Ýnsanýn esasýnda bir hayvan olduðu hakikati her fýrsatta göze çarpýyor. Medeniyetin teþekkülü, kültür ve sanatýn ortaya çýkmasýyla birlikte hayvansý güdülerimiz bir nevi süslenerek, makyaj yapýlarak bambaþka bir þeymiþ gibi gösterildi. Bunlardan ilki aþktýr. Medeniyetten önceki insan için kadýn bir cinsellik objesi, kadýna duyduðu çekim ise üreme güdüsünden ibaretti. Medeniyetten sonra kadýn toplumda hak ettiði yere kýsmen kavuþtu. Mütefekkir ise diðer birçok güdüde olduðu gibi üremeyi de sildi, bilinçdýþýna attý, deðersiz addetti. Bunun yerini dolduracak olan "aþk", yine de içerisinde üreme güdüsünden kalma çekimi barýndýrýyordu; buna da sevgili mütefekkir, çok farklý bir þeymiþ gibi "cinsellik" adýný koydu. Ýþi daha da ileriye götürdü, "make love" deyimini cinselliðin karþýlýðý olarak telakki etti.

Asýl deðinmek istediðim diðer nokta: Sürüye aidiyet. Medeniyetten önceki insan yalnýz kalmak istemezdi, zira kudret sahibi olmanýn yolu bir topluluðun mensubu olmaktan geçiyordu. Bu kudret yalnýzca fiziksel anlamda varlýk göstermiyordu, insan zihinsel anlamda da kendinde cesaret buluyor, eylemlerini daha rahat bir þekilde gerçekleþtiriyor, daha rahat kendini ifade ediyordu. Medeniyetten sonraki insan bu güdüden hiçbir þey kaybetmedi. Yine yalnýz kalmak istemiyor, kaldýðýnda ise iptidai bir refleks, bir arkadaþ grubuna dahil olma arzusu zuhur ediyordu. Zira kaybetmediði "aidiyet" güdüsünü doyurmak, tatmin etmek gerekmekteydi.

Aidiyet hissi kendini en iyi toplu ayaklanmalarda göstermektedir. Ayný amaç uðrunda birleþmiþ büyük bir kalabalýða karýþmýþ olan insan, birey olma vasfýný kolektivite uðrunda feda eder. Artýk o, o deðildir. Ortada kendini kaybetmiþ bir hayvan sürüsü mevcuttur. Tek baþýna iken maðazadaki görevliye bir þey sorma kudretini kendinde bulamayan zat, kolektif iradeyle o maðazanýn camýný indirecek kudrete kavuþmuþtur. Sosyolojik açýdan pek deðerli ipuçlarý sunan ayaklanmalarýn etraflýca mülâhaza edilmesi gerekmekte. Belki de insanýn, ayaklanan gruba dahil olarak iptidai özüne döndüðü çýkarýmýnda bulunabiliriz. Karþýlarýnda yer bulan kolluk kuvvetlerinin de eylemlerini incelemek gerek. Taþýdýklarý zýrh ve kalkanlar yalnýzca fiziksel koruma için deðildir, psikolojik olarak karþý tarafa sayýlar haricinde her kulvarda üstün olduðu mesajýný verir. Tek hat halinde yan yana kalkanlar önde bir nizamda yürüyen polisin Roma lejyonlarýndan ilham aldýðýný söylemeye lüzum yok herhalde. Zira kalabalýðý daðýtacak olan þey envai çeþit modern silah deðil, psikolojik baskýdýr. Her tarafta ve her þekilde görülebileceði üzere; geriye, eskiye, öze bir dönüþ açýk bir þekilde müþahede edilebilmektedir.

Yazýnýn hülasasý; insanýn; birikimi, medeniyeti, fikren ve ilmen ileride olmasý ile övünç duyabileceði gibi, kelam ettiðim üzere farklý bir bakýþ açýsýyla aslýnda hiçbir þeyin deðiþmediði, her þeyin ilkel kökeninin mevcudiyetini koruduðu kanýsýna varabileceðidir. Hayvandan tek farkýmýz tefekkür meziyetimiz ise, ancak bu meziyeti kullanan kendini "insan" addedebilecektir.