BÝR TÜRK AÝLESÝNÝN ÖYKÜSÜ

Son günlerde elimde okumakta olduðum kitaplar bittiðinde hüzünleniyorum. Her okuduðum öykünün içinde öykülerin kahramanlarýyla yaþýyorum. Öykü bittiðinde benden de birþeyler kopup gidiyor. “Bir Türk Ailesinin Öyküsü” son okuduðum iste böyle bir kitap. Kitabý yine sevgili yeðenim Deniz Yaðmur verdi okumam için. Önerdiði kitaplarý hep severek okudum, ya bu kitap?

Aslýnda kitabýn ismine baktýðýmda Osmanlýnýn son günlerini okuyacaðýmý düþünmemiþtim ve bir o kadar acýklý bir yaþam öyküsü hiç aklýma gelmemiþti. Öyküye baþlayýnca büyük bir merakla okumamý sürdürdüm. Nedense acelece bitirmek istemedim. Sindire, sindire okuyorum ve yaþýyorum okuduklarýmý. Kitabýn baþlarýnda öykü kahramaný Ýrfan Orga kendi isminden hiç bahsetmiyor, kitabý yeðenim verdiði içinde yazar ismine bakmamýþtým. Okurken kitabýn baþýna bakýp öykü kahramanýnýn adý ne demiyorum, merakla bekliyorum ismini ilk ne zaman söyleyecek? Ýlk isminden bahsedene kadar bekliyorum. Sanýrým Kuleli Askeri Lisesinde öðretmeninin adýný söyleyiþi ile Ýrfan diyorum, evet ismi Ýrfanmýþ ve birinci dünya savaþýnýn zorluklarýný yaþayan o çocuða sevgi ve þefkat duyuyorum.

Kitabýn yazarý Ýrfan Orga. Orjinali Ýngilizce basýlmýþ ve pek çok dile çevrilmiþ. Yayýnlandýðý dönemde hem Ýngiltere'de hem de ABD'de çok güzel övgüler almýþ. Kitap bir Türk Ailesinin Öyküsünü anlatmakla birlikte biz Türkler Türkçeye çevrildikten sonra tanýþýyoruz kitapla. Kitap Osmanlýnýn son dönemi ve cumhuriyetin ilk dönemlerinde yaþanmýþ bir hayat hikayesi. Varlýklý bir aileden yokluk ve yoksulluk içinde varoluþ mücadesi veren bir aile dramý. Öyküdeki hayatý belki pek çok Türk ailesi o dönemde yaþadý ve biz okuyucular duyduklarýmýzýn gerçekliðini yazarýn anlatýmlarýný okurken duyumsadýk.

Aslýnda Ýrfan Orga çocukluðunu yazarken çocukluðuna o günkü kimliði ile dönüp yazýyor. Arada yazdýklarýný 6 yaþýndaki bir çocuk duyumsamýþ olamaz diye düþünüyorum, yazdýðý tarih itibariyle geçmiþe geri dönüyor, duyumsuyor ve yazýyor diyorum. Halbuki Gorki “Çocukluðum” adlý eserinde tam bir çocuk duygusallýðý ve sözleri ile yazmýþ.

Yazarýn amcasý ile Sarýyer’de geçirdiði tatilde onunla mutlu oluyor, Çanakkale'ye savaþa giden babasýyla vedalaþýrken ben de vedalaþýyor, evleri yandýðýndaki endiþeyi onunla yaþýyor, ekmek kuyruðunda beklerken uðradýðý tacize sanki bende uðruyorum ve insanlardan nefret ediyorum o an, hele ki iyilik yapýyor gibi görünüp 6 yaþýndaki bir çocuða kötülük yapmaya çalýþan bu insana þeytandan bile kötü demek geliyor içimden. Kitabýn sonlarýnda oðlu Ateþ Orga tarafýndan yazýlan son sözde babasýnýn duygusal bir anýnda annesi ile Ýngiltere’de yaþadýklarý sürede eþiyle yaþadýklarý veya yaþayamadýklarý cinselliðe iliþkin aðlayarak bulunduðu itirafta bu uðradýðý tacizin etkisi var mýdýr demekten alamýyorum kendimi. Yoksa aþýk olarak hayatýndaki pek çok þeyden vazgeçtiði eþi ona beklediði aþký sunamamýþ mýydý? Birden kitapta yazarýn annesinin “Ne zaman evleneceksin” sorusuna “Aþýk olduðumda” demesi geliyor ve üzülüyorum ve ateþe ayrý bir tutkusu olan öykü kahramanýnýn “Aþký” yaktýðý için mi bu denli derin yaþadýðý kalýyor aklýmýn bir köþesinde. Yoksa ilk taze gençliðinde yaþadýðý ilk aþkýnýn hüsraný nedeniyle mi evli yabancý bir kadýna aþýk oluyor diyorum içimden. Ancak yazarýn “Seni Dünyadaki her þeyden çok seviyorum” dediði güzel Ýrlandalý Margarete’nin bu aþký hak etmediðini düþünüyorum.

Kuleli’de yaþadýðý açlýða iliþkin cümleler ve otlarý ayýklayýp yenilebilenleri bulup yemeleri ve o dönemlerde annesi ile olan uzaklaþmasý yüreðimi aðlatýyor. Sanki kýz kardeþi Muazez ile hep uzak ve belki çocuk kýskançlýðý mý bilemiyorum, ayný Þekilde Mehmet ile de çocukluk dönemi sonrasýnda çok yakýn olmadýklarý hissini veriyor yazar bana. Acaba ailede eksikliði olan erkek rolü 6-10 yaþýndaki bir çocuða çok mu aðýr geldi ve bir rol model göremeden büyümek kýskandýrdý mý kardeþlerini, içimden böyle hissediyorum. Ancak Kuleli’de Amerikalýlarýn esmerliði nedeniyle Ermeni diye düþünüp ayýrmaya çalýþtýklarý kardeþi Mehmet’e sahip çýkýþýna ne demeli. Birden küçük bir çocuðun ayaklarý havada birini tekmeleyiþi gözümün önünde canlanýyor, “Býrakýn kardeþimi, o Türk, o Türk” diye baðýrýþý. Arada arkada yer alan resmine dönüp bakýyorum, “Ne yakýþýklý olacak büyüyünce diyorum” ve hala öyküdeki çocuða acýyor ve seviyorum, þefkatimi vermek istiyorum gönülden.

Annesini çok güzel olarak tanýmladýðý satýrlarý okurken arka sayfada annesinin resimlerine bakýyorum. Aslýnda annesi Þevkiye hanýmýn sadece iki resmi var, biri bebek Mehmet ile gençken biri de pilot oðlu Ýrfan ile aslýnda orada da genç ama oðlunun anlattýðý gibi güzel deðil üstelik hikaye de bahsedilen güçlü kadýn portresini göremiyorum bu resimlerde. Ancak her anne güzeldir evlatlarýna. Bununla birlikte babaannesinin resminde gerçekten güçlü bir kadýn görüyorum ve babaanne olmasa idi annesinin yýllar sonra yaþadýðý psikolojik buhraný yýllar önce yaþardý gibi geliyor.

Birden fazla hayat bir aile ve bir daðýlmanýn ele alýndýðý kitap sürüklüyor beni bu öyküde. Osmanlýnýn son yýllarý, Cumhuriyetin ilk yýllarý, ailelerin erkeklerinin Çanakkale’de ve Suriye’de olduðu gibi farklý cephelerde þehit düþmeleri ve erkeksiz savaþýn sýkýntýlarý içinde bir ailenin var olma çabalarý. Sonra kendi ailemi düþünüyorum rahmetli anneannemin iki fizikçi ve kendisinden çok büyük abilerinden birinin Çanakkale’de þehit düþtüðü diðerinin ise hicazda þehit düþtüðü aklýma geliyor. Anneannem ben çocukken hep bir haber beklemiþtir belki ölmemiþlerdir diye ne zaman haber gelmesinden vazgeçtiðini anýmsamýyorum.

Ýrfan Orga’ya öyküsünü okurken kýzýyorum neden annesi ile ilgili Mehmet’ten ve kýz kardeþi Muazzez’den ciddi bir yardým istemiyor, sorumluluðu paylaþmýyor ve hep sorumluluðu yükleniyor diye. Neden duygularýný kardeþleriyle paylaþmýyor diye. Ailenin büyük oðlu babasýnýn rolünü mü üstleniyor? Yoksa duygularýný dýþa vurmadan mý yaþýyor. Annesi ile son görüþmelerinde annesinin önce onu tanýyýp sonra tanýmadan “Bir zamanlar senin gibi havacý bir oðlum vardý, kalbimi kýrdý” demesi acaba yazarda ayrý bir hayal kýrýklýðý mý yaþattý, annesinin neden kalbi kýrýlmýþtý ki oðluna?

Yazarýn kendisinin ele aldýðý kýsým annesinin ölümüyle biterken merak içindeyim, nasýl oldu da Ýngilteye’ye gitti, neden Türkiye’ye geri dönmedi. O kýsmý ise oðlu Ateþ Orga tamamlýyor. “Son söz”, evet o bölümü okuduðumda ben de gözyaþlarýmý tutamýyorum, yazarýn bir aþk uðruna yaþadýklarý çocukluðunda birinci dünya savaþýnda yaþadýklarýndan çok farklý deðil. Gözümden yaþlar süzülürken bu sefer hýrsla bitirmek istiyorum kitabý. Hele çevirmen Arýn Bayraktaroðlu’nun yazarýn Türkiye’ye dönmek için verdiði uðraþlarý anlattýðý bölüm, oðlu Ateþ Orga’nýn ailesinden kalanlarla tanýþmasý derinden etkiliyor beni. Vatanýndan uzakta ve özlem içerisinde ve "Bir Türk Ailesinin Öyküsü" gibi bir eseri uluslararasý edebiyat listesine katan, hayata 62 yaþýnda veda eden yazar hikayesiyle hüzün býrakýyor gönlümde.

Ben duygularýmý çok ifade edemedim belki bu yazýda ama lütfen siz de bu kitabý okuyun ve duyumsayýn. Kesinlikle okumanýzý tavsiye ediyorum… Pek çok dile çevrilen bu eseri ve yaþanmýþ bu hayat hikayesini Dünyada pek çok insan okumuþ, siz eksik kalmayýn.

Son söz, kitabýn sonlarýnda verilen ve Hava Harp Okulundaki resmine tekrar bakýyorum, yazara derin bir sevgi duyuyorum, bu sefer farklý, bir çocuða duyulan þefkat deðil, o yakýþýklý gözlerde hüzün var, hüznü sen mi çaðýrdýn Ýrfan Orga yoksa o mu seni býrakmadý? Oysa gençliðinde Dünyayý fethetmeyi düþlemiþsin. Bir kadýnýn kalbini fethetmek ya da Dünyayý, ya da hiçbirini, ama biz okurlarýn kalbini fethettin.

Leyla ÜNAL (4 Kasým 2013)