1

Yalan var yalan
Bir kapatýp açtým gözümü
Talan var talan
Akþamdan sabaha
Hücceti süren.

Ey Laðaþ'tan Assuan'a
Akþamlarýný üzerine örtte gel.
Ne çýkar, bilmesinler!
Giz sana yakýþýyor
Nasýlsa bir göz, o karanlýðý deler.

2

Ekin ektim yarýn gözlerine
Zehmerinin soðunu kýran
Rüzgar saçýný savurmaz
Sürme gözünü kavurmaz

Esmeri ala kaçmayan yanaklar


SÜMER'Ý SAFAÐINDAN ÖPTÜM

3

NÝPPUR'DA BÝR AN

Yedi kapýný açtým
Ýlk yerleþim planý yaparlýðýn
Övünme ihaneti
Talan ettim mabedini
Ektim yarýn gözlerine
Bir göz, bir gözbaðý durdun

Nippur, tanrýlarýnla yücel ve gücelsin
Mabedine umudu koydum, raf raf
Göz oldum üstüne, oynadým saf saf
Sense baðý

Mistiði dört mabet ile
konaklar, baðrýnda.
Gezgini kahini tüccarý, saðrýnda
Bir özlerim ki Nippur
Ursa ile
Sanmayasýn hapur hupur

ÇARÞIDA- BÝR KONUK GELÝYOR

Nippur'un sahibi Enlil hey heylenir
Kan donar, buz kesmiþtir ortalýk
Ansýzýn kahkaha patlar kasrýndan
El isteyip asa alacak beklenmede

Seyreyledim çarþýna, geçtim karþýna
Müzik týnýlamada handa
Raksla rakkaseler, havuz baþý, yanda
Naruha öðüt vermede, þadýrvanda
Uruha taþ oyuyordu, göz diye
Pis kaþýntýlý Enkim, tütütmüþtü ocaðý
Ursa ile göz göze geldik, el etti
Urkimdi hamursu tabletle, okula gidiyordu
Kasýntý Gudea, dükkan önü pinekliyordu
Köþedeki kahin geleceði tutuyordu avcunda
Bir atlý hýþýmla geçti, toz kaldýrdý
Kuþlar bir çýðlýk etti, uçuþarak, yana yana

Belli, tecelli vardý, gözler devrildi cama
Bir göz, Ereh'li Ýnanna, bir baðý, tutulumdu
Ýçten okunuyordu heceden heceden
Ve artýk bir suskunluktu o
Gözbaðý.

Gözbaðý: Çok önemli kavram. Giriþin ikinci bendindeki ;"Nasýlsa bir göz, o karanlýðý deler", anlatýmýndaki gözü, niçin bulamadýðýmýzý burada iþledim. Tabi hem sevisel bað, hem mistik bað, hem de ironi; gerçeði örten baðdý. Suretlerdeki oyalanýþlar dý karanlýðý delemeyenler.
...............................................................

Nemruttan hava almýþ
Kleopatra'dan deva .
Ninova'dan toz kokan
Ýrem bahçelerinden rayiha.
Nippur çarþýsýnda
Nippur'un en ilkiyim diye
Enlil eda ile sarkaç eden
Ur Nammu'ya kaþ ederken emaneti
Zigguratlarla heybeti
Baþýný dokurken felekler
Mabed orospularýndan yemliydi
Anaç Ýnanna kudreti ölümle
Sanmayýn söndü kartya
Parladý gözleri iklimle Partya.

4 Ýþtar-Enki (Ea)

Yas tutun, baþ baðlayýn
Sevince duran kýna yaksýn.
Gök boþaldý yer taþtý
Su aldý Niruppak'ý
Dökün analar göz yaþý
Aðlamak size düþer.

Yer tutmaz analarýn ayaðý
Kuzular boþta meler
Feryatýn ulaþacaðý yer yoktur
Üstelik gökler, daha bir
Kýzgýnlýkla gürler.

Su sesi, þimþek, gökgürültüsü
Her yeri tutar
Su daðlarý taþlarý yutar
Ýki mavi, en yakýn ve özlem buluþmuþtur
.......................................................................
Sen ey aþifte Ýþtar
Eteklerin yelde uçuþsun
Baþýnda hazan yelleri essin
Gördün mü ne iþlediðini?

Sakýz yapýþmýþ damaklarýn
Açýlmazlýðýnda þaþkýnlýk
Ta yücelere çekilir
Bet benizden uçmuþ
Kararlarýnýn vehametinden
Ürken kaçýþlýk
Enlil Ýþtar .

Boþa ýstýrap göz yaþý dökme Ea (Enki)
Sahibi deðil miydi Enlil, bir ihanetle
Kurtardýn Þuruppak'lý Ut-Napiþtim'i
Asur da yazar Ziusudra'yý ya
Dilmun'da kasra ikame.
O kuruldan iki zýtlaþmýþtý
Ýþte o soyluluktu, yardaki.

Ey güzellik kokanasý
Gilgamýþtan öfke Ýþtar.
Ýzdivcý red olunupta
Þiþme sandal gibi inen.
Bir gürültü rahatsýzlýðýna
Ýnsanlarýn ümügüne binen.
Yaptýðýna piþman olup
Pire için yorgan yakmam senden.

xx

Yerdeki somutu göðe döndüren
Sümer.
Ulfet gibi
Gökten vekaletle döndü
Uzletim olacak
Marduk adýna iþ yapar nafileler:
Firavunlar krallar
Rahipler, papalar
Hahamlar halifeler
Daha anlamaya çok var.

Enki

Þuruppak'ýn oðlunu
Kurtardýn da ne yaptýn Enki?
Abada mý saldýn, soyunu sanki?
Baþýn göðe mi erdi?
Meyve hýrsýzý.
Ne güzelde temizleyecekti
Orospu Ýþtarla, Enlil insanlarý
Elleri deðmiþken. Býraksaydýn ya
Enlil, kýzý fahiþe Ýnanna'dan buldu

Þöyle bir baktý, Ýnanna
Tek kiþilik tecavüzle verek
Tüm halký bela ile yaktý.
Suçlarý þahsiliðinde, genellik
Ýnanna'dan gerek.

Avuçlarýný yumruk yapamayýp da
Ýþ göremez olasý.
Ardýþýk doðumla olan, üç kýzý ile yatan
Zývana düþkünü.
Kýzý Uttu'da, döl tohumunu çaldýrýp
Sekiz çeþit bitki ektirten
Sonrada yasaðý çalan Enki!
Tümden suçsun, ben masumum
Sendan bana bela, günah yüklenmek!

Sunulunca topraða ter.
Dilmun tanrýlarýn yaþadýðý yer.
Yer tanrýçasý sekiz tür meyva eker
Nefistir, yasaðý, bilgelik tanrýsýný, çeker
Yasak savar yaným Enki'nin elinde.
Hey haat lanetlidir bilgelik
Kuruldaki diðerler de, af içindir ilgelik.
Her bir hastalýklý sekiz organdan
Müzdariptir Enki, iniler
Yakarýþ olur tüm tanrýlar
Lanetteki yer tanrýçasý ne pinti
Kaburgadaki saðaltýmda tanrýça Ninti
Hünerlidir, tababetimden belli.

Mabedik mabutlar insanca bencil

5 Enlil-Ninlil

Karýsýný ayartacak olan Enlil
Kocasýnca tecavüze uðrayan Ninlil
Be hey uçkur düþkünü Enlil
Uçkuru eline dolanasýca
Anadan öðütlü, önerili akýl, Ninlil
Kendini yýkanýr göstermek, hesapçaydý
Uçkur suça kaydý.
Ucuz yolun yolcusu
Vebali insanlardan sorulur.

6 Enki

Lokmasý sayýlý olupta
Boðazýna düzülesice
Ýþ çokluðundan güya, sofra yapamayan
Boðaz düþkünü tanrýlar.
Hizmete amade istersiniz; Enki elinde
Kilden þekilli;

"" Ey annem adýný vereceðin yaratýk oldu.
Onun üzerine tanrýlarýn görünüþünü koy.
Ey annem, yeni doðanýn kaderini söyle
Ýþte o bir insan"" yaratan Enki*
Suretinizden günahlarýmýz belli.

7 Dumuzi ( Ýnanna'nýn kocasý)-Ýnanna

Kör kuyularda kalýpta
Yer altýnda çýkmayasýca
Sürü güdücü Dumuzi.
Kutsal evlilik yaptýrdýn da ne oldu?
Bereketle, taam mý dolduk?
Þehvetin uçkuru aþtý.

Ýnanna'da, þaþtý da; insanlara taþtý
Körün tuttuðunu öpmesi bundanmýþ
Suç Dumuzi'nin, ceza insanlara
Saçlarý belik olmayýpta
Kýrda gezmelere son veresice
Dilmunun metresi, (anlamlý) Ýnanna!

Derinliklerde uyuyan güzel
Ýnanna.
kusurundaki müþtaki.**

Dumuzi'nin uçkur elinde iken,***
Nereden çýktý, duvar dibi uyku seçilmesi.
Bela arayýþtýr, kaygýlanýlmasý
Kýrda uyurken Kutsal orospu
Ýnanna'nýn, ýrzýna geçilmesi
Akad da Ýþtar
Yunan da Afrodit
Anadolu da Kybele
Roma da Venüs'ce saygýlanmasý
Tecavüzlerimizin sorumlusu!

Paylaþýlamayan güzellik
Rekabetlerimizde de sen varsýn.
Heveslerin alýnmazken önü
Çoban Dumuzi, çifçi Enkimdu
Düþürdü gönlü.
Bir ileri bir geri varýþta
Biri bal kaymak, öbürü bira buðday
Herkes ürününü övüþle yarýþta.
Çobanýn ürünleri kabul, evlilik oluþta

Rüyalarýna ters yatýp da
Yataðýnda ters dönesice Dumuzi
Netcektin de iki kamýþ gördün?
Hem de birisi sökük
Kamýþlara çýkasýca
Yorumu, yer altýna sürülmen, deðil miydi?
Ne ihtiyacýn vardý rüyaya.
Yusuf'u zindana attýracak
Rüya sapýðý.
Rüyalarýmdan kabuslarýmdan, sen sorumlusun.

Uçkurundan hareketli
Dölünden bereketli
Rüyasýndan tescilli
Yer altý mahkumu Dumuzi
Aracý ricacýlarla, yarým senede
Bir kez ,yer yüzüne çýkma torpiliyle izinlik.

Ýnanna ile çiftleþme, izini koparýp da
Bahar buluþmasý ile insanlara, bereket bolluk
Abidesi olan, tohumu dökülesice.

Doðaya, canlýlýk bayramýný pekiþtiren
Kutsal evlenme ritüeli, olmadýn mý?
Ateþler yaktýrýp, þenlikler yaptýran amigo
Hani nerede bolluk? Ýnsanlar boðazlaþmakta
Keyfi kendinden hünerli, dilli sapýk!

Senin meselelerin bitmez
Seni Don Juan artýðý
Rasputin kýlýklý
Dilmun kovgunu seni.
Tohumu dökülesice
Neme lazým
Yerde fantezi fýþkýrýr sonra!
Tohumu olduðu yerde, kuruyasýca bela.

Ýnþallah, Ýnanna ikilem durur
Sürün çalýnacak diye.
Bertaraf ederken zanlýlarý
Günahý tutarda
Çeþme yapar, sen sað iken, mezarýn baþýna
Gelen geçen, canýn için içer, seni anar.
Hayratýndan bulasýca.

8 Nanþe

Durdurulur mu olaylarla, Ayþe? /hayat-yaþam
Adalet gözü, biri, kör bakýcý
Sosyal adalet saðlayýcý
Rüya eskicisi, Nina'lý Nanþe.
Vicdani yükü kaldýrýrdý.
Öksüz annesi, dul koruyucu, fakir tanýrlýðý bilen.
Sahip kýlýnmayaný, yedim içtim demeyeni
Fena yere bakaný, tartýyý takaný, silen.
Her yýlda bir gün, günah çýkarýp
Ceza verip, af yaptýn da
Ninova'da feryat, Madýmak'ta yanmadý mý?
Tartý kefesi kaymýþ kýytýrýk.

9-

Döðün, saç baþ yol
Ey Karabaþlar halký!
Bak Nineve bir hýrsla tutuþtu
Lagaþ Babil, yanýyor
Uruk Nippur Kadeþ, kanýyor.
Niye olmasýn ki
Ziyaný senden sanýyor!
Fitillediðin nifak
Ta bugün Necef'te patlýyor.

10 Öpülen yanla son buluþ, hüzünden (sürüþten) kaçamayýþ

Çayýrýnda kuzular oynaþmayýp
Göðünde kuþlar, süzülmesin.
Çaðlarca yan yatýpta, dik kalasýca
Karabaþlar!
Yan Sümer yan.
Eteklerinden tutuþ
Kurbaðalarýn ötmesin
Yurdunu Asur alsýn
Farelere kalasýn, kan sular içesin
Kana kana
Tecavüzü unutur mu Ýnanna?

""Kadýn utancýndan ne yaptý?
Felaket yaptý kuyularý kanla doldurdu
Sümer halký kandan baþka
Bir þey içmedi ve kaba
Kandan baþka bir þey doldurmadý"". ****

Suç bir kiþilik
Ceza muhayyel
Ýçin dýþýna çýksýn Sümer.
Öðürtülerle kusa kusa.
Birde tutunacaktý buna, Musa.

Bölüm sonu


15.09.2007


Kaynaklar:

2 Alýntý

Ýlk kilden yaratýlýþ

* Muazzez Ýlmiye Çýð; Kuran-Ýncil ve Tevrat'ýn Sümer'deki Kökeni sy:36

Sümeri kan basmasý

**** A.d.g. eser sy 48

*** Aslýnda Ýnana'ya tecavüzü, duvarý dibinde uyuduðu bahçenin sahibi yapar. Yeri ve gögü iyice bir dolaþan Ýnanna; Þukallituda'nýn 60 aðaçtan yaptýðý gölgelikli bahçenin gölgesinde dinlenmeye ve uykuya çekilir. Bu esnada uyuyan Ýnanna'ya þukallituda tecavüz eder. Ýnanna uyanýnca bunu kimin yaptýðýný anlamak için önce Sümer'in üzerine kan göndererek Sümeri kan basar. Dumuzi (Temmuz) tecavüzün ilgilisi deðildir. Bunu yüklenecek kadar çapkýndýr. Burasý yazarýn kurgusudur.

Ýnsanlar her olgu ve olayý bu tip saný kanýcý olan inanç temeli üzerinde anlar ve yorumlarlar. Günümüzde bile çoðu insanlara böylesi bir söylemle istenileni kabul ettirmenin inanaç mantýk temeli üzerinde iletiþilir. Ve konu içisindirilmesi bu þekilde yapýlmaktadýr. Toplumsal haký kavrayamayan ahaliye inançsal olaraktan kul hakký kavratýlacaktý elbette.

Ýþte, Ýnannaya tecavüz belki de kutsal evliliðin toplumsal bir kurum ve kural olaraktan, uygulandýðý dönem süreçlerine yorumdur. Evlilikler de mülkiyet iliþkisi gibi özel kýlýnmýþtý. Zina tanýmlamasýný oldurmaða giden yol adýmýdýr. Kan basmasý gibi bir yaptýrým, ortaya çýkmasýndan sonra, halkýn zina gibi bir kavramayý anlayýp sindirebilmesi için kültün eðitimsel yaklaþýmý bu türden olacaktý.

Ýnanna'nýn ittifaký kült aidiyetle, yine Ýnanna'nýn totem kült aidiyetlisi olan bahçývan Þukalliuda cinselliði yasaktan bir kuraldýr. Aartýk bahçývan gibi külti bir meslek sahipliði de olunmuþ. Sukalliuda ile cinsel birleþmesi yasaktan (zina) sayýlmasý kültü, suyu kan basmasý olayý tufan olayý ve felaket söylemi ile yasaklanýyordu. Böylece totem kandaþlar arasýyla meþru olan eski cinsel iliþki tabusu, dýþla olacak cinsellik ittifaký anlayýþýna yöneltilerek yýkýlýyordu. Ýç cinsel iliþki yerine, dýþ evlilikler meþru oluyordu.

Bunu yapmasýnýn mantýký nedeni de, inançsal olaraktan kavli kýlýnýyordu. Bunun kavratýlmasý doðal olaylara benzetilerek tufan gibi doðal felaketler biçiminde; sinek basmasý, sularýn kan akmasý gibi söylemsel anlatýþlarla toplumsal (nesnel) olaný anlayamayan halkýn; inancý mantýk seviyesine inilerek süreç iletiþilmektedir. Bu uygarca buluþ, eski bilinçlerin silinmesiydi. Olup biten, eskiyi yeni anlatýmlarýyla yer deðiþtirtmenin inanç boyutlu sembolizmleriydi.

Ur-Nammu: Ur þehri kralýdýr. Nippur harabelerini ve Enlil tapýnaðýný restore eden kraldýr
Dilmun: Sümerdeki tanrýlarýn yaþadýðý ülke. Güneþin doðduðu yer. Cennet, cennet bahçesi. Eden.
Ninti: Nin, haným demek. Ti, kaburga demek. Böylece Ninti; kaburganýn hanýmý-hayatýn kadýný demek olur
Enlil: Sümer'de insaný yaratan tanrý. Anumun oðlu olup, giderek yeryüzü tanrýsý olur.
Enki: Mezopotamyada bilgelik ve su tanrýsý. Þuruppak'ta duvar gerisinde tufan felaketini Ut Napiþtim'e bildirir. Vahiye giden yol olmakla, henüz vahiy bilinci tam oluþmamýþ.

Ýnanna: Aþk ve güzellik tanrýsý Venüs Yýldýzýný simgeler. Kutsal aþk ve evlilik tanrýsý. Kutsal fahiþe. Sabah tanrý, akþam tanrýça sayýlýrdý.
Marduk : Babil'de Tarýmcý tanrý iken, Tekleþen tanrý. Ýlahi tanrý oluþçu anlatýmýn ilk envanteridir.

Dumuzi: Bir grupta tarýmcý Kral iken karþý grupta çoban kral tanrýdýr. Somut olgulardan hareketle söylersek, Kral insanlar tanrýlaþmýþtýrlar. Bu yüzden tanrýlar evlenir, çocuðu olur, kýskanýrlar, cinayet iþlerler, sürü güder vs. daha henüz mülkiyetçi iliþkilerin soyutlama güçleri fazla geliþmemiþtir.

Çalýþmam, hiç biri kaynak taranarak oluþturulmadý. Zaten mümkün de deðil. Ýlkin þiir içinde ""Nemruttan hava almýþ"" kýsmýyla baþlayan yer oluþtu ve "" Kavak aðacýndan tüycük pamukla"" denen kýsmý ile çalýþmam bittiydi. Ýki üç saat aradan sonra kendiliðinden bu çalýþmam sürdü. Oluþan kýsmý hemen webe indirdim. Aklýmda kalanlarla bildiklerime, kendimin de farklý tarz ve kurgularýyla olan katkýlarým bu çalýþmalarýn içinde iþlendi.

Çok uzun olan bu çalýþmayý parçalayarak vermek hoþ olmayacaktý. Pehlivan tefrikalarýna dönecekti. Bende üç bölüm olarak vereceðim. Bu ilki kýsým ikinci bölümdür. Anadolu kýsmýna kýsadan gideceðim. bu bölümde 3. kýsým olacaktýr.

Bugün için, iliþkileri ortadan kalkmýþ olan ve ittifaký zýtlýklarý koruyan anlatýmlarda, hiç ilenç ve alaycýlýk güdülmedi. Çok sýkýcý olan hikâye, ilgi olsun diye, bu metotla, aslýnda hem sevimli kýlmak, hem akýlda tutulur yapmak istedim. Bu alaycýlýk ve ilenç tam bir ironidir. Kendi payýma süreci sevimli kýlan ironidir. Günümüzde geçmiþe yavan bakýþýn ironisidir. Bu bakýþ Ýnanna ile kamaþan gözlerdeki gözbaðýný açmayý amaçlýyor.

Bu çalýþmamda, gözbaðý vurgusuyla, genelin tutumunu vurguladým. 2. bölüm 1. kýsýmda; "Nasýlsa bir göz, o karanlýðý deler" diyen ifademle gözbaðýný aralayanlarýn yapýtlarýndan sürülen damýtýk izleri ve olasý izi sürdüm.

Zýtlýklarýn tekleþmesi ve etnik aidiyeti anlayýþlarýn bir potada birleþmesi kutsal fikrinin oluþmasýnýn ilki Hamurabi'yledir. Ý.Ö Hamurabi XX yüzyýlda, Marrduktan hamurabi kanunlarý diye bilinen ilk ilahi yasalarý alýr. Marduða yücelik vasfýný verir. Yine Ý.Ö Buhtunnasr (Nabuhodonosor) XVI yüzyýlda Marduk'u tek tanrý sayar. Bu tek tanrý fikrini fazla dýþa vuramaz.

Mýsýr'lý firavun Amenotep Teb'de Ý.Ö XIV yüzyýlda tek tanrý inancýný yayar ve Aton mabetleri açar. Anadolu'da Ý.Ö 4.yýlda Tyanal'ý (Karacahisar'lý) Apollonius insan suretinde olan tanrý ( tanrý oðlu) sayýlýp, pagancýlýða karþý çýkarak, teklik fikrini, geze geze yaymýþ, Ýsa'nýn öncülü bir oluþmadýr. Ýran'lý Mani Ý.S III. yüz yýlda göðün oðlu sanýyla, önce felsefik sonra da dinsel ve fiziksel, ruhsal olan ayrýmý yapmadan, sentezci anlayýþlarýný ileri sürmüþtür.

En acý ve hüzünlendiðim kýsým, Sümer'e söylediðim güya, ilençtir. Çayýrda kuzularý zýplamayan Sümer, boðazýma yumruk oldu. Sümer'i, ötüþmeyen kurbaðalarýyla yan yana getirmek beni çok zorladý. Þunu da biliyordum ki, ömrünü tamamlayan uygarlýklar bir þekilde tarih sahnesinde çekilecektiler.

Bu çekilmeyi bilerek nesnel temellere oturtmadým. Sadece cezayý ilahlarýna olan güya saygýsýzlýklarý içinde olmakla hak edilir bir sebepmiþ gibi, çok çok zýmni gönderimle Sümeri kendi edebiyatlarý içinde yok oluþlarýný iþledim.

Sümer'i biraz derinlikli özellikle çalýþtým. Anadolu kýsmýný, bu kadar uzun tutmayacaðým. Sümer sonrasý anlatýmda yer yer anlatým kuruluðuna düþmek zorunda kaldým. Bu anlatýlan olayý kýsa tutma kaygý ve ýrasýndan kaynaklanýyordu.

Diðer daðarcýk yapan yapýtlar:

1-Orhan Hançerlioðlu Ýnanç sözlüðü. Hayli hacimli

2-Orhan Hançerlioðlu Felsefe Ansiklopedisi 7cilt

3-Orhan Hançerlioðlu Düþünce tarihi (3 ayrý ciltte varlýk yayýnlarýndan)

4- Aytunç Altýndal Akþam yazý Dizisi 11.12.13 Nisan 2005 tarihli.

5 Tanrýlar Mezarlar Bilginler C.W Ceram

6-Bilim ve din Bertrant Rusell

7-Dine Karþý Düþüncenin Tarihi Albert Bayert

8- Saðduyu Jean Meslýer

9- Ýbrahim peygamber Muazze Ýlmiye Çýð

10-Orta Doðu Uygarlýk Mirasý 1-2 Muazzez Ýlmiye Çýð



Bölüm Sonu