Bilim ve bilimsel düþünce bir toplumda ya da dünyada yaygýnlaþmadýkça o toplumun ya da dünyanýn geliþemeyeceðini pek ala bilmekteyiz. Bilimle, bilimsel düþünce çok farklý oluþmadýrlar.

Bilimsel olaný söyleyen bir kimse, bilimsel düþünce sahibi olmaya bilir. Daha doðrusu bilimsel düþünce gösteremeye bilir. Bilimsel düþünce teknik, teknolojik ve bunlarýn da üzerinde uslamlamadýr.

Bilimsel olan, görece ve verilidir. Kontrollü oluþla yaklaþýk bir ikame olunur bilgi olmakla bir sonuçtur. Bilimsel düþünceyse bilimsel olan bu sonucu komplike etmenin bir baðýntýsýdýr. Veya bilimsel düþünce etraflý baðýntýlarýyla giriþtirmelerin bileþkesidirler. Bilimsel olan veri, baðýntýlarýyla bilimsel düþüncenin fikirlerini oluþtururlar.

Ama her nedense, bilimsel sonuçlar bizlerde bilimsel fikri oluþturmazlar. Bilimsel bilgi, sanki okulda öðrenilen ve sýnavda sorulara cevaben verilen olan bir bilme durumudur! Bir takým kiþilerin buluþlar yaptýðý bilgi oluþla sorulunca; bir kültür oluþla çeþit karþýlýk yanýttan ibaret olan, unutulacak þeydirler!

Bilimsel olanla, bilimsel düþünce; kullandýklarý benzer baðýntýlarýndan ötürü de bilimsel ile bilimsel düþünceyi hemen birbirinde ayýrmak kolay deðildir. Sonuçta bilimsel bilgiler bilime dayanan sýký bir öznelce uslamlamadýrlar. Bu nedenle de kolay fark edilirler.

Bilim; verili olanlarýyla baðýntýlý iken; bilimsel düþünce verili olanlardan çok fazla oluþla sizin dýþýnýzda giriþen ve sizden, verili kýsýtlamalarýnýzdan baðýmsýz olan, heterojen þeylerden bir giriþmeler baðýntýlý oluþun bileþke aðýrlýk noktasýdýrlar.

Yýllardýr yumurtanýn kolesterol yapmasýna, etin bilmem ne yapmasýna, tereyaðýnýn margarine alt edilmesine, sigaranýn bizi soba borusuna döndürmesine bilimsel bilgimden ötürü ben hiç inanmadým. Hep bu durumlar söz konusu olduðunda, açtým aðzýmý. Has bel kader bir durumla yumdum gözümü.

Ama adým aykýrýya, her þeye karþý oluþla aksi olmaða çýktý. Sen de haklýsýn diyene rastlamadýðým gibi, öyle deðil böyle diyene de rastlamadým! Belki de bir üþütük olmaktan öte pek bir þey deðildim. Genel konuþulan imana göre aykýrý olmak, inat ve aksilik deðildi de neydi?

Fakat dünyayý deðiþtirenler de hep genel imani ve genel kaville olanlar deðil de, bilimsel düþünüþle, aksiliði olanlardýlar! Genel imanýmýz ve genel kavlimiz bilimsel olup, bilimsel düþünüþle olan fikirler arenasý deðildiler. Oysa genel iman ve genel kavlimiz, bilimsel olanýn bilimsel düþüncesi içinde olmalýydýlar.

Çevremde süreçler analizine bilimsel düþünceyle yaklaþana da pek rastlamadým. Bilimsel düþünüþle olmayanlarýn daniskasýný televizyonlar da, hele karizma olarak yapanlarýný da pek çok görmek olasýdýr. Yumurtanýn kolesterol içeriði de, etin bilmem ne olduðu da, sigaranýn kanserojen ligi de bilimsel bir söylemdir. Bilimsel bilgi bir sonuçsa da; bilimsel düþünce bilim olanýn uygulayým ve yaþantýlaþmasýdýr.

Bilimsel bilgi doðru bir söylemse; bilimsel düþünce onu etrafýyla baðýntýlý olarak anlamadýr. Söz gelimi bilimsel düþünce baðlamýnda sigara ýþýðýndan tutun da nükleer ýþýða dek tüm ýþýklar görece radyasyon oluþla, zaten temelde kanserojendirler. Ne var ki vücut bunlarýn kimini izole ve ekarte ederek; ýþýmayý belli bir boyutuyla görmenin kullaným yararýna sokmuþtur.

Yani süreç, ne yalýn oluþla radyasyona maruz kalmanýn tüm ölümünü ortaya koyar. Ne de kanserojen olmanýn olumsuzluðunu bertaraf etmeyi süreçleyemez deðildir. Aksine gerçek hayatýn içindeki akýþta radyasyona dek ölümcül olanla, yine ölümcül olanýn çeþitli karþýt oluþmalarla izole edilmesi bir arada yan yana giriþirler. Bu nedenle hayat tek düze bir akýþ ve pasif oluþla edilgin baðýntý deðildir.

Hayat her radyasyon düzeyine pasif kalmamýþtýr. Radyasyonla ölüm baðýntýsý arasýna nicel durumlarla görece olanýn içsel dýþsal baðýntý sal giriþmeli entegrasyonu vardýr. Hayat bu entegrasyon içinde ýþýma ve ölüm baðýntýsý arasýna bir yaþantý þeklini konumlar. Yaþam ile radyasyon arasýndaki savaþta çeþitli denge giriþmeli olacak devinimler bu boþluk alan içinde kendisine inþa için zemin bulacaktýrlar.

Söz gelimi radyasyonla, radyasyonun yaþam üzerine yansýmasý olan ölümler arasýna ozon baðýntýsý girmiþtir. Bu giriþme sonunda yeryüzüne ulaþan radyasyon zarar vermez bir radyasyona dönüþmüþtür. Ama bize empoze edilen uygulayýmlar bilimsel düþünce deðildirler. Bize bilimsel olan söylenir. Biz de bu söylenenleri bilimsel düþünce gibi algýlamakla yanýlýrýz.

Suyun kaldýrma kuvvetini formüle etmek bilimsel bilgidir. Bu formülasyona uygun yorumlarýyla bu formül asyön üzerine tenis kortlu, konferans ve sinema salonlu yüzer taþýtlar inþa etmek te, bilimsel düþüncedir. Suyun formülü, tenis kortunu ön görmez.

Ya da bilim sel olan suyun kaldýrma kuvveti formülasyonu içinde bizim bilimsel düþünüþlerle olasý kýlar olacaðýmýz bir takým buluþlar olacak olsun. Ama bizlerin henüz bulamadýðý bu kabil olasýlýklarý da bu tür bilimsel formülasyonlar öngörmezler. Tüm bunlarý, bu formülasyon üzerinden hareketle yapýlacak bilimsel düþüncesi olanlar öngörürler.

Bunun içindir ki suyun formülünü, bilimsel baðýntýlarýyla yorumlayan bilimsel düþünce; suyun formülü üzerine hava alaný inþa eder. Siz istediðiniz kadar taþ (uçak) havadan aðýrdýr öyleyse havadan aðýr olan nesneler uçamaz deyin. Bilimsel düþünüþle, havadan aðýr olan nesneler havada uçarlar. Siz istediðiniz kadar uçak için su üzerine hava alaný inþa edilmez deyin, uçak gemileri inþa edilirler.

Aslýnda havada aðýr nesnelerin uçamamasý ve suyun kaldýrma kuvvetinde aðýr olan cisimlerin batmasý bilgisi; bilimsel bilgidirler. Ne var ki bunlarý düz baðýntý iliþkileri olmaktan çýkarmalýyýz. Bunlara, baþka baðýntýlarla hayatiyet bulduran çabalar ortaya koymalýyýz. Ve bunlarý birçok baðýntýlarýyla giriþtiren sentezi ortaya koyan giriþtirmeler de, bilimsel düþüncedirler.

Ben bir eðitimci olarak yýllarca sindirimi tanýmlarken yediðimiz besinlerin kana geçebilecek küçüklüðe gelene kadar birçok iþlemler dizgesi içinde olduðunu söyleyip durdum. Yani besinler küçük elementer bileþik düzenli parça düzlemine deðin getiriliyorlar. Hücrede basit bað dokulu yapýlara çevriliyordular.

Bu bilimsel düþünceye göre polimer yapýlý bileþik organik besinler kana ve hücrelere geçemeyecek kadar büyüktüler. Suyla daha küçük parçalara ayrýlamayan yapý taþlarý olan monosakkaritlere dek parçalanýrlar.

Yani kana geçenler karbonhidratýn kendisi olmayýp karbonhidratlarýn en küçük birleþen glikoz früktoz gibi birimleridirler. Yaðda ve suda çözünen maddeler hücre içine geçerler. Böylece hücrenin organik ve inorganik maddelere ihtiyacý olduðu görülür. Yani vücut, hücre içinde size göre, size özgü kendi sentezlerini, basit yapýlý bað enerjileriyle ihtiyaç halinde kendisi yapýyordu.

Siz eti ya da yumurtayý tüketirken et ve yumurtadaki görece oluþturulmuþ organik sentezleri hop diye bir taraftan alýp diðer tarafa transfer etmiyordunuz. Besinlerde az miktarda kolesterol kana geçer iken 4 kat daha fazlasý vücutta inþa olur. Böyle olunca da yumurtayý kolesterol deposu görmek, eti asalet simgesi gibi lanse edip, otu inek düzleminde fýsýldamak; biçimsel mantýklý bir yaklaþým oluþla belki bilimseldir ama bilimsel düþünce deðildirler.

Þimdi yaklaþýk bilmelerimle, aþaðý yukarý hepimizin rejim yapmaða eðilimli olan alakamýzdan ötürü rejim yapma ortak paydamýza istinaden, bazý bilimsel düþüncelerimi bu baðlamda belirteyim.

Bilimsel olan kalori tanýmý þudur. Belli basýnç altýnda +4 derecedeki saf suyun ýsýsýný, +1 dereceye dek artýrmak için verilen enerjiye, 1 kalori denir. Kalori vücutta bazal bir enerji türüdür. Yani enerjidir. Yað da bu enerjinin depolanma þeklidirler.

Bir gram yað yakýldýðýnda 9 kalori verir. Ha keza tahýl grubu 1 gram karbonhidrat ve et tipi proteinin1 gramý yakýldýðýnda 4 kalori veriyorlardý. Kepekli ekmek ya da posalý meyve dediðimiz lifli besinler in 1 gramý da yalnýzca 2 kalori veriyorlardý.

Bu söylem, bilimsel bir bilgidir. Bilimsel bilgi belli þartlar altýnda, görece kontrollü deneylerle, yaklaþýk ve eksik bilgi oluþla veya yanlýþ olabilirliðiyle ya da ikmal edilebilir oluþlarla, görece pekin bilgidirler.

Bu kabilden bilimsel bilgiler bize söylenirler. Bu bilimsel bilgi bizde ve söyleyeninde de bir perdelenme bir körlük yaratýr. Çünkü süreçler tam da söylenen bilimsel bilgi gibi iþlemez. Siz bir gram yaðý yakarak, verili þartlar altýnda, suyun ýsýsýný 9 kalorilik deðerde; 9 derece artýrýrsýnýz.

Ama siz bir gram yaðý vücudunuzda yaktýðýnýzda 9 kalori üretip üretemediðinizse oldukça meçhuldür. Ýþte bilimsel düþünce ve bilimsel fikir burada devreye girer. Neden mi? Çünkü vücutta yakýlan yaðdan, elde edilecek kalori sonucu belli atmosfer basýnçlý ve artý dört derece yoðunluktaki suyun ýsýtýlmasý içindeki verili þartlarla baðýntýlý deðildir de ondan.

Ýþte perdelenme ve görememe burada baþlar. Bu yüzden bu bilimsel bilgiden hiç bir bilimsel düþünce ve fikir ortaya çýkmaz.

Bilimsel düþüncenin ortaya çýkmadýðý yerde de; "üç ayyaþýn dediði muteber oluyor da, benim inancým niye itibari olmuyor" demenin abuklaþmasý baþlar. Bu tür rastlantýlar sýð, mesnetsiz, abuk sabuk bir söylem oluþla; çok yanlýþ yerde konumlanýyorlar. Ülkemizde teknoloji üreten teknoloji yoksa bu ne üç ayyaþýn itibari olmasýylaydý, ne de üþ çember sakalýn inançlarýnýn itibari olmamasýyla alakalýydý.

Üç ayyaþýnda, üç çember sakalýn da keyfîlerinin üzerinde bir nedenle bu teknolojiler yoktu.

Bir kere sizin yað ya da lif besinlerini sindirme eylemleriniz daha ilk baþta aðýzda, diþte, tükürükte, mide de, baðýrsak ta vs. oluþlarla sindiriminiz bir yýðýn vücut içi olan olmayan eksik yetersiz iþlevsiz olan enzimlerle karþýlaþýrlar. Bu karþýlaþmalar sizin birim besinden, birim kalori elde etmenizi önler.

Bu nedenle siz lifi iyi parçalayamadýðýnýzda hemen hiç kalori almadan sindirim gerçekleþir. Ya da az sayýda yetersiz enzim çalýþmasýyla 2 kalorinin altýnda bir gerçekleþmeyle sindirim olur biter. Veya iyi çalýþan enzim deponuz sayesinde yine iki kalorinin denginde hatta kimi durumda iki kalorinin üstünde olan bir yararlýnýnlar elde edeceksiniz. Böylesi bir durumda, adeta sinekten yað çýkaracaksýnýzdýr.

Siz bir maymun gibi besleniþle 2 kalorilik besinde ayný yararlanýþý elde edemezsiniz. Bir maymunla ayný besinleri tüketiniz, maymun bu beslenmede oldukça enerjik olurken, siz lifli besinleri zor ve az sindirir oluþla, çok az kalori elde edip zayýflamaya baþlayacaksýnýzdýr.

Yani bilimsel deyiþle 1 gram lifli besin yediðinizde her durum ve þartta 2 kalori elde ettiðinizi söylemek aklý peynir ekmekle yiyip, bilimsel düþünüþle olamamaktýr.

Bilimsel düþünceyi oluþturmak için sadece bunlar da yeterli deðil. Bir bilgi ne kadar baðýntýlarla ortaya konursa o kadar gerçek bilgi ve bilimsel düþünce olmaya çok yaklaþýr. Yine bilebildiðim kadarla iþin içine diðer bambaþka baðýntý lamalarý da katarsak düþünce bilimsel düþünce olmaða, görece yaklaþýr.

Yine aldýðýmýz besinler, et ya da lifli, karbonhidratlý patates tahýl gibi besinler; çið olarak yenilmekle, parçalanmýþ ya da dövülmüþ olarak, kurutulmuþ olarak, piþirerek, haþlayarak, kýzartarak vs. yemek çok farklý sonuçlarý ele verir. Yani dövülmüþ etin 1 gramý ya da ezilmiþ karbonhidrat ta alýnacak olan kalorinin miktarý 4 kaloriye yükselir. Yine çið alýnan etin 1 gramýnda alýnmasý gereken kalori 4 kalori deðerinin altýnda olur.

Açýkçasý çið yenen et ve lifli besinlerin 1 gramýyla alýnacak kalori miktarý ne 2 ne 4 kalori olmayacaktýr. Bunlarý döverek ya da piþirerek yediðinizde 2 kalori ve 4 kalori deðerine çok çok yaklaþacaktýrlar. 4 gram protein yediðinizde teorik olarak 16 kalori alacaðýnýzý söyleyebilirsiniz. Ama 4 gram et yendikten sonra alýnan kalori hiç te söylenen miktarda olmaz.

Söz gelimi 4 gram et yendikten sonra ne kadarý miktar hala sindirim sonunda yendiði boyutta posa olarak atýk kalýyor. Sindirim olmayan posa sizin 16 kalori almanýzý etkileyecektir. Söz gelimi 4 gram etin 3 gramý sindirime uðramýþsa 1 gramý et kalori alabileceðiniz baðýntýlý yapý durumu içine geçmemiþ demektir. Teorik olarak sizin alacaðýnýz kalori bu 1 gram atýktan ötürü 16 kalori olmayýp; 12 kalori olacaktýr.

Yine vücut besinleri sindirirken bir enerji harcar. Yani kazançlar bir maliyetle karþýlanýr. Bir proteinin, sindirimi yaðýn sindirilmesine göre 5 kat daha fazla kalori tüketir. Yani 1 gram yaðý sindirirken 1 kalori harcarsanýz; 1 gram proteini sindirmek için de 5 kalori harcarsýnýz. Bu kýyas karþýsýnda, bala ise neredeyse kalori harcamasýnýz denebilir.

Yiyeceklerin türünden türüne, hamlýðýna, piþimliðine ya da enzim deðerlerinize göre harcayacaðýnýz enerji nicelikleri de vücuttan vücuda deðiþecektir. Teorik olarak 13 kalori aldýðýnýz bir beslenmede 6 kaloriyi sindirim için harcamýþsanýz, sizin bu beslenmedeki net kalori saðlayýþýnýz; 7 kalori olacaktýr.

Yine ha keza mide ve baðýrsaklarýmýzda milyonlarca bakteri ve türlerinin ne kadarýsý sizin sindiriminize yardýmcý oluyorlar, ne kadarlarý sizin besinlerinizi çalýp asalak yâda tufeyli dediðimiz parazit oluþla kaç kalorinizi hortumlayýp yutuyorlar.

Diyelim ki 3 kalori de parazit er hortumlamalara gitsin. Sizin 4 gram yediðiniz ette net kalori saðlamanýz 4 kalori olacaktýr. Yeterli miydi? Hayýr. Siz besin alýrken besinlerde mutlaka mikroplar vardýr. Besinle birlikte bu mikroplar da vücuda alýnýrlar.

Vücuda alýnan mikroplar vücudun baðýþýklýk sistemini uyarýp, baðýþýklýk sistemini harekete geçirirler. Harekete geçen baðýþýklýk sistemi, vücutta kalori harcanmasýna sebep olacaktýr. 4 gram etten aldýðýnýz + kalorinin bir miktarý da buraya harcanýr.

Bu kez sizin kalori kazancýnýz 4 kalori olmayýp; 3,5 kalori olacaktýr. Yediðiniz besinin bir de sizde ishale neden olduðunu düþünürsek harcanacak kalori sýfýra indiði gibi stoklardan da kalori harcatýr.

Sizler ayný miktar yiyecek ve teorik olarak ayný miktar kaloriyi alsanýz bile her biriniz ayný miktarda kalori alamazsýnýz. Bunun nedeni yukarýda beri söylüyoruz. Söz gelimi sizde sütün laktozunu sindirir olacak laktaz yoksa ayný miktar sütten ayný kaloriyi alamayacaðýnýz pek açýktýr.

Sindirim sisteminizde evrim atik oluþla, besinleri sindirime ve dolaysýyla kaloriye çeviren bakterinin sizde çok olmasý demek; hemen hemen vücuda aldýðýnýz tüm besinleri atýða çevirmeden sindirim olayý içine katar. Böylece sizde bu kaloriler yað olarak depolanýr ve þiþmanlama dediðimiz obeziteye neden olur.

Yine insanlarýn baðýrsak uzunluklarý farklýdýr. Baðýrsak sindirim sisteminin bir parçasý oluþla sindirime ve besin emilimine katkýda bulunur. Söz gelimi bir Rus’un kalýn baðýrsaðý, bir Polonyalýnýn göden dene kalýn baðýrsaðýndan 55-60 cm daha fazladýr. Bu da sindirimin kaliteli olup, olmamasýna; besinin asgari kalori deðerlerine kadar yararlanýþýna hayli etki eder.

Görülmektedir ki okullarda okuduðumuz bilgilerle bilimsel olan sonucu yan yana getirdiðimizde 8 gram lif 16 kalori ya da 8 gram et 32 kalori vermeye eðilimliyseler de 16 ve 32 kalori vermeyecektirler. Süreç yalýn olmayýp birçok baðýntýlarýn giriþme, yansýma; tekrar giriþmesi þeklinde oluþla bir yararlýným olacaktýr.

Bu nedenle her hangi bir bilmezce kiþilerin ekrana çýkýp þu (200 gram) kadar cips yediniz; bir gram cips %16 yað içeriyor. Öyleyse 32 gram yað yediniz. Bu da 32x9=288 kalori eder ki obezite oldunuz demektir demesi; tam bir akýl perdelemesi ve insanlarý kariyerleriyle aldatmanýn ta kendisi olmakla da kendi bilimsel düþünemez ligini topluma bulaþtýrmasýdýr.

Bilimsel olaný bilmek bulmak buna sahip olmak baþka; bilimsel düþünce baþkadýr. Bilimsel düþünce o bilimsel bilginin dýþýndaki alanlar bilmesiyle de baðýntýlýndan çok geniþ analizci ve sentezci iliþkin ligini bilme felsefesidir. Þu halde bir satýþ ürününün üzerindeki etiketlere de inanýp ben 200 gram cips yedim. Þu kadar yað, þu kadar protein ve þu kadar karbon hidrat aldým. Bunlar da benim günlük enerji deðerlerimi kapsamaya yetiyorlar diye, inanmamak gerekir.

Giriþte verdiðim kolesterol, nikotin, protein gibi örneði hem verdiðim bu örneklere göre hem vücudun soba borusu gibi pasif olmayýp vücudun nikotine iþlemler yapmasýna dikkat edilmelidir. Hem vücudun dýþta aldýðý kolesterolü, proteini; bire bir kullanmaða eðilimli olmadýðýný da unutmamalýyýz. Aksine insandan insana deðiþik üretilen proteinleri vücut, gerektiði kadarla; kendisine özgü oluþla protein ve kolesterol yapacak olma baðýntýlarýna göre durumu bir daha deðerleyin lütfen. Neler ortaya çýkacak?

Vücut gerektiðinde kolesterol analizinden, kendi protein maddesi inþa edebileceði gibi; Protein den de kolesterol maddesi inþa eder bir dinamikliðin içindedir. Bu baðýntýlar göz ardý edilmemelidir. Böyle olmasaydý bir kurbaða sindirimin de siz olmazdýnýz. Sizin ayrýþtýrýlmanýzdan da çürükçüller oluþamazdý.

Bir çürükçül sizin proteininizi bire bir alýp ta ne edecek ki? Sizi mi üretecek! Üstelik bir virüs sizin depo malzemenizi; ne sizin proteininiz oluþla birebir kullanýr. Ne de sindirime konu olan ineðin inek proteini ve inek kolesterol maddesi gibi aynen inþa etmezler. Virüsler sizin hücrenize kendisini ürettirirler. Bu virüs inþasýnda kullandýðý besinden protein, kolesterol vs. gibi alýnanlar alýndýðý gibi hep korunan bir inþa malzemesi delilidirler. Kimya baðlarý bilmeden de bilgilerin özümlemesiyle bu vargýya varýlabilir.

01.04.2013