Çocuklarda Öz Saygýyý Geliþtirecek 20 Yol

Çocuða öz saygý kazandýrma, çocuðun öðrenme, sevme ve yaratma yeteneðini güçlendirmektedir. Öz saygý, mutlulukla ve hayattaki baþarýyla ilgilidir. Bazý düþünürlere göre öz saygý, tamamen aile sevgisiyle birlikte iyi bir eðitimin ürünüdür. Öz saygý, çocuðun kendi kendisiyle gurur duymasýdýr. Çocuðun hem sevgi dolu hem de yetenekli olmasýný saðlamaktadýr. Çocuk, deðerli olduðuna inanmalý, bir þeyler önermeli ve kendi kendisiyle ve çevresiyle barýþýk olmalýdýr. Çocuðun sevgiyi ve yeteneðini hissetme derecesi, gelecekteki yaþamýnda onu her alanda etkileyecektir. Ayný zamanda da, çocuðun yaratýcýlýk yeteneðini, diðerleriyle iliþkisini ve baþarýlý olmasýný belirlemede önemli bir faktör olmaktadýr. Ebeveynler, çocuðun öz saygýsýnýn ilk temellerini oluþtururlar. Çocuðun kendini sevgi dolu ve yetenekli hissetmesi için aileler neler yapabilir? Ýþte burada öz saygýyý geliþtirecek 20 yol bulunmaktadýr.

1- Þartsýz Sevgi Göstermek
Çocuðunuz her ne yaparsa yapsýn ona deðer verdiðinizi ve kabul ettiðinizi bilmesini saðlayýn. Mesajlarýnýz "Seni seviyorum - odanýn kirli olmasýna raðmen, kýz kardeþin kadar atletik olmamana raðmen, notlarýnýn çok iyi olmamasýna raðmen, yaptýklarýndan hoþlanmama raðmen - hala seni seviyorum" olmalýdýr.
2-Sinirli Olmanýzdan Sorumlu Olduðunu Belirtmek
4 yaþýndaki çocuðunuz oyuncaðýný yatmakta olan kardeþinin beþiðine fýrlattýðý için sinirlisiniz. Onun böyle bir hareketinde sinirinizi ona nasýl aktarýrsýnýz? Prof. Dr. Thomas Gordon'un önerdiði en basit mesaj "Ben" mesajýdýr. "Sen kötü bir çocuksun!" ya da "Sen aptalsýn!" yerine, "Sen böyle yaptýðýnda, ben ............../............ hissediyorum","Sen oyuncaklarýný attýðýnda kendimi sinirli hissediyorum. Ona gerçekten zarar verebilirdin" diyebilirsiniz. Buradaki mesaj, duygularýnýzýn onun çocuk dünyasýna deðil onun belirli davranýþlarýna yönelik olduðudur.
3-Açýk Ýsteklerde Bulunmak
Çocuðunuzun ondan ne istediðinizi bilmesini saðlayýn. Bu ona alternatif davranýþlarý öðrenmesi için bir þans verecektir.
4-Dinlemeyi Öðrenmek
Çocuklarýn duygularý, gözlemleri ve algýladýklarý dinlenmeye deðerdir ve böyle yapmak çocuklarýn öz saygýlarýný artýrmaktadýr. Size bir þeyler söylemek istediðinde, gerçekten ona zaman ayýramayacaksanýz uygun olmadýðýnýzý ve ne zaman uygun olacaðýnýzý söyleyin.
5-Çocuðun Duygularýný Ciddiye Almak
Çocuðunuzun korkularýný ve negatif duygularýný onlarý reddetmektense ciddiye alýn ve onlarý yenmesine ve kendi çözümünü bulmasýna izin verin.
6-Çocuðun Varlýðýný Kabul Etmek
Annelerin zaman zaman söylenmelerinin hatta jestlerle bile "keþke çocuk doðurmasaydým, o bir yük ve artýk dayanamayacaðým" diye ifade etmelerinin yanlýþ olduðu, özellikle bu gibi mesajlar sýk sýk tekrar edildiðinde çocuðun istenmediði ve kendisine deðer verilmediði duygusuna kapýlacaklarý uzmanlarca hatýrlatýlýr. Bu durum özellikle evdeki yeni bebekle ilgili olmasýna raðmen, annelerin bu yakýnmalarý uyumlu bir çocuðun bile istenmediðini düþünmesine neden olmaktadýr. Böyle zamanlarda çocuklarýn özel bir ilgiye ihtiyaçlarý vardýr. Aileler yakýnlarý tarafýndan desteklenmeli ve yaþantýdaki çocuðun varlýðýna deðer verilmelidir.
7-Deðerlendirecek Günlük Bir Þeyler Bulmak
Çocuklar kötü bir þey yaptýklarýnda ilgi çekmek, iyi bir davranýþta bulunduklarýnda da onaylanmak istemektedirler. Yaptýklarý, her gün yapýlan sýradan bir þey bile olsa, deðerini artýran yaptýklarýnýn onaylanmasýdýr.
8-Çocukla Yalnýz Vakit Geçirmek
9-Çocuðun Bazý Þeyleri Kendisinin Yapmasýna Ýzin Vermek
10-Çocuðun Özel Eþyalarýna Saygý Göstermek
Anne-babalar, sýklýkla çocuklarýna verdikleri oyuncaklarýn ve kitaplarýn kontrolünü elde tutarlar. Örneðin; bir eþyasýnýn atýlmasýna, çocuktan çok ebeveynler karar verir. Çocuðunuzun o oyuncakla oynama çaðýnýn geçtiðini düþündüðünüz halde, çocuðun ona hala ve belki de yýllarca ihtiyacý olabilir. Bu nedenle eþyalarýný atmadan önce ona sormalýsýnýz.
11-Çocuðun Düþüncelerine Saygý Göstermek
Çocuðunuzun herhangi bir konuda düþüncesini sormanýz, onun duygularýnýn, gözlemlerinin ve algýlayýþýnýn deðerli olduðunu düþünmesini saðlayacaktýr. Tabii her zaman çocuðunuzla ayný görüþte olmayabilirsiniz. Ama ona neden, onun görüþünden farklý bir karara vardýðýnýzýn sebeplerini açýklarsanýz, düþüncelerinin tamamen faydasýz olmadýðýný anlayabilecektir.
12-Çocuðun Yeteneklerini Kabul Etmek
Her yeni beceri ve baþarý, onun yetenekli olduðu düþüncesini kuvvetlendirmektedir. Ne kadar küçük olursa olsun her baþarýsý kabul edilmeli ve ona baþarýlý olacaðý þeyler bulunmalýdýr. Ayrýca ebeveynler, onlardan bazý þeyleri kendilerine öðretmelerini isteyebilirler. Çocuðunuzun notlarý çok kötü olmadýkça, onun baþka baþarýlarýnýn ve çabalarýnýn olduðunu kabullenmesi saðlanabilir. Örneðin; matematikte zayýfsa, fakat ödevlerine özen gösteriyorsa ya da sizden özel yardým istiyorsa, onun çabalarý dikkate alýnmalýdýr. Ayrýca, akademik baþarýsý iyi olmayan bir çocuðun, atletik ya da artistik baþarýsý iyi olabilir. Onu bu yeteneklerinden dolayý övmek ve cesaretlendirmek gerekmektedir.
13-Çocuðun Tercihlerine Saygý Göstermek
Çocuðun kendine olan saygýsýný artýrmanýn bir yolu da, onun tercihlerini ve duygularýný kabul etmektir. Ebeveynler, çocuklarý için eðlenceli veya yararlý olan etkinlikleri önerebilirler. Fakat onu ön yargýlý davranmaya zorlarlarsa, çocuk kendisinin yeterince iyi olmadýðý mesajýný alacaktýr.
14-Çocuklara Önemli Olanýn Vücutlarý Olmadýðýný Öðretmek
Ebeveynler, onlara vücudun sadece bir paket olduðunu, gerçek hediyenin içeride olduðunu yani kiþiliðin varlýðýný anlatmalýdýrlar.
15-Çocuk Ýçine Kapanýksa Yardým Etmek
Çocuklarýn bazý bozuk ya da sözel olarak rahatsýz edici davranýþlarý onlarýn kendilerine saygýlarý hakkýnda ciddi mesajlar verebilir. Böyle zamanlarda ebeveynler, sevgiyi ve gerçekleri sunarak yardýmcý olabilirler. Onlarý ciddi bir þekilde dinlemeli, ne demek istediklerini anlamalý ve sonra ne söylemek istediðinizi anlatmalýsýnýz. Bazý ebeveynler, çocuðun güvenini tekrar kazanmasýný saðlamak için kiþilik özelliklerini kullanmada oldukça duyarlýyken bazýlarý da çok iyi bir dinleyicidirler. Tepki her ne olursa olsun, çocuk sevildiði ve yetenekli olduðu üzerinde durularak ikna edilmelidir.
16-Sevgiyi Fiziksel Olarak Ýfade Etmek
Ebeveynleri tarafýndan kucaklanma ve okþanma çocuklarda, kendine saygýnýn geliþmesine yardým etmektedir. Çocuklar sözel olmayan davranýþlara karþý çok duyarlýdýrlar. Çocuklara "seni seviyorum" demekten çok sevgi, davranýþlarla onlarý okþayarak belli edilmelidir.
17-Çocukla Göz Seviyesinde Konuþmak
Bu daha yakýn bir iletiþimi saðlayacaktýr.
18-Çeliþkili Mesajlar Vermekten Sakýnmak
Çeliþkili mesajlar, ebeveynlerin sözleriyle baþka, davranýþlarýyla baþka bir þeyi ifade ettiðinde ortaya çýkar. Öncelikle çocuða karþý dürüst olunmalýdýr. Ýstekleriniz ve kurallarýnýz açýk olmalý, ne hissettiðinizi ya da ne düþündüðünüzü söylemelisiniz. Sözlerinizle vücut dilinizin birbirine uymasýna dikkat etmelisiniz.
19-Duygularýnýzý Çocukla Paylaþmak
Ebeveynler, çocuklarýyla incinebilecekleri duygularýný bile paylaþtýklarýnda, onlarý kendi deneyimlerini ve duygularýný kabul etmeye cesaretlendirmiþ olacaklardýr.
20-Her Çocuðun Tek Olduðu Üzerine Odaklanmak
Çocuklar hakkýnda özel þeyleri ebeveynler keþfetmeli ve onlara söylemelidir. Böyle yaparak duyarlý, þiirsel olan çocuða yaratýcý olma ve kendini dile getirme fýrsatý; oldukça uzun boylu bir kýz çocuðuna yeni spor dallarýnýn kapýsýný açma, kariyer ve moda fýrsatý verilebilir.

Çocuklarda kendine saygýyý geliþtirme, üstesinden gelinemeyecek bir iþ deðildir. Ýki önemli parçasý olduðu- sevgiyi ve yeteneðini hissettirme - akýldan çýkarýlmamalýdýr. Ve tabii ki, her iki duyguyu besleyecek þekilde davranýlmalý ve konuþulmaya çalýþýlmalýdýr. Ebeveynlerin mükemmel olamadýklarý ve en iyisini yapamadýklarý zamanlar vardýr. Fakat en önemlisinin, bir çocuðun sevgiyi düzenli aralýklarla almasý olduðu unutulmamalýdýr.

* Gazi Üniversitesi Mesleki Yaygýn Eðitim Fakültesi Çocuk Geliþimi Yaygýn Eðitimi Anabilim Dalý Öðretim Üyesi Yrd.Doç.Dr. Çaðlayan DÝNÇER’in çevirisini yaptýðý bir çalýþmadan kýsaltýlmýþtýr.