SAADET ÞEHRÝ
MALATYA


Þehirlerin de insanlar gibi bir ruhu vardýr, üstelik þehirlerin ruhu insanlarýn ruhundan daha saf, daha temiz, daha narin ve daha derindir.
Ahmet Hamdi Tanpýnar, unutamadýðý ve unutulmasýný istemediði þehirler için “Beþ Þehir” i yazarak edebiyatýmýza þehir kitaplarýnýn önemli örneklerinden birini kazandýrdý. Ahmet Hamdi Tanpýnar; “Yaþanmýþ hayat ne unutuluyor ne de büsbütün kayboluyor, ne yapýp yapýp bugünün veyahut dünün terkibine giriyor.” derken ne kadar da doðru söylemiþ…
Ýçinde yaþadýðý insanlardan güç alan þehirler ölmüyor, lakin insanlarýn unutmamalarý, þehirleri öldürüyor maalesef.
Her þehrin kendine özgü hikâyesi vardýr. Önemli olan, bu hikâyelerin hakkýný vererek yazýya aktarabilmek…
Bazý yazarlar ve þairler; kimi þehirlerin hikâyelerini öylesine güzel anlatmýþlar ki o þehrin insaný o hikâyeleri okuduðunda; ‘daha önce bu güzellikleri nasýl fark edemedim’ diyerek hayýflanýr durur.,
Her þehrin kendince bir güzelliði ve efsunlu hali vardýr, bilirsiniz. Her þehrin bir geçmiþi, yaþanmýþlýðý, hafýzasý, tarihi ve folklorik yapýsý vardýr, amenna. Öyle ise her þehir yazýlmayý dünden hak etmiþtir.
Yüce kitabýmýz Kur’an-ý Kerim, Mekke’den bahsederken, “Ümmü’l- Kurâ /Þehirlerin Anasý” der: “Böylece biz sana Arapça bir Kur’ân indirdik ki, þehirlerin anasý/Ümmü’l Kurâ’yý (Mekke) halkýný ve et- rafýndakileri uyarasýn ve hakkýnda hiç þüphe olmayan kýyamet gü- nünün dehþetinden onlarý korkutasýn. Bir grup cennettedir, bir grup da cehennemdedir. (Þura:7)
Elbette ki Mekke özeldir. Allah söylediði için özeldir.
Lakin baþka özel þehirler de vardýr. Bu þehirler, insanlýk tarihinin birikimidir, birisi olmasa insanlýk tarihinin bir kýsmý eksik kalýr. Medine, Kudüs, Ýstanbul, Þam, Kum, Baðdat, Kahire, Semerkant, Halep, Konya, Diyarbakýr, Urfa…. gibi…
Çünkü bu þehirler, tarihe tanýklýk etmiþler, içindekileriyle pek çok sevinci birlikte yaþamýþ, pek çok acýyý birlikte tatmýþlardýr, her birinin ayrý bir yeri vardýr.
Malatya da en az yukarýda isimlerini andýðým þehirler kadar efsunlu ve özeldir.
Aslýnda bu þehri/Malatya’yý efsunlu kýlan burada yaþayan insanlardýr…
Eskiler buna; “Þerefü’l-mekân, bil mekin” derlerdi. Yani, bir yerin þerefi, orada yaþayanlarla kaimdir.
Aslýnda þehir kültürü geleneði Ahmet Hamdi Tanpýnar’ýn “Beþ Þehir” kitabý ile baþlamýþtýr. Aradan uzun yýllar sonra Ahmet Turan Alkan, buna Sivas’ý anlatan “Altýncý Þehir” kitabý ile katkýda bulunmuþ, daha sonra Özkan Yalçýn “Yedinci Þehir” olarak Amasya’yý anlatan kitabý ile bu seriyi devam ettirmiþtir.
Ben de, “Sekizinci Þehir” olarak Malatya’yý yazmak istedim. Lakin sonradan öðrendim ki “Sekizinci Þehir” de yazýlmýþ. Kendi kendime; “Olabilir” dedim, “Geç kalmýþ olabilirim, lakin ‘Dokuzuncu Þehir olarak Malatya’yý yazmalýyým’ dedim ve araþtýrýnca, “Dokuzuncu Þehir” in de yazýldýðý, en azýndan bu isimle bir þeylerin yazýldýðýný öðrendim.
Olsun, yazanlar iyi etmiþ, kalemlerine saðlýk...
Sözün özü; inþallah bana “Onuncu Þehir/Malatya’yý yazmak nasip olur” dedim ve kollarý sývadým. Sonra, “Onuncu Þehir”in de bir baþkasý tarafýndan baþka bir þehirle ilgili yazýlmýþ olabilme ihtimalini düþündüm ve Malatya üzerine yaptýðým bu çalýþmaya þehir edebiyatýnýn devamý niteliði taþýyan numaralý bir isim vermekten vazgeçtim.
Selçuklular döneminde “Vilayet-i Malatya” olarak anýlan bu þehir, bir üstünlük ve asalet ifadesi olan “Daru’r-Rifa” olarak tanýmlanmýþtýr.
Kaynaklar bu þehir için; “saadet, mutluluk yeri/mutluluk ve huzur þehri” diyorsa, ayný zamanda bu taným ‘seçkin insanlarýn yaþadýklarý þehir’ anlamlarýna geliyorsa, her yönüyle kaleme aldýðým bu eserin ismi neden “Daru’r-Rifa” olmasýn?, dedim.
Sonra bu ismin yeni kuþaklarca daha kolay anlaþýlabilecek karþýlýðýný aradým. Bir dönem Malatya için uygun görülen Daru’r-Rifa’nýn günümüz Türkçesindeki en uygun karþýlýðý olarak “Saadet Þehri” tanýmýnýn uygun olacaðý kanaatine vardým. Sonuçta, deðerli insanlarýn mutluluk ve saadet içinde yaþadýklarý yer anlamýn- daki “Daru’r Rifa”yý yani “Saadet Þehri” ismini, bana sahip olduðum deðerlerin en önemlilerini veren Malatya’ya bir þükran niþanesi olarak yazdýðým bu esere vermeyi uygun gördüm.
Kýsaca ben bu eserde; þehrin tarihini, kültürünü, meþhur kayýsýsýný, kayýsýdan daha meþhur hak bildiðini söylemekten çekinmeyen insanlarýný, folklorunu, dil ve lehçesini, örf ve âdetlerini, gelenek ve göreneklerini, þehre anlam katan insanlarýnýn hayat hikâyelerini, efsanelerini, türkülerini, sanatçýlarýný, hanlarýný, hamamlarýný, camilerini, kiliselerini, sularýný, pýnarlarýný, heykellerini, hatta bu þehirle bütünleþmiþ delilerini bile yazmaya çalýþtým…
Yýllardýr üzerinden çalýþtýðým ve nihayet yayýnlamasý nasip olan bu eserimi merak eden tüm okurlarýmý, sevgili dost ve arkadaþlarýmý, Malatya sevdalýlarýný, röntgenini çektiðim bu þehrin kitabýný almak üzere (05-10 Mayýs 2015 tarihlerinde) Malatya 4. Anadolu Kitap Fuarý’nda Beyan Yayýnlarý standýnda bekliyorum…