içinci anlama ve yorumlamalarý; insan bencilliðine göre uygun veya irite oluþla yaklaþýlan; ya da bencilliðe tehdit oluþla kaçýnýlan bir duygusallýklardýr. Bu nedenle sosyal birlikler daha çok duygudaþlýklarýn çekim eksenli düzenlemesidirler. Eylemlerin ve öðrenmenin kaynaðý bencilliklerimizdir. Bu nedenle duygularýmýz çok büyüktür. Günümüze doðru geldikçe ancak dünyanýn etrafýmýzda dönmediðini (ego santrik olmadýðýný) anlamaya baþladýk. Evrenin, bizim duygu ve bilincimizden baðýmsýz bir var oluþu vardý. Bizim egomuz da dýþtaki olup bitenlere göreydi. Egomuz, evrendeki görece oluþlar içinde bulunup; kimi kýsmi olup bitenleri içine alýp, çevredeki olup bitenler dýþýnda bir þeyi istemiyordu. Egosantrik düþünme ne kadar yanlýþ olursa olsundu. Bu, bir þeyi baþlangýç referans noktasý yapýþla; iç dýþ olaylarý süreçleþtirmekti. Nasýl olsa yol kendi kriterlerini ve kendi yürünmesinin nasýl olmasý gerektiðini ortaya koyacaktý. Ego santrik anlama bunca yanlýþlarýna raðmen, yine bunca doðrularýný da bugünkü yaþantýlamalarýmýza temel etmiþti. Sürecek
ÝzEdebiyat yazarý olarak seçeceðiniz yazýlarý kendi kiþisel kütüphanenizde sergileyebilirsiniz. Kendi kütüphanenizi oluþturmak için burayý týklayýn.
|
|
| Þiir | Öykü | Roman | Deneme | Eleþtiri | Ýnceleme | Bilimsel | Yazarlar | Babýali Kütüphanesi | Yazar Kütüphaneleri | Yaratýcý Yazarlýk | Katýlým | Ýletiþim | Yasallýk | Saklýlýk & Gizlilik | Yayýn Ýlkeleri | ÝzEdebiyat? | SSS | Künye | Üye Giriþi | |
Book Cover Zone
Premade Book Covers
ÝzEdebiyat bir Ýzlenim Yapým sitesidir. © Ýzlenim
Yapým, 2024 | © Bayram Kaya, 2024
ÝzEdebiyat'da yayýnlanan bütün yazýlar, telif haklarý yasalarýnca korunmaktadýr. Tümü yazarlarýnýn ya da telif hakký sahiplerinin izniyle sitemizde yer almaktadýr. Yazarlarýn ya da telif hakký sahiplerinin izni olmaksýzýn sitede yer alan metinlerin -kýsa alýntý ve tanýtýmlar dýþýnda- herhangi bir biçimde basýlmasý/yayýnlanmasý kesinlikle yasaktýr. Ayrýntýlý bilgi icin Yasallýk bölümüne bkz. |