"Ýnsan - iþte tüm sýr burada. Bu sýr üzerinde çalýþýyorum, çünkü kendim de insan olmak istiyorum." -Dostoyevski |
|
||||||||||
|
Bileþke etkinin beliriþi ve baðýntý kurma þekli, olaydan olaya; durumdan duruma farklý iletime kurarlar. Böylece, görece; çevre tekildi süreçleri ortaya konur. Bu toplam bileþke diyalektik etkiye, ALAN denir. Çevre, bu basýnç etkiyle sizi davrandýrýr. Çevre bu basýnç etkiyle sizi yorar. Yani çevreniz size yerine yenisini koymanýz gereken enerjiyi, harcattýrýr. Siz yine sizi yoran çevrede doyarsýnýz. Ya da siz yine çevrede enerji saðlarsýnýz. Size; yorulmayý da doymayý da basýnç etki kýlan þey, çevre alanýnýzdýr. Çevrenin, hava basýncýnda tutun da; yerçekimine; yerçekiminden, çevrenin bitki ve hayvan varlýðýna; çevre habitatýndan; çevrenin arazi yapý topografyasýna vs. yüzlerce oluþmalarýn üzerinize bir etkisi ve davranýþ tutumlaþmalarý oluþla çevrenin sizi zorunlu bir eðimli kýlmasý vardýr. Renginizin beyaz, siyah, kahverengi vs. oluþu dahi sizi çevreyle minimal farklý alan baðýntý iliþkisi içine sokar. Bu yüzden benzer etkiler kimi kez farklý baðýntýlarla yansýr. Tüm bu etkiler çevrenin kendi üzerine olan etkisi ve sürtünmesidir. Alan etkisi, alanlar etkisi olarak yansýr. Sizler de bu alan etkisiyle alanlanýp, daima ve deðiþken oluþla belli durumlarda belli tutumlarý alýrsýnýz. Çevre alaný etkisi içinde; kesikli sürekli olmanýn, kiþiden çevreye doðru, istek ve eðilim yönelimleri oluþla; kiþinin de genel ve özel baðýntýlý alan içine, kendi alan etkili salýndýrýþlarý vardýr. Yine kiþiler arasý alan etkisi salýnýmlarý vardýr. Ha keza sosyal çevrenin alan etkisi, toplum alan etkisi vs. vardýr. Totem etki; çevrenin sosyal çevre üzerine olan alan etkisiyle; sosyal çevrenin çevre noktalý deðinim yerine olan bir alan etkisi vardýr. Bu yer iki alan etkinin karþýlaþma düðüm (osilasyon) yeridir. Düðüm bu karþýlaþmalarýn giriþim yaptýðý ve çözüm oluþla modüle edilerek yeniden ortamlara salýndýðý yerdir. Sosyal yapýnýn farkýnda olduðu karþýlaþmalarý yapan “kesim noktasý” vardýr. Ýþte bu kesim noktasý atýmlarý; kiþinin soru yanýt; soru dönüt oluþla devamlý iletime içinde olduðu yerdir. Kesim noktasý totem etkidir. Siz totem etkiyle iletimdesinizdir. Bir çevre, bir boyut zaman alan, kendi üzerine ya da kendi içine bir etki koyuyorsa (ki mutlaka koyar), buna alan etkisi denir. Alan içi itme-çekme oluþla, birleþme (sentez) ve ayrýlma; kýrpma süzme; seçme ayýklamalý oluþun kesikli sürekliliðiyle olay ve olgular somutluðuyla, anlamalar süreç linine dönerler. Sözgelimi, çevre alaný içindeki meyve aðacý, aydýnlýk sizi çekerken; ortamdaki kaplan ve karanlýk sizi iter. Yine ortamýn savunma refleksi sizi birleþtirir, bir araya getirir. Özel yaþam ve ego düzlemine doðru olan çevre etkili saðlasanlýklarýn tüketimi, sizi çözer, sizi daðýtýr. Alan etki, kendi özel baðýntýsý içindeki parça olay alanla, farklý farklý özellikte yön baðýntýsý kurarlar. Alan etkisi, manyetik etki, elektrik etki, statik etki, dinamik etki, ýsý etkisi, ýþýk etkisi, sosyal etkiler, toplumsal etki, fiziki etki, anlam (mana) etkisi gibi birçok belirimleriyle yansýma ve basýnç yapma þeklinde bulunurlar. Bir kiþi bulunduðu çevre ile hemen bir alýþ veriþ oluþun, seçme ayýklama baðýntýsý içine girer. Yani kiþinin çevresi ile kiþimiz arasýnda bir salýným oluþur. Enerji oksitlemek için hava alýrsýnýz. Enerji deposu olan meyve için aðaca yönelirsiniz. Önünüz uçurumsa uçurumdan kaçýnýrsýnýz. Önünüzde ufak bir engel varsa ve engel uygun yükseklikteyse üzerinde atlar zýplarsýnýz. Engel, zýplamaða uygun deðilse çevresinde dolanýrsýnýz. El hak alan içinde daha binlerce farkýnda oluþla, seçme ayýklamalý olan salýným süreçleri vardýr. Özel çevrenin alaný içinde yaðmurdan kaçýnýr, maðaranýn soðuðunda Güneþ'in ýsýsýna çýkarsýnýz. Güneþ sýcaklýðýnda aðaç gölgesine gidersiniz. Çevrede aðaç yoksa aðaç gölgesine gitme salýnýmýnýz, kaya gölgesine ya da bir yâr bir tümsek gölgesine bir maðara gölgesine, bir su serinliðine çekilme gibi türlü çeþit alternatif tutum ya da davranýþlarýn, seçme ve ayýklamasýný size sunar. Görülüyor ki çevre salýnýmý size kendiliðinden kimse bir þey demeden, türlü biçimde devinme bað iliþkisi vermektedir. Çevre alaný biraz daha yalýn haliyle ayný kendisini deniz alan (dalga) hareketine býrakmanýn seçiciliði ve ortam giriþmesi benzerinin çok daha karmaþýk türevidir. Ortam sizi salýndýrýp, davranýþa geçirtmektedir. Kuþkusuz ki sizden de, ortama doðru giden salýnýmlar vardýr. Aðaca yönelmeniz sizden çevreye doðru salýnýmla meyve yeme isteði ya da köpekten kaçýp, aðaca çýkma vs. iliþki baðýdýr. Karþýlýklý bað iliþkisi olan ortam, sizi salýndýrýr, siz de bu salýnýmlar senkronizesi içinde, kesikli sürekli davranýþlar üretirsiniz. Size doðru olan ortam salýnýmlarý içindeki algýsal seçim atýmlarýyla (aðaçta meyveyi görmek gibi bir seçicilikle) sizden çevreye doðru olan seçiciliðinizi istekleriniz belirler. Ýsteklerinizden oluþuþla sizden çevreye doðru olan eþik yönelim atýmýnýzla, çevrenin isteðinize karþýlýk olan atým dalgasý iç içe geçiþle birbiri üzerine biner. Atýmlar giriþir (kýrpýlýr bir özet olur). Giriþme yeni bir modüle atým salýnýmlarýna dönüþmekle, hem size; hem çevreye ait atým modüle si bileþkeler sentezini oluþur. Bu türden çevre ile siz arasýndaki iki zorunlu giriþme, alanlanmadýr. Çevre ile siz gibi; yine çevre ile en az iki ve daha çok salýnýmlar baðýntýsý da, alan iliþkisidir. Demek ki bir çevre içinde kiþi ile çevresi arasý, eðim oluþmakla, yeni alan salýnýmlarý ve tutum olan bað iliþkileri kendilikten oluþmaktadýr. Ýki kiþi ayný çevrede bir araya geldi mi, yine kiþi ve çevresi arasýndaki gibi iki kiþi arasýnda kendilikten ayný salýnýþlarý veren düzenleyen çevre bað iliþkisi oluþur. Bu oluþmanýn yaný sýra (ki seçme ayýklama ilkesidir) kiþi-kiþi bað ve kiþi-kiþi alan iliþkisi salýnýmlarý da kiþi ile çevresi bað iliþki salýnýmlarýna katýlýr. Þimdi süreç, yalýn kiþi ve çevresi salýnýmlý alan iliþkisine göre, kiþi-kiþi bað iliþkili salýnýmla da biraz daha karmaþýklaþmýþtýr. Kiþi-kiþi bað iliþkisi de her þey gibi farklý özellikle bir seçme ayýklamanýn oluþuðu bað iliþkisidir. Çevre salýnýmlý alan iliþkisi; düzenleyen, tutum edindiren, etkin bað iliþkisinin seçme ayýklamasý olduðu gibi pasif, edilgen bir bað iliþkisi þeklinde, edilgen bir seçilim de olabilmektedir. Ayný tür aðaçlarýn belli yükseklik ve belli hava koþullarýyla; belli toprak besleyicilikti bir habitatta olmalarý gibi. Þu halde çevre kendilikten basýnç alan etkisidir. Çevre dediðimiz zaman bizi giriþtiren bað enerjisiyle sýnýrlayan özel bir baðýntý türüdür. Alan içinde alanýn yönü çevreden alan içindekine olduðu gibi alan içindekinden çevreye doðru da, ters bir alan yönü hep vardýr. Bu alan yönleri insanda izlekti bilinç sel diyalektik bir tutuma dönüþmüþtür. Karþýlýklý etkileþim bilinçli kiþi, kiþi seçme ayýklamasýyla sürü ve sosyal yaþamýn diyalektiki oluþ bilincine dek gelmiþtir. Yani çevre sosyal birlikti insan gruplarýna bir salýným veriyordu. Bu salýnýma þimdi insan grup iliþkisi salýnýmlý olan, grup gücü de katýlmýþ; süreç hepten karmaþýklaþmýþtý. Açýkçasý çevrenin alan olmasý, totem anlamadýr. Çevre-grup alan ve alanlanma iliþkisi, özel deyimle bir totem bað iliþkisidir. Yani totem, bir çevre baðýntýsý olan alan ve alan yönüdür. TOTEM çevre, içinde olan insan grubuna ister istemez bir alan yönü olan bir tutum davranýþý dikte edip dayatýyordu. Çevreden (totemden) insan grubuna dikte edilen, dayatýlan alan baðýntýsý; gerek ihtiyaçlarýn doyum noktasý giderilmesiyle; gerekse insan grup eðilimiyle; kesikli sürekli hale getirildi. Yani parça iliþkileri, alan ortamýný doldurmakla, alan ortamý; olaylaþmanýn olay ufku TABU hareketlerine bölünüyordu. Ýþte totem alanla (çevre özel baðýntýsýyla) giriþen grup alan etkisi, iterasyonlarla ((kýrýklý birbirini tekrar eden tutum ve davranýþlar) insanlarda eþleþmeli bilgi ve bilinç haline geliyordu. Bu diyalektik izlekler eðiliminin bizler farkýnda olunmadan söylenilen, ifade ediliþ þekline biz; totem ilke ya da totem düþünce diyoruz. Alan içi kesikli sürekli olmakla giriþici sentez hareketlerini ortaya koyar. Alanýn içi, alan içinde organik ve inorganikti su gibi inorganik; hücre, insan gibi organikti somut sentezlerle; totem, toplum, uygarlýk, plan proje, tasarým, icat, buluþ gibi daha eter sentezlerin, hakikiliðini ve gerçekliðini ortaya koyarlar. Bunlar soyuttur ama gözlemsel ve deneysel gerçeklik oluþla ve alan etkili patent giriþmesi olmakla soyut gerçeklikler kabilinde deðerlendirilir. Ýþte çoðu insan aklý bu eter kabili gerçeklikler karþýsýnda; olup biteni anlamama sorunsalý ortaya koyuþla, bir içincilik bir doðaüstü patent alaný ortaya koyarlar. Böylece çevreye ve kendisine yabancýlaþmaktadýrlar. Ýnsanlar kendisine malum olan bildiði duyumlarla görünmez olaný, groteski yansýtýr. Oysa beyin bir baþka yansýmayla duyumlama yapmaktadýr. Beyin korelasyon (ilgileþim) duyumlamasýný doðru dürüst kullanamayan insanlar; bir “beyin duyumu” oluþla görünmez olaný; baðýntý þekilleriyle ortaya koyarak, sentezleri görünür hale getiremezler. 05.06.2014
ÝzEdebiyat yazarý olarak seçeceðiniz yazýlarý kendi kiþisel kütüphanenizde sergileyebilirsiniz. Kendi kütüphanenizi oluþturmak için burayý týklayýn.
|
|
| Þiir | Öykü | Roman | Deneme | Eleþtiri | Ýnceleme | Bilimsel | Yazarlar | Babýali Kütüphanesi | Yazar Kütüphaneleri | Yaratýcý Yazarlýk | Katýlým | Ýletiþim | Yasallýk | Saklýlýk & Gizlilik | Yayýn Ýlkeleri | ÝzEdebiyat? | SSS | Künye | Üye Giriþi | |
Book Cover Zone
Premade Book Covers
ÝzEdebiyat bir Ýzlenim Yapým sitesidir. © Ýzlenim
Yapým, 2024 | © Bayram Kaya, 2024
ÝzEdebiyat'da yayýnlanan bütün yazýlar, telif haklarý yasalarýnca korunmaktadýr. Tümü yazarlarýnýn ya da telif hakký sahiplerinin izniyle sitemizde yer almaktadýr. Yazarlarýn ya da telif hakký sahiplerinin izni olmaksýzýn sitede yer alan metinlerin -kýsa alýntý ve tanýtýmlar dýþýnda- herhangi bir biçimde basýlmasý/yayýnlanmasý kesinlikle yasaktýr. Ayrýntýlý bilgi icin Yasallýk bölümüne bkz. |