DENÝZE SIRTINI DÖNMÜÞ BÝR MÝLLET!


Deniz, kendisini seven insanýn dostudur.
Kendisinden korkmayan, kendisiyle uyumlu insanlara hep cömert olmuþtur.
Küçücük devletlere, dünya imparatorluðu bile kurdurmuþtur. Fenikelilerden baþlayarak, Romalýlar, Vikingler, Venedikliler, Cenevizler, Ýspanyollar, Portekizliler ve sonunda Ýngilizler; hep denizin nimetlerinden faydalanýp, güçlü devletler kurmuþlardý.
Deniz hep ilerlemeyi teþvik etmiþtir.
Uzak ülke hayalleri bile hep deniz kenarlarýnda kurulmaz mý?
Bir þeyi gerçekleþtirmek için önce hayal etmek gerekmez mi?
Üç bir tarafý denizle çevrili bir ülkede yaþýyoruz.
Ama denizden hiç mi hiç faydalanamýyoruz!
Sýrtýmýzý denize dönmüþüz, bütün yük ve yolcu taþýmacýlýðýmýzý karayolu ile daha maliyetli olarak yapýyoruz.

Denizle bütün ilgimiz, denizin doðal kaynaklarýnýn sömürülmesine yönelik.
Neredeyse okyanus balýkçýlýðýna uygun dev tekneler, küçücük denizlerde yoðun avlanma ile, gelecek senelerin balýk ürünlerini kurutuyorlar.
Oy peþindeki politikacýlarýn, dev gýrgýr aðlarýnýn göz açýklýðýnýn daha küçük ölçülerde yapýlmasýna olur çýkarýp, yavru balýklarýn avlanmasýna; böylece balýk neslinin kurumasýna neden olduklarýný görmüyormuyuz?!
Korkarým ki bir süre sonra denizlerimizde hamsi balýðý bile kalmayacaktýr!
Aþýrý avlanma okyanuslarý bile kurutur.
Yýllar öncesinde, Pasifik okyanusu sahilindeki Peru ve Ekvator on milyonlarca ton balýk avlarlardý.
Ama aþýrý avlanma sonucu denizler tükendi. Bütün bir balýkçýlýk endüstrisi çöktü. Balýkçý filolarý kumsallarda çürüdü, fabrikalar kapandý. Þimdi bu ülkelerin üretimleri, yüz binerli ton seviyelerinde.!
Koskoca okyanuslarýn balýk ürünü tükenebiliyorsa, küçücük Marmara denizinin; eðer dikkatli davranýlmazsa, nasýl deniz ürünleri açýsýndan kuruyabileceðini tahmin edebilirsiniz!

Neyse asýl büyük sorunlar denizciliðimizin diðer alanlarýdadýr. Deniz balýkçýlýk filosunun izafi olarak kredi ve teþviklerle geliþtirilmesine karþýn, deniz taþýmacýlýk filosu ne yazýk ki aðýr ihmale uðramýþ gözükmektedir.
Ýthalat ve ihracat ürünlerimizin çoðu, yabancý bayraklý gemilerle taþýnmaktadýr.
Deniz taþýmacýlýk filosu aðýrlýk olarak giderek küçülmektedir. Bu meslek grubunun insanlarý yakýtýn pahalý olduðu nedeniyle, rekabet edemediklerinden yakýnmaktadýrlar.
Sorunlar çoktur, ama bu sektörün içinden olmayýþýmýz, detaya girmemizi engelliyor.Yine de saðduyumuza dayanarak görmekte olduðumuz aksaklýklarý yazmaya devam edelim.

Geçenlerde ünlü denizcimiz Sadun Bora anlatýyordu. Denizciliðimizin nasýl gerilemede olduðundan örnekler veriyordu.
Taþýmacýlýðýn pahalý, rekabetçi olmayan yakýt fiyatlarý ile battal olduðundan, liman ücretlerinin 15 bin ila 50 bin dolar arasý yükseklikte olmasý sebebi ile önemli turistik limanlarýmýza artýk turist gemilerinin yanaþmadýðýndan, bunun yerine ücretin birkaç bin dolarý geçmediði yabancý limanlarý tercih ettiklerini yazýyordu.
Düþünebiliyor musunuz, bu liman tarifesini kimler belirliyor? Ýþinin ehli olan rasyonel hesaplar yapan insanlar mý, yoksa katý bürokratik zihniyetli insanlar mý?
Turizm ülkenin en büyük sektörlerinden birisi. Milyonlarca insan bu sektör için çalýþýyor. Þimdi deniz yolu ile daha az turist gelmesinin sorumlusu kim olacak?
Ünlü denizci, gezi ve sportif amaçlý yapýlan yat turizmi konusunda neler demiþ bakýn; yat turizmi için gerekli belgeleri liman idaresinden almak çok güçmüþ, bir çoðu çaða uymayan gereksiz, teknenin boyutu ile uyumlu olmayan þartlar içeriyormuþ!
Liman yöneticileri evrak onaylamaktan kaçýnýyorlarmýþ, yerlerinde bulunmuyorlarmýþ! Zaten Limanlar Dairesinin Kýrþehirli Baþkaný da(Kýrþehirli’ ler kusura kalmasýnlar ama sanki denizle daha içi içe büyümüþ insanlar konuya daha yakýn olurlar gibi geliyor!) genelde limanlara siyasi yandaþlarýný yerleþtirmek gibi bir görevi asli görevi edinmiþmiþ!
Zor!. Bu konular zor.

Þimdi kendi tesbitlerimi aktarayým.
Ýstanbul içinde kendi gözlerimizle izleyebildiðimiz, taþýmacýlýkla ilgili büyük aksaklýklar aksaklýklar var. .!
Ýstanbulda da ayný Türkiye örneði gibi, her bir tarafý su olmasýna karþýn, yolcu taþýmacýlýðýnýn büyük bölümü karayolun
üzerine yüklenmiþtir. Bunun sonucu olarak baþta köprüler olmak üzere þehrin bütün yol þebekesi araç yükünden kilitlenmiþ durumdadýr.
Deniz kenarýndaki bir semtten diðerine insanlar otobüslerle taþýnmaya çalýþýlmaktadýr.
Marmara denizi sahili ilçeleri arasýnda Adalar hariç deniz taþýmacýlýðý yoktur.
Örneðin Beykoz’dan itibaren Üsküdar’a kadar tepelerde yeni oluþmuþ yoðun yerleþimli varoþlarýn insanlarý, otobüslerle akýn akýn Üsküdar’a gelmekte, oradan dolmuþ motorlarýyla karþý sahile geçmektedirler.
Daracýk sahil yolu trafiði taþýyamamaktadýr. Sabah ve akþamlarý Beylerbeyi köprü çýkýþýnda yoðun araç birikimi olmakta, örneðin Beylerbeyi sarayý önünden sýraya girmiþ bir araç, en erken bir saatte köprüye çýkabilmektedir.
Bu insan trafiðini denizden taþýyabilecek Denizcilik Ýþletmelerine baðlý Þehir Hatlarý iþletmesi ise; süreç içinde, zararý bahane ederek Boðaziçi’nde ki iskeleleri birer birer kapatmýþ, gemi seferlerini devamlý azaltma yoluna gitmiþtir.
Örneðin Çengelköy –Beþiktaþ-Eminönü hattýnda sabah en son vapur saat 8:10 da kalkmaktadýr.
Bu saatten sonra bütün yolcu yükü otobüslere yýðýlmak durumundadýr.
Halbuki yýllar öncesinde, Boðaz’da sadece Çengelköy deðil, bütün iskelelerde gün boyu, tarifeli seferler yapýlmaktaydý.

Sanki zarar etmenin sebebi yolcu imiþ gibi, Ýstanbullu cezalandýrýldý.
Halbuki çaðdaþ ve ekonomi kurallarýna göre yapýlacak bir iþletmecilikle bu sistem çalýþtýrýlabilirdi.
Örneðin en kolay anlaþýlacak çözümle; daha küçük vapurlardan oluþturulacak bir filo çalýþtýrýlabilirdi.
Ayný zihniyet, ana Þirket Türkiye Denizcilik Ýþletmesindeki tarifelerde kendisini gösterir!
Türkiye gibi her tarafý deniz olan ülkede, þehirlerarasý deniz taþýmacýlýðý yok denecek kadar azdýr.
Orta ve Doðu Karadeniz hattýnda vapur çalýþmaz. Ege Akdeniz þehirleri arasý vapur çalýþmaz!
Tek sefer Ýstanbul – Ýzmir arasý haftada bir kez, oda yaz aylarýnda yapýlan lüks seferdir. Bunun dýþýnda, iþletmenin Ýtalya’ya feribot seferi olduðunu zannederim.
Þirketin toplam 12 gemisi olmalýdýr ve bu gemilerin çoðunu yýlýn büyük bir bölümünde limanlarda baðlý görebilirsiniz. Bütün personeli ile gemiler, jeneratörleri açýk ýþýl ýþýl beklerler.
Acaba çalýþtýrýnca, giderleri daha mý büyür?
Biz bunlarý bilemeyiz, ama rasyonel bir çalýþma olmamalýdýr. Üretim olmadan nasýl rantabilite olur?
Eski kapalý ekonomilerde belki.
Ama günümüzdeki serbest ve rekabetçi ekonomide her türlü þartta gemileri çalýþtýrmak gerekmez mi?
Örneðin en azýndan herhalde kiralanmasý gerekmez mi?
Bu sürekli küçülme ve hizmeti ihmal süreci, bana eski Osmanlý Nazýrýnýn meþhur sözünü hatýrlatýyor.
‘Þu okullar olmasa, maarifi ne güzel idare ederdim!’ demiþti söylentiye göre.
Deniz Yollarýnýn durumu da buna benziyor iþte!
Bu tür devlet kurumlarý milletin gözbebeðidir, hepimizin malýdýr. Eleþtirimiz bu yüzdendir!

Neyse onlar bu konularý daha iyi bilirler.
Ben kabotaj günü nedeniyle bu yazýyý kaleme almýþtým; þimdi asmak fýrsatý oldu, dikkatinize sundum.
Doðruluk payýnýn yüksek olduðundan eminim.
Çözüm mü?
Bir an önce denizcilik bakanlýðý kurulmalý diyor konunun uzmanlarý.
Baþka her tür bakanlýk sayýsýndan tasarruf yapsýnlar ama, bir denizcilik bakanlýðý kurulsun!

Cengiz Özder

Ek not: Temmuz 2003
Yukarýdaki yazýyý verdikten bir sene sonra görüyoruz ki, TDÝ lerinin durumu dibe vurmuþ! Bu arada elindeki bütün gemileri hurdaya çýkarmýþ, kalan uluslararasý sulara uygun tek gemi hattý ile birlikte bir özel þirkete kiralanmýþ, Marmara hattýnda kalan tek gemi toplama can yelekleri ile sefer yapmaya çalýþýyor...!!
Demek ki bu kurum ölmüþ..
Madem denizcilik bayraðýný taþýyamýyor, madem kamu hizmetini veremiyor, neden bu kurumun bürakrasisini beslesin ki bu millet ve vergi verenler!
Haklý deðilmiyim!