Seneler önce keþfetmiþtim kendisini. Son zamanlarda da okumuþ yazmýþ genç kesimden pek çok insanýn onu tanýdýklarýný fark ettim. Aslýnda insanlar ortak albüm yaptýðý ünlü batýlý besteciler sayesinde onu keþfetmiþlerdi. Alternatif müzik pazarýnda bulunan albümleri genelde bu tip ortak çalýþmalardý. Onun karaciðer yetmezliðinden öldüðü senelerde ben fellik fellik albümlerini arýyordum müzik marketlerde. Þimdi yaygýnlaþtý mý pek umursamýyorum ama Beyoðlu Pasajý’nda Karga’da bir de Kadýköy de Akmar Pasajý’nda Zihni’de bulursunuz albümlerini. Bulamadýðýnýzda sipariþ edersiniz, gelir. Malum kaliteli müzik Türk halkýna yasak. O nedenle albümleri ortalama bir cd fiyatýnýn iki üç katýna satýlýr. Tüm diðer iyi kayýtlý harika albümler gibi. Öyle üç tanesi beþ milyona satýn alamazsýnýz.

Kardeþ ülke derken hep býyýk altýndan güldüðümüz Pakistan’dan bir sanatçý. Kavval söylüyor kýsaca. Kaval yada Kavvali denilen þey Pakistan dini müziði. Çok ama çok farklý bir müzikal yapýsý var. Dinleyince ilk elden o bizim bildik dini müzik kalýplarýna asla sýðmýyor.

Onu dinlediðimde etkilendiðim kadar çok az günü hatýrlarým. Güney Afrikalý cazcý Abdullah Ýbrahim’in zenci direniþi sýrasýnda öldürülen arkadaþý Ýsmail hakkýnda yaptýðý “Ýsmail” adlý parçaydý. Arkadaþýný anlattýðý inanýlmaz lirik parçasýnýn ortasýna caz ritimleri ve caz gýrtlaðýyla Müslüman olan arkadaþý için Fatihayý Arapça aslýndan okuyordu. Benzerini ne duydum de birisinden rivayetini iþittim.

Ama bugün konumuz Nusrat Fateh. Yani Nusret Fatih.

Saðlýðýnda herkes onunla albüm yapmak için yarýþýrdý. Batýlý müzik dahileriyle yaptýðý albümlerin sayýsý bilinmiyor. Ama toplamda sanýrým 400 civarýnda albüm doldurmuþ. Aðzýný açsa kayýt yani. Türkiye’yle karþýlaþtýrýp bir yere koyalým deseniz, Kâni Karaca derim ben fakat hatalý olur, duruþ tavýr ve ülkenin müziðe bakýþý bambaþka. Nusrat Fateh Ali Khan’ýn müziðe getirdiði yorumsa hala tarif edilemiyor. Sadece alýp dinliyorsunuz. Ben onun sayesinde öðrendim, mastikanýn aslýnda bir raký adý deðil “mast kalender” yani “büyük üstat” kelimesinin bozuk söyleniþi olduðunu. “taverna müziði mi abi bu” yorumlarýna surat asmak zorunda kalarak dinledim yeni aldýðým albümü otomobilde ilk kez. Bizdeki o malum müziðin yalan yanlýþ aparýlmýþ uzak doðu ezgilerinin taklidi olduðunu anlatamadým kimseye.

Ve bir Pakistanlýnýn “yar” ve “car” gibi Türk tasavvufundan kelimeleri kullandýðýný duyunca kültürel baðlarýn ne kadar derin olduðunu anladým.

Dini müziðe aþina bir toplumuz. Daha doðrusu öyle idik. Gazeller, nefesler, dede perdesinden deyiþler vs. Ama hakim görüþ ve merkezi otorite sonunda deyiþ ve nefeslere türkü adýný verip kalaný da turistik gösteri seviyesine indirgeyince kala kala “sordum sarý çiçeðe” ilahisine kaldýk. TRT senelerce perþembe günleri Ýnanç Dünyasý programýnda bir grup takkeli adamýn tek düze sesinden beþ on ilahiyle milleti avuttu. Sonunda zikir deyinde kafa sallayýp hu çekmek, ilahi deyince de Cat Stevens’ýn 1400 yýllýk "ay doðdu üzerimize" ilahisine yaptýðý yorumu kaldý elimize. Geri kalan da çocuk korosunun nakaratlarý.

Nusrat Fateh’i dinlediðinizde fark ediyorsunuz ne kýsýr bir müzik hayatýmýz olduðunu. Biri Pakistan Kavval'ini evrenselleþtirsin biz dünkü çocuk Cat Stevens’tan ilahi kasetleri taþýyalým evimize.

Nusrat Fateh, Sühreverdi tarikatýnýn bir üyesi ve solistiydi. Sýký durun “Sühreverdiler” Þii-Sünni çatýþmalarýný ortadan kaldýrmak için Pakistan’da kurulmuþ bir tarikat. Hangi mezhepten olursan ol kabul ediliyorsun. Ülkenin dini müzik piyasasýnda da önemli yerleri var. Nusat Fateh ise inanýlmaz bir hikayenin kahramaný.

Onun hikayesi Neþet Ertaþ’ýnkine benziyor biraz. Babasý Fatih Ali Han Pakistan’ýn en büyük sesi iken Nusrat babasýnýn çalýþmalarýný izler gizli gizli alýþtýrmalar yaparmýþ. Baba bu zor sanatýn oðlu tarafýndan yapýlmasýný asla istememiþ. Anlaþýlan Pakistan’da popüler olmak pek keyifli ve kolay bir iþ deðilmiþ o devirlerde. Ancak bakmýþ olmayacak bir gün çaðýrmýþ oðlunu ve sesini test etmiþ. Ardýndan da onu eðitmeye baþlamýþ. Ancak kýsa süre sonra vefat etmiþ. Ýþte Nusrat ilk defa babasýnýn cenazesinde onun grubunun baþýna geçerek ilahi söylemiþ. Henüz 16 yaþýndaymýþ ve o günden sonra ölene kadar ayný þeyi yapmýþ. Ünlü müzikçiler onun için “geçmiþ kavval geleneðine baðlý, gelecek olandan ise baðýmsýz” yani nevi þahsýna münhasýr ve tekrarlanamaz olarak yorumluyorlar.

Ölene kadar dünyanýn büyük müzik adamlarý peþindeydi. Onunla albüm yapan kiþilerden, Peter Gabriel, Jan Garbarek, Michael Brok, Massive Attack, Shankar, Yossu N’dour aklýma ilk gelen isimler. Rock operacýlar , cazcýlar, New Age tutkunlarý, metal müzik gruplarý.

O klasik Ýslami ilahileri öylesine yorumladý ve her tür müziðe o kadar iyi uyum saðladý ki sonunda bir parçasý "Katil Doðanlar" adlý sýra dýþý bir kült filmde soundtrack olarak kullanýldý. Nusrat Fateh ilahinin ortasýna gýrtlaktan caz ritmleri vurur, bluz tarzýnda parçalar seslendirir. Saksafonun yanýnda Serengi denen Hint yaylý sazýný çaldýrýr. Jan Garbarek’in saksafon solosunu “Allah Muhammed Ali” nidasýyla böler ve saksafonu aratmayan duru bir sesle parçayý alýr götürür. Maasive Attack “must must” adlý parçasýný remix yapar Avrupa diskolarýnda tarikat üstatlarýna söylenmiþ bir methiye yankýlanýr senelerce, “Must kalender” büyük üstadýmýz diyerek.

Ýnsan düþünmeden edemiyor. Pakistan gibi yoksulluk içinde yüzen bir ülkede böylesine insanlar çýkýyor. Utanmadan, üstünü basýný deðiþtirmeden, çekinmeden inancýný söze çeviriyor. Ýþini yapýyor. Yaptýðý iþe saygý duyuyor ve kültüründen getirdiði deðerleri tüm dünyaya yayýyor. Bizde ise diyanetten icazetli bir ilahi grubu baþlarýnda beyaz takke, üzerlerinde jilet gibi ütülü takým elbise, boyunda kravatla komik olduklarýnýn bile farkýnda olmadan baðdaþ kurup ellerini dizlerine vurarak baþlýyorlar tek sesli bir ilahiye. Tek tip düdük býyýklardan hiç bahsetmiyorum; sanki Ýslam’ýn þartý o býyýk. Evet kimse ilahi okuyana karýþmaz. Ama dedelerimiz bunu mu yaptýlar? Geleneðimizde bu mu var? Modernizmimiz takým elbise kravatla diz büküp oturmaktan mý ibaret? Bizim müziðimiz bu mu? Bunca inkarýn, olduðundan farklý görünmenin sonu nereye varacak? Sorulacak çok soru var

Ülkede her branþtan kaç tane devlet memuru sanatçý var bileniniz var mý?

Nusrat Fateh’le ayný yýllarda ama farklý kulvarlarda hayata atýlan ülkemizin en büyük deðerlerinden Neþet Ertaþ Almanya’da, gurbetçi düðünlerinde çalgýcýlýk yaparak hayatta kaldý senelerce. O sýrada sadece devlet onaylý adamlar çýkabiliyordu radyoya ve televizyona . Pakistan’la farkýmýz neydi. Orada devlet karýþmadý Nusrat’e ne önünü açtý ne engel oldu. Sonra devir deðiþti. Ekranlar kimlere açýldý malum…

Yýllar sonra elimizde kalan ne?

Nusrat Fateh’ten bir aný kaldý geriye.

“Bir gün bir adam geldi ve bir miktar bozukluk verdi babama, ona þarký söylemesi için. O ise “gel” dedi. Kasabanýn meydanýna çýktý ve þarkýsýný orada yüzlerce kiþiye söyledi. O satýn alýnamaz bir adamdý.” Ne küçük, ne sýradan ve ne büyük ve sýra dýþý bir öykü.

Ýstanbul’da iki Konya’da bir sema ekibi. Eski ustalarý geçmek ve yeni bir þeyler üretmek bir yana, onlarý aynýyla taklitten yoksun birkaç neyzenin zayýf çýrpýnýþlarý. Yok olan müzik geleneði. Lafa gelince “batýnýn operasýna karþý bizim de klasik Türk müziðimiz var” laflarý. Modernizm ve geliþme adýna Yýldýrým Gürses’in “eller eller” þarkýsýnýn üzerine bile çýkýlamadý hala. Sonunda Kanada’dan bir çocuk çýktý çok sesli bir soundla sufi müzik yaptý da itibarýmýzý kurtardý. Ha bir de devlet destekli Eurovision zaferimiz var. Bir daha ne zaman tekrarlanacaðý ve kaç yýl akýlda kalacaðý bilinmeyen bir zafer. Yapýlan iþ komik. Sipariþ usulü Avrupa'ya kendimizi beðendirme müziði.

Bir de þu þark iþi modern danslar topluluðu var. “Sultanlarýn dansý” mý, “Anadolu ateþi” mi yoksa “en öz Anadolu ateþi” mi? Yok yok sanýrým en son “en hakiki Anadolu” ateþiydi.

Hatýrlarsýnýz ilginç makyajlý acayip duruþlu adamýn posterini. Sultanlarýn dansý topluluðu.Tam, iþte iyi bir þeyler oldu derken, Sultanlarýn dansçýlarý ikiye bölündüler . Sanat bölünerek mi çoðalýr ki acaba?.. Farklarý nedir? Farklarý birbirlerini sevmemeleri. Sonra üçüncü bir eðilim oluþtu onlar ne yaptý bilmiyorum þahsen.

Fýkranýn devamýnda Hikaye söyle devam eder. Sonunda fraksiyonlardan biri yeni dansçýlar almaya karar verir. Yani yeni tarz yok, yeni fikir yok, yeni dansçý da yok, sadece egolar var. Kadroyu doðrultmaya çalýþýyorlar. Devlet memurluðu sýnavý gibi bir organizasyonla beþ bin genç dansçý arasýnda seçme yapýlmýþ. Merak ettim bu gençlerden kaç tanesi bir gün olsun modern dans ile Anadolu halk oyunlarýný baðdaþtýrmayý aklýndan geçirdi. Ve beþ bin dansçýyý birkaç günde sýnayýp eleyecek o kadro nereden çýktý geldi Türkiye’mize. Þaþkýn kere þaþkýným.

Þimdi sultana dansçý olmak moda ya herkes bir heves koþturmuþ. Ne yapacaðý önemli deðil. Prestiji var alemde, ne iþ olsa yaparlar. Dünyaya bizi tanýtacaklar.

Trend ondan yana, onu yapacak ülkem gençliði. Ama akýl kârý iþ deðil. Sen tut günde 8 saat tepin. Ola ola yüzlerce dansçýdan biri ol. Yakýn çevren hariç pek adýn sanýn duyulmasýn. Daha iyi iþler biliyorum doðrusu . Bu moda da tez geçer zannýmca.

Geçenlerde Türk hayranlarýnýn hazýrladýðý bir internet sitesine rastladým Nusrat Fateh’in. Bende olmayan birkaç parçasýný dinledim oradan. Onlarca fan kulüp ve site kurulmuþ tüm dünyada onun adýna. Hayranlarý her gün forum köþelerinde onun müziðini tartýþýyor . Ýslam’ý ve Sufizm'i tanýyorlar. Yavaþ yavaþ, adým adým Nusrat’ýn müziði aptal, cahil Pakistanlý önyargýsýný deðiþtiriyor. El Kaide’ye, Molla Ömer’e, Peþtun savaþçýlara raðmen ülkesinin ve Müslümanlarýn imajýný ölümünün 6. yýlýnda bile temizliyor. Üstelik ardýnda bayraðý taþýyacak genç sanatçýlar yetiþtirerek gitmiþ. Ekibi yeni lideriyle yoluna aynen devam ediyor.

Öðrenecek çok þeyimiz var. Nusrat Fateh'in yaptýklarýna bakýnca pek çok þey kafamýza dank ediyor. Demek din diyanetin deðilmiþ. Müzik ise hiçbir kalýba sýðmazmýþ. O kalýp sahte bir Modernizm aldatmacasý bile olsa.

Son söz mesneviden: “Tanrýný iksiri bakýrlarý altýn olmaya götürdüðünde o altýn yaldýzlýya ne olacak?"