Kölelik bir mana anlamasý olmakla ifade edilmiþti. Yar.9:25 Nuh þöyle dedi: “Kenan'a (Ham'e ve soyuna) lanet olsun, Köleler kölesi olsun kardeþlerine” (Sam'e ve Yafet'e). Yaratýlýþ 9:26 “Övgüler olsun Sam'ýn Tanrýsý RAB'be, Kenan, Sam'a kul olsun”. Yar. 9:27 Tanrý "Yafet'e bolluk versin, Sam'ýn çadýrlarýnda yaþasýn, Kenan (Ham ve soyu) Yafet'e kul olsun” diyordu.
     
El'in sahipliði, Baal'in de sahipliðiydi. Bu sahiplik hem de koca, eþ oluþun da sahipliðiydi. Mamon'un sahipliði de; Mamon'un mal mülk sahipliðinin yanýnda ilk kez bir de para ilahý olmasýnýn sahiplik anlamý vardýr. Bu mülk sahibi Mamaon’lar ayný zaman dilimi içinde yan yana paralel oluþumlardýr. Kimi Ýbrani boylarýnýn El dediðine; söz gelimi Kenanlýlar da Baal diyorlardý. Aramiler de Mamon diyorlardý.

Mýsýrlýlar da mülk sahipliði olan güce, Amon diyorlardý. Ra diyorlardý. Ýbrahim, yeni yeni milletlerin babasý olma sürecini oluþmaktaydý. Ýbrahim'in de sahipliði olan El; Ýbrahim'e, Ýshak’a, Yakub’a vs. kiþilere "soylarýný bereketlendireceðine ve onlara mal, mülk, yurt vereceðine" dair her birine ayrý zaman içinde sözler veriyordu. Doðrudan görünüþle onlarla konuþuyordu. “Ben baban Ýbrahim’in ilahýyým” diyordu.

Daha önce de Nuh'a da söz vermiþti Rabb. Ýbrahim’in ardýllarýna; "Ben atanýz ve babanýz Ýbrahim'in El ilahýyým diyordu". Bu soy El Ýlahý olma süreci Yakup’la, Ýsrail'i 12 boy içinde tanýmladý. Ýbrahim ayný El ilah imaný üzerinde taný oldu. Ýbrahim de bu 12 boydan oluþan milletin ve giderek te yurt olarak verilen yerlerdeki milletlerin sembolik babasý oldu.

Ýbrahimi millete yurt olarak verilen bu yerlerin kendi El ilahlarý, Baal'leri ve Mamon'larý vardýr. Bu Mamonlar Ýbrahimi olan sentez içinde birden, birbirini yok edemezler. El Baal; El Mamon; Baal meon; beyt el baal meon; Baala el meon (Mamon) gibi yeni sentezi ifade edici oluþma olmakla birkaç El ilah ve birçok El ilahlar birlikte anýlýr oldular. Bu birlik içinde anýlmalar El ilahlara yeni mana içerikli isim sentezini yaptýrdýlar.

Ýþte millet sentezli olmanýn, yeni mana anlamasý esnasýnda, Samir'i gibi sembolik isimler; yeni olan, Rabb'i yol olan, yeni sentezden komalarla, eski âdete doðru kendi kaçamaklarýný yaptýlar. Üzerlerinde baskýlarý kalkan Samir’iler, milletlerin El Baal’i olmazdan önceki, kendi El baal’i olan boðaya; ya da Amon'a veya Ra’ya iltifat ve tazimde bulunmaya devam ettiler.

Milletlerin El Baal’i olan Rabb, ya da milletin Mamon’u olan Rabb’i de millet olmanýn sözünü verme üzerindeki El ilahlar ahti ile tekil anlamalý Rabb oluyordu. Tekilleþen anlamýyla yeni Rabb milletlere sahip olmakla hiç deðilse Ýbrani olan milletlerin efendisi ve sahibiydi.

Ýþte Samiri bu kabil yeni oluþan mana anlamasýndan sapýþ yapmakla eski atalar yolu olan El ilah tapýmcýlýðýna geri dönüyordular. Yeni olan milletin Rabb’i de, bu geri tapýmcýlýða dönenlere, put tapýcýlarý diyordu.

Put kavramý böylesi bir tarihi süreç içinde ortaya konmuþtu. Milletlerin tekilse Rabb’i karþýsýnda vaki olan Samiri türü dirençler, Samiri türünde olan kiþileri ve boy kabilelerini Rabbi sürecin millet olmazdan öncesine ait anlamalarýnýn içine rücu ettirdi. Tevhidi olan Rabbi yapýlar da bunu putçu yapýlar oluþla belirtiliyordular. Rabb, Ýbrahim’in baþat olan kiþi sel ilahý olan, kiþi Rabb'iydi.

Yeni olan, Ýbrahim’i Rabb temsilciliðinde millet olmanýn ileri aþamasý içinde Ýbrahim’i milletlerin rabbi olmaya baþlayan eski El ilahlar sentezli güç, Ýbrahim’in rabbiydi. Ýbrahim'in Rabbi; Ýbrahim’e mal mülk veren ve Ýbrahim'in tarýmsal sulamadaki suyunu bereketlendirecek (Baal peratsim) olan ilah baal, baþat oluþuyla kendi iç sentezine baþlayacaktý.

Baal; mülke sahip oluþtu. Efendi, koca olan Mamon ilahtý da. Ýsrail oðullarý Kenan'a girdiklerinde her yerin sahibi olan onca (birçok) Baal'lerle (Efendi ilahlarla), Baalâ’larla (sahipliði olan kadýn ilahlarla) ve altýnýn, gümüþün sahibi de olan Mamon’larý gördüler.

Baala; bu yerler kadýn ilahe sahipliðinde olan yerler demekti. Kadýn ilah sahipliðini ifade ederdi. Mal, mülk sahipliði olan kadýn ilaheydi. Malý mülkü seçilmiþ kiþilerine veren ilaheydi. Baalat Beer oluþla anýlmakla kadýn ilah sahipliðinde olan kuyu yerin adýydý.

Baal Meon, konutun sahibi olan efendiydi. Beyt baal meon (baal ile meon evi demenin ilahi isimlerin birleþmesini yapan sentezin tescil ediliþ adýydý.

Beyt Meon= Meon (Mamon) eviydi. Moab Kralý Meþa'nýn dikili olan kiþi taþýndaki anlam; Baal-meon'du. Ve bu Beyt-baal-meon'dan iki ayrý kent sahipliði olarak söz edilmektedir. Dikilen taþ o sahipliðin temsilcisi ilahý belirtmekle o yerin sahipliðini ifade eden ilah sahipliðinin ikili sentezle oluþmasýnýn simgesiydi.

Baal peratsim; gedikler sahibi demekti. Akarsularýn olduðu yer adýydý. Akarsularda gedikler açýp sulama kanalý içine suyu salma iþinin sahibi olmaktý. El beytel demek te El'in göründüðü el evi demekti. Ön ittifaklar içinde ilahlarýn gördüðü iþler; köleci sistem içinde ilahlarýn mal, mülk sahipliði olmasýyla ilahlarýn kendi mülklerini kendi keyfi takdirlerine göre daðýtýmýný yapmýþlar.

Beyt El (El'in evi) demek. Ýlerleyen sürecin mana anlamasýyla Beytullah olacaktý. Beytülmal kendi öncesinin, beyt el mal (El sahipliðindeki mal evi) olmuþtu. Böylece Beyt El Mal El'in malý ve El’in hazinesi olmakla, kamunun malý ve kamu hazinesiydi.

Zaten El köleci sürece; El mal (El sahipliði olan mal mülk) demesiyle, köleci sisteme baþlamamýþ mýydý? Ehli El beyt diyordu. El evi kiþileri, el evi halký, el evi milleti demektir. Mal mülk üzerindeki maliklik ve köleler kapsamlý mana inþasýný temsilen, el evi kiþileri demekti. Ehli El Beyt köle düzenli ahaliydi. Ehli beyt el. Ümmet ti.

Mamon mal mülk sahibi ve malýný, mülkünü daðýtýr iken zamanla para bulundu. Mamon genel bir tabirle bu buluþla servet ilahý oldu. Para tanrýsý oldu. Aramice konuþan Ýsa, orijinal söylemle "mamon" demiþtir. “Ýki efendiden birine; ya paraya ya Mamon'a hizmet edeceksiniz” der.

Kýsaca köleci sistem ön ittifakýn ilahlarýný mal mülk sahibi oluþla keþif ediyordular. Gücün, malýn sahipliði olan Boða, totem deðildir. Çünkü totemin kiþilere daðýtacaðý bir malý mülkü yoktur.

Ön ittifaklý ilahlar da birer totem deðildiler. Ön ittifaklý ilahlarýn hem mallarý mülkleri yoktur. Hem ilahlar, totem gibi saf kültürün temsilcisi deðildiler. Ön ittifakýn ilahlarý totem gruplarý birleþtirmekle uygarlýk temsilcisi olan kuruculardý.

Mal mülk sahibi olmakla, sahiplik, efendilik anlamý alan köleci ilahlar; her þeyiyle artýk ön ittifakýn ilahý deðildiler. Yeni bir inþaydýlar. Bunlara yine ilah denecekti ama mallarý, mülkleri oluþuyla ve malý, mülkü keyfi takdirlerine göre daðýtýr olmakla ortaklýk tanýmayan Mamon, ilahlardý.

Bu nedenle ön ittifakýn Ýnanna, Dumuzi gibi ilahýndan ayrýlmakla ayrý tutulan anlamýyla bu yeni meliklere; EL-ÝL-BAAL-BAALA-MAMON-RA- AMON gibi adlar önce kiþi ilahlarý olmakla, yeni mal mülk sahipliði içinde birçok olan çoðulluktu. Bu çoðulluk daha sonra Ýbrahimi millete de ilham olan Amon-Ra türü senteziyle giderek genel bir tekil ad alýrlar.

Put kavramý da Mamon, Baal, Baala, El gibi ilahlarýn El Baal, El mamon, El ilah gibi sentezleri sonrasý içinde ortaya çýktý. Sentez Ehli Beyt El oldu.

Sentez merkezi yönetimin mali gücü olan Beyt El Mal oluþu, ortaya çýkardý. Put, karþýsýndaki senteze göre; sentez gerisine düþmeyi ifade eden kalýp manaydý. Feodal sentezin gerisinde donup kalmaktý. Feodal sisteme göre ilk inþacý köleci sistem puttu. Sanayi devrimine göre de feodal sistemli anlamalar puttu.

Milletlerin birliðini ve merkezi otoritenin gücünü temsil eden Rabb'e karþý olup, yeni Rabbi süreci görmezden gelip; bu sürecin üzerinde geriye doðru atlamalarýyla eski adetler ve eski atalar yolunda olan kiþilerle ve ailelerle; kabilece sentez öncesi kendi kiþi Mamon'larýna tazim düzeyinde takýlý kalmalar, putçuluktu.

Malý mülkü olup, bunu keyfince daðýtan Mamonlar, yeni bir sentezle merhametli ve lütfu olan Rabb'e de dönüþmüþtüler. Feodal sistem köle emeðindeki verimi artýrmak için efendiler eliyle merhamete, gelmiþti!

Efendiler, efendinin mülkü üzerindeki küçük bir alaný kölesinin kendisi için de çalýþýp, kölenin kendisi için üretim yapacaðý bir zaman dilimini de kölenin kendisine ayýrmalarýna “merhamet” göstermiþtiler. Köle emeði üzerindeki verimliliði artýrma uðraþýsý, fedol efendiler nezdinde merhametin altýna gizlenip; efendilerin merhamete gelmesi, olmuþtu.

Ýþte bin yýllar boyunca tek takdirce olmakla zulmünü artýran Mamon; köle emeði üzerindeki verimliliði artýrma gibi somut olan birçok baþka asýl gerekçeleri üzerine kamuflajýyla merhamet sahibi olmuþtu.

Böylece hiç kimseyi týnmadan keyfi tekil takdir yapan Mamon’un tekil takdirli irade olmasýnýn içine merhamet ve acýma hissini de katýþla tekil takdirin içine ortaklýk girmiþti. Bu Mamon’un eþitsiz davranmasýna karþýlýk, diðer bir El ilah olan Baal oluþ yüzünün esirgeyen acýyan yüzü olmasýyla Mamon’un merhametli oluþuydu.

Artýk Mamon keyfi irade oluþunun yanýnda esirgeyen merhametli irade olmakla bu ikiliðini temsil eder hisle Rabb çokluðu temsil eden, tekillik olmuþtu. Tekil Rabb karþýsýnda, hala boy, soy, aile ve kiþi sahipliði içinde kalan Mamon'lar da put denen anlam düzeyinin içinde donup kaldýlar. Putlar, ayný zamanda Beyt El malý (El’in malý olan kamu hazinesini) ortaya çýkaran merkezi otoriteyi de tanýmýyorlardý

Mamonlar; milletlerin, âlemlerin rabbi olmanýn karþýsýnda olan köleci sistemin ilk temsilcileriydiler. Mamonlar bu ilk aþama içinde sistem inþa olana kadar merhameti bilmiyorlardý. Milletlerin Rabbi karþýsýnda El'ler, Baal'ler, Baala'lar put kalmýþlardý.

Köleci feodal mana sentezine göre ilk Mamon'du anlayýþlarýn durumu içinde kalan Mamon temsilcilik paganlýðý ifade eden putçuluk olmasýyla geriden doðru etkimeydiler.

Mamon, El ve Baal mal mülk sahipliði olmakla oluþmaya baþladýlar. Ve bunlar mallarýný mülklerini keyfi takdirle ve eþitsiz, merhametsiz oluþla daðýttýlar. Böylece yeni süreci sýnýflý olgu içinde kýldýlar. Bu aþamadaki ilk sýnýflý olgularýn kuruluþu içinde El, Baal veya Mamon; put deðildiler.

Mamon, Baal, El, Baala türü ilahlar ilerleyen süreçlerde tek ve eþitsiz irade olmalarýnýn yanýna merhamet ve acýma hissi içinde oluþla lütufta bulunmayý da koymakla giderek âlemlerin Rabbi olan tevhidin birleþim ve tekillik veren, sentezlerine dönüþtüler.

Ýþte âlemlerin Rabbi olur merkezi tekil otorite aþamasýyla zirve yapan mana anlamasýnýn gerisindeki Baal’e, El’e ve Mamon’a eðilim ediþler putçu tavýrdýlar.

Bu aþamadaki, bu anlayýþla yeni Rab karþýsýnda El ve Baal anlayýþý put sayýldý. Rab, ortak tanýmaz irade iken âlemlerin Rabbý olan yeni anlayýþý içinde de herkese acýyan, herkese mal mülk veren ve her þeyle birlikte herkesin sahibi olandý. Bu özelliklerini kendi öncesi Mamon’du zýt türev oluþlarýn anlayýþlarý üzerine oluþtu. Artýk bu sýnýflý minval üzerine olur oluþumlar içinde zengini de fakiri de ayrýmsýz gözetecekti.
Totem özel malý mülkü olmayan mana anlamasýydý. Totem, grubunu totem anlayýþ içinde ortaklaþtýrandý. Ve tarihte ilk kez izole bir yaþam içinde sosyal kültürü, sürü yaþama karþý totemiortaya koyan mana gücüydü.

Totem, ilk nitelikli inþa tipi oluþuyla kendisinden sonraki süreçlere yol açmayý salýnmakla, ortaklaþan, özgecil bir mana anlamasýydý.

Ýlahlar, ön ittifaka mana anlamasý olmakla inþacý oldular. Ýlahlar gruplar arasý ittifaka ortaklaþma yaptýrdý. Ýlahlar totemdi gruplarýn arasýndaki entegrasyon sentezini baþlatan uygarlýk temsilcisiydiler. Ýlahlar, ortak kararlarýn sahibi olan mana gücüydüler. Ýlahlar totem dönemi gruplar arasý ittifaka açmýþtýlar. Ýlahlar totem döneme karþý inþaydýlar.

Totem; tarihi seyrediþ içinde malý, mülkü olmamakla; ilk sosyal kültür izoleli, totem grup aitliðinin bir inþa türü içinde oluþun kültürüydü.

Mamon olan El ilah; mal, mülk sahibi olmakla; malýný, mülkünü istediði gibi istediði kiþilere daðýtýyordu. Bu haliyle bu tür mana anlamasý; kiþi, aile ve kabile ilahý oluyordu. Köle sahibiydi. Kararlarý üzerinde ve mal sahibi olmasý üzerinde; hiçbir ortaklýk gücünü, kudretini tanýmýyordu.

Haliyle kiþi, aile ve kabile temsilcisi olan Mamon’a veya El’e ya da Baal’e ilah da dense de bunlarýn ön ittifaký ilahlarla hiçbir anlam bað iliþkileri yoktu.

Ýsrailiyatta ki Rabb, aynen Mamon, Baal ve El gibi karakteri olmakla bunlarla birlikte anýlýr, kiþi ve aile ilahýydý. Sam’ýn Rabbiydi. Ýbrahim’in Rabbiydi, Ýshak’ýn, Yakub’un Süleyman’ýn, Davud’un ve diðerlerinin kiþisi, aile rabbiydi.

Özellikle de Ýbrahim sembolizmiyle Rabb, milletlerin rabbi olma yolu içindeki ilerleyiþi ile ele alýndý. Ýbrahim’in Rabbi olmakla ardýllarýnýn da sýklýkla ve iman kavil içinde vurguladýklarý Rab oluþla dile getiriliyordu.

Ýbrahim’in rabbý Ýsrail’i milletin rabbý oluþla tümeli olmasý anýlýrken, diðer yandan da giderek azalan önemle Mamon’du rabbin kiþi ve aile Rabbý oluþu içindeki anlamlarý, put olmakla vurgulanýyordu.

Rabb’ýn tümeli ve özel oluþla anýlmalarý içinde iki temel zýt sýfat vardý. Merhamet gibi, acýma gibi hiçbir irade tanýmaksýzýn keyfi mal mülk daðýtan Mamon sýfatý yanýna çok sonradan acýma, merhamet, himmet gibi Rab sýfatlarý da aldý. Bu iki çeliþkin sýfatlarýn yan yana söyleniþlerine “Ýbrahim’in de, Yakup’un da ilahý olan, Rabb” denmekle; zýtlarýn bir arada anýlma olan söylenmelerine devam ediyordular.

Ýmparatorluklar Ýbrahim’i olan Rabbý alýp, âlemlere teþmil edeceklerdi. Ýþte bu aþamada Rabb, artýk Mamon deðildi. Mamon’lar da puttu.

Ýlah totem olmadýðý gibi Mamon da ilah ve totem deðildi. Samiri’nin, kendisine zenginlik ve güç veren boðasý ya da sarý ineði de, totem deðildi. Boða, Ýsrailli millet oluþun Rabb’isi olma anlayýþýnýn gerisinde kalan dönemle bir Puttu.

30.05.2016