Tanrý ilah olmadýðý gibi Ýlah ta, tanrý deðildir. Bu hastalýk her bir mana anlayýþýný, her birinin toplumsal giriþmeli süreçler içindeki kýrýnýmlarla farklý düzey ve düzlem iliþkilerini izafe eden anlamlar olduðunu bilmemekle anlatým ve çeviri yanýlgýlarýna düþerler. Farklý bir toplumcu düzey ve düzlemin mana anlayýþý olduðunu, kategori etmezler. Toptancý mantýkla hepsini tanrý ve tanrý gölgesinde put sayma hastalýðýdýr. Bu nedenle ilahilerdeki okuma ve anlamalarda pek çok çeviri hatalarý yapýlmaktadýrlar.

Çeviriye konu olan sözcüklere bu günkü sözcüklerin anlamlarý verilmekle o çevirilerde çok büyük yanýlgýlar ortaya konur. Buna raðmen geri baðlaným yasalý temel referanslý baðýntýlardan hareketle; doðal olandan yansýmalarla, tarihi sürece dikkatli bir bakýþ yaptýðýnýz zaman durum anlaþýlýrdýr. Nesnel ve öznel süreçli anlayýþýyla, aktarýmlarda oluþan kara deliklerle olup biteni söylediðiniz zaman; olmasý gereken en yaklaþýk en doðru anlatýmý ortaya koyabiliyorsunuz.

Ýlahide geçen Apsu ya da An veya Anu, bir grubu ve bu gruplarýn oturduðu yeri belirtmekte olan bir isim ve mana anlayýþýnýn kendisidir. Hem de ittifak eden üretici totem grup olmakla eski totemi mana üzerine bir yeni manasý irade eden ilah olmakla bir inkiþaftýr (geliþmedir). Tatlý su Anþar ilahý ile Tuzlu su Kiþar ilah gruplarý birleþmesi söylemi birbiriyle ilk kez yüz yüze eden ilk temaslar olmakla duyulan tedirginlik ve zorunlu iliþkiden bir araya gelip müþterek kararlarla birleþen bir senkronize oluþtur.

Bu temaslar grup aitlerinin karþý grup aitlerinden olan her bir kadýnýný ve erkeðini tanýnmasýydý (…ve Âdem Hava’yý bildi…). Ya da “… Ve Havva o zaman ilk kes adamý bildi”. Yani “tatlý olan acý ile birleþti” Bu temaslar karþý grup kültürünü vs. tanýmaydý. Bu temasça giriþmeler zýtlaþmalar olmakla bir arada olan, birbirine uygun (senkronlu) giden anlam ve isimlendiriþleri belirtmeydi. Ýttifakla insan (Hava, Eva kadýn ve Edým, Âdem, adam) olmuþlardý.

Ýsimlerle tanýdýðý giriþmeler içinde ortaya koyduðu harmoniyle (uyumla) gelecek, ortaya çýkýyordu. Ýttifaklý karaktere göre geleceði; hiç te alýþýðý olmadýðý, geleneði olmadýðý bu giriþmeler belirliyordu. Yarýn kavramý alýþýðý, biliþtiði olmayan bu giriþmelerle anlam kazanýyordu. “Birleþtiðinde tatlý ve acý” anlatýmlý bu söylemde ilkin acý tatlýya baðlanmakla, bu söylem göðe göre olan yerin tanýmlamasýydý.

Ve bu tanýmlamada ben merkezli anlatýmý yapan grup, gök grubu olmakla; gök grubun anlatýsý olduðu besbelliydi. Ve birleþenler de gruplar olduðuna göre isimler de; oturulan topraklara, yöne göre durum tanýmý olmakla ardýnda da tatlý ve tuzlu su söyleminde "grup" anlamý çaðrýþýr. Grup ta bu yer ve yön anlamý içinde olmakla zorunlu baðdaþtýrýcý meslek tanýmlarýný da birlikte su yüzüne çýkarýyordu.

"Gökten yere indi" söyleminde inen, eylemi yapan kim? Grup. Neredeki grup? Gök yer; yukarý yerdeki grubun tatlý su çevresindeki grup olmasý eþleminde üstelik çobandý da. Bu söylemdeki yer, yön meslek adý öncelikle “grup olarak" belirtilmektedir.

Sonra da inilen yer neresi? Diye sorduðumuzda acý (tuzlu) su dolayý olan YER denen çevredir. Yer; gök olana, göðe göre olan yön adýdýr. Grup ismidir. Gök söylemi yerden ve inme eyleminden önce gelmektedir. Unutmayýn ki inilen yer de bir grup adýdýr. Tarýmcý yani kâfir denilen bir grup adýdýr. Ýnen de, inilende grup ve yer adý olan beþli bir eþleyimdir.

Ayný biçimde ilahideki Tiamat ilahý da hem "yer, yön" adý. Hem "grup", “meslek” adý olmakla aþaðý taraf yerde, tuzlu su civarýndaki karada oturan Sümerli gruplardý. Tatlý su ve tuzlu su olan iki gruplar ittifaklý sentezin birleþmesi olan ortaklýk giriþmesi yeni ürün Mummu'ydu. Ýttifakýn doðum alanýydý. Mummu ittifakýn merkeziydi. Gelecekle olaný verip meydana çýkarandý. Kybele, Ýnanna, Ýþtar vs.dir.

Apsu (Anu) grup olarak "gök grup"" yer olarak yukarý yer, yüce yer ve tatlý su çevresi ve çobandý. Tiamat (Ea) grup olarak "aþaðý yerde, tuzlu su civarý, bataklýk yerde olan gruptu". Çiftçi, tarýmcý veya kâfirdi. Yön olarak aþaðý yerdi. Çevre olarak ta tuzlu su ve bataklýk civarýydý.

Ýttifak öncesinde Apsu veya Tiemat diye söylenen bir sözcük yoktu. Bu sözcükler ittifak öncesine göre anlamsýzdýr. Ýttifakla birlikte anlamdý. Ve ittifakla bu gruplar artýk, birbirini bilen, birbiri ile giriþen, bir birine göre farklý iþ ve mesleði olup, iþ ve mesleðini düzenleyip; iþ ve mesleði birbirine göre anlama ve anlatým dili yapanlar olmakla artýk bunlar geleceði belirleyen kararlarý almanýn ilahi gruplarýydýlar.

Ýttifak eden gruplarýn adý An, Ki de olsa; ittifaký giriþmenle olan salýnýmlar müþterek (ortaklaþa) manayý belirten anlamýyla söylenmesi ise ilahilikti. Ýlahýn anlamýný bilmezseniz; ittifaký da ittifak içindeki iki ayrý iþ ve iki ayrý üretimi de bilmezsiniz. Gruplar ittifakýnýn birbirine göre olan iþi, üretim baðý oluþunu da bilmezsiniz. Ýlahi sürecin en az iki ayrý grup sahipliði oluþla baþladýðýný da bilemezsiniz.

Ýki ayrý grup ve mesleðin, iki ayrý irade, iki ayrý mantýk ve en az iki ayrý mantýða göre oluþan bileþke bir karar (fikri onaylama) olduðunu da, bilemezsiniz. Ýrade; geleceði de belirleyecek olan, çok sihirli bir bilinç kavramýdýr. Yani ittifaký olan karar ve kararlar ne tek baþýna yerden geliyordu. Ve yine irade olan karar ne tek baþýna gökte geliyordu.

Her bir grup, birer totem mesleði olan, iradesini kullanýp; birleþmenin kararýný alan ilahi gruplardýr. Yani An da Ea da hem bir karar alýcý ilah, hem de bir iþ gören, iþ öðreten, iþleri düzenleyen, ittifaký tasarým eden ilahi grupturlar. Ýlah tanýmý ilk anlatým biçimleri olmakla tekil ve çoðul kullanýmý karþýlýyordular. Gruplar birbirine göre tekildi. Bu baðlamda ilah grup adý olmakla tekildi. Ama bir tekil grubun içi kiþilerden oluþmakla grup çoðuldu. Grup içi kiþilerden oluþan çoðulluk olmakla da; grup kiþisi kadýn ilahe, grup kiþisi adam da eril olmakla ilahtý. Kýsaca birden iki, üç, dört vs. olmuþtu.

Apsu (tatlý nehir suyu) Tiamat (deniz suyu-tuzlu su, acý su) mummu (kaos-birleþme) ittifak olmakla yeni bir anlam ve anlatýmdýr. Ýlah totemi oluþa karþý kolektifle olan totemi ana zemin üzerine totem gruplar baðdaþmalý bir anlamdýr. Yani totemi oluþ bölgenin totem merkeze göre anlam oluþuydu. Bölge de yer anlamýna göre bir anlamdýr. Oysa Ýlah artýk tüzeli olan ilahlar merkezli kült eksenine göre bir anlamdýr. Bu ayný zamanda ön ittifaklý çekim ekseni olan ilahi merkezlerin ikizleþmesiydi. Ýkizleþme üreten gruplarýn birleþme yapmalarý durumunda kendi iradi kararlý yönetimlerinden ileri geliyordu.

Ýlah, ön ittifaklarla birçok yer yön ittifaklýsý olan gruplardandý. Ýttifaklar birçok ilahlarla olmakla bu ikizleþme politeisti bir mana; politeist bir mesleki giriþmeli ortaklaþa (iþtiraki) karar almalarý süreciydi.

Olgunlaþmasýný tamamlayan ön ittifaklar yansýmasý içinde kimi yansýma “kiþisi egoyu” öne çýkaran salýným olmanýn büyütülmesine çok çok uygundu. Bu heva ve hevese kapýlan kurgu düþünce zaman içi ortam giriþmeli kendisini tartýþtýran tartýþmalarla kendi salýnýmýný veya kendi bencil salýnýmlarýný iyice büyüttü.

Büyüyen bu mana anlamlý süreç enerjini olan sinerji El mana anlayýþlý bir çekim ekseninde birikiþti. Bu birikiþe göre oluþan mana anlamasýna göre kimi kolektifi olanlar kiþilerin özel mülkiyeti sayýlacaktý. Bencil oluþa göre, bu kiþisi sahipliði herkes kendi üzerine ve kendisine mal ediyordu. Diðerini bu mal ediþten yoksun kýlmayý hayal ediyordu. Kolektif olup bitene göre bencil oluþun büyüsüne kapýlýndý.

Hele bu sahiplikle oluþacak yeni süreç senin çevrende ve senin iradenle dönecekse; sürece kapýlmamak için hiçbir neden yoktu! Çünkü böylesi bir sürece kapýlmamak bencil oluþa aykýrý olurdu! Bu sizle oluþan bencilliðe göre doðruydu. Ama sizin dýþýnýzda oluþan kolektif akla göre akýlcý deðildi.

Sizinle ve sizde oluþan bencilliðe kapýlmak en az enerji harcayan durum olmakla kolaydý. Oysa kiþisi bencilliði grup hareketi üzerinde kolektif oluþa göre düzenlemek hem kolektif bilinçti. Hem daha zor olan bir akýllanmaydý. Ama kiþisi bencilliðe göre kolektif oluþun kat kazancý küp olarak artýyordu.

Kolektif olan akýllanmayý kavrayamýyorsanýz bencil olan aklýn peþine takýlmak çok çok daha yeðdi! Bu yeðleme türün kiþiye yüklediði bir kaygýydý ama kolektif te bu kaygýyý kendi üzerinde çevrime etmekle aslýnda türü çok çok güvenceye almýþtý. Kolektif ilik kiþi yararlanmasý olsa da, ideasý; mana düþüncesi tür içindi.

Ýþte kiþinin kendisini aþamamakla direnç koyduðu zorluk kiþisel olanla, türsel olaný kavrayamamaktý. Kiþi tür deðildi. Kiþinin kendisini aþamamasý olan bu neden ile türün kolektif sahipliðine karþýn kiþi sahipliðin bencil düþüncesi, kiþiye çok cazip geliyordu.

Ýyi de bencil sahiplik, kolektif oluþu bilmeden de üretim hareketi olmuyordu. Tür kiþi üzerindeki gücünü dayanýþma, sosyal olma, birlikte hareket etme, yardýmlaþma, iþ birliði gibi birlikte oluþtu sentezin yasalarý üzerinde duyuruyordu. Kiþi sahipli bencil oluþa geri dönüþ, ittifaký kolektif öðrenme içinde oluþtan ötürü çok dar ve sýnýrlý olmakla geleceði parlak olamayan bir güdük kalýþtý.

Süreç tür çevrimli baský ve basýncýn tür olmakla hayatta kalmasýný kiþi üzerinde evlada baðlýlýk olmakla da kiþilere icbarla yaptýðý dýþtan bir eðimdi. Bu nedenle kiþi bencilliði yanýnda zorunlu olukla kolektif güç üzerinde kolektif güçle çevrime olacaktý. Ama El mana anlayýþla kiþi bencilliðine çöken bu kiþisi bencil tutum bu kolektif olan çevrimi gözlerden ve akýldan gizledi.

Gizleme iþinde kolektif oluþ bilincinin üzeri El mana anlayýþlý þal ile örtüldü. Yani kiþisi sahipli bencil oluþ heyecaný ile iyi bir illüzyon veya göz baðý kurnazlýðý yapýlacaktý. El mana anlayýþý içinde de birbirini takiben ilahlardan yansýmayla, ilah yerine monark El mana anlayýþlý El'ler ortaya çýkacaktý.

El, kolektif tüze ligi, kolektif gücü ve kolektif aklý kendisine irade edecekti. Bu tür tekil iradeyi oluþan bencil süreç, bütünleþmiþ olan kolektif sürecin bütüncül bilinçle; bütüncül güç baðýntýlarý üzerindeki muktedirliði kendisine mana ve zihniyet zemini yaptý. Böylece ilahi süreç kiþi mülk sahipli bencil oluþa göre parçalandý. Bu durum içinde ön ittifaklý Ýlahi evrim ilerledikçe, ilerleyen zaman açýlýmlý gelecekle; her biri bir öncekinden daha belirgin bir kimlikle El olaný ortaya çýkardý.

Kimi kiþilerin sahipliðini ön gören bu El mana anlayýþýyla ilk ortaya çýkan yapý tipi, mutlak El monarþisi olacaktý. Sonraki süreç yeni bir El sentezini öngören birleþmesini yapan büyüme ile meþruti monarþiye dönüþtü. Meþruti monarþi de kendi merkezinde çifter çifter yeni oligarþin El'lerden oluþan politeisti bir görünümle ortaya çýktýlar. Ön ittifaklý ikizleþen yapýlarla söylenilen ilahlar yerine þimdi oligarþin tevhitle ikizleþen oligarþi egemenliði olan Rab oluþlar ortaya çýkacaktý.