Kifli tarixçelerden bezen oðlanlar qulaqlarýný tutsunlar: adama inanan qaqaþlar qalsýn...
Perviz

I.

... Durmadan çaparaqda soruþurdum: axý senin kilsede ne iþin, kimnen getmiþdin: belke batininde xristiansan: niye kilsede yýxýlýrdýn ki: baþqa bir kiþi de (düzünü bilin, atasý!) bunu deyerdi, axý senin filan yerde ne iþin: sen niye bele eledin, sen niye filan iþi hele tutdun: özü deyendi: nazik, uzun, qatlaqlarý enine çýxmýþ þüllüt barmaqlarýynan üzüne sert þille vurardý: o da üzünü dik tutmaða çalýþar, çenesini qaldýrmaq ister, amma yerindece sentiyib yýxýlardý: bu yýxýlmaq oðraþ þeydi - þillelenesen, teklenesen, qaqaþ, özün yýxýlasan, bilesen: napnazik, çýrpý kimi bir yere yýðýlýb helebil el deysen sýnasý nazik sümükleri eyilerdi, onu boþ buraxardý ve baþýna ne gelerdise sümüklerinin sýyýðlýðýnnan gelerdi: özü danýþandan özüm bilendi (sümük boþluðu qaqaþ, bele þeylerden yaranar - esl adý amma, beyin boþluðudu: hardasa þillelerden hürküb-hürküb beyninde bir þey gizdetmek ister, o yer qapanar, qaqaþ, ele qapalý qalar ki, sen böyüyünce içi çürüyer: üstü var, içi boþ durar içeride. Büdresen qapað açýlar, nese dartasan taraz olsun, baþun sene atar, atançý baþýn olar, qaqaþ...): birce soruþmaðýn yolunu bilsez, qýza yaxýn düþe bilsez... sööbet o yaxýnlýqdan getmir ki: düþsez, onda, bilersiz ki, kilse pillekenlerinde müselman qýzýnýn yýxýlýb qalmaðý ve qol-qýçýný qýnçýr qan elemeyi ne demekdi: istesen lap saçýndan tut-sürü, küçe görsün, lap hörüyünü sarý maþýnýn dalýna sürü, þeher bilsin: ta o getdiyini gedib... ta men de durub bu cür qýznan neyniyesiyem: turtub elinden yeke yolu keçirtdim, maþýn-zad saymadým, gece on ikiye teref výzhavýz yanýmdan ötürler, kim baxýr, iþýðýnda hansý ne görür-görsün, derdimin caný qurtarýb, diredim onu Salyan kazarmasýnýn divarýna, qaldýrdým özüme, sýxdým... yox, estahfürüllah, bunu qoyub o birisine keçirem, ondan qabaq pillekende durduq, bizi gözleyirdiler: darvazalar baðlansýn, heresinin elinde darvazanýn bir layý, bize baxýrdýlar: baxýr cehenneme baxsýn - söhbeti yox: söz dediler, çýxaçýxda döndü elini yusun, men onu pillekenin birinci pillesinde gözledim, söz dediler: yalmandýlar, pul dürtdüm, dedim, çox sað olun, Allah sizden de razý olsun, Allah hardan razý olsun: çýxdý, onun beline yapýþdým, çenemi çiynine diredim, pillekeni qalxdýq, baxdýlar, baxýr cehenneme baxsýn, iki metr enine pýrpýz döþemeli beton pillekendi, saðýnda tualet, sauna: ordan çýxmadým, qaqaþ caný, solunda hündür divar, aþaðýdan helebil yerin altýndan qalxýrsan, amma yerin altý deyil, dikdir kimidi, dikdirin altýnda ne lazýmsa tikdirib-qoyub: çýxdýq, evvel sarýldýq, utanmadýq öpüþdük, bir xeyli yeridik, qarpýz topasýnýn yanýndan keçdik, sonra men bir de geri dönüb baxdým, yemiþ topasý da vardý, dedim, ne eceb men yemiþleri görmemiþem, tek olsam, qayýdýb bir de yemiþlere baxardým, ellerdim görüm yemiþdimi, yerindedimi: dönmedim, bir meele gedib tinde bu yoldan yeke yolun qýraðýna keçdik, indi men onu qucaðýma aldým, výzhavýz maþýnlar keçir, iþýq salýr, biri lap qaqaþdýð eledi, siqnal verdi, bu qucaðýmdaký dedi ki, her yerim görükür, burax: men dedim cehenneme görüksün, ya da o bunu bir neçe gün qabaq birinci defe qucaðýma götürende demiþdi, onda men cehenneme dememiþdim, indi üreyimde deyirdim cehenneme... dalýüste yere oturdum: qucaðýmda baþýmý sýðalladý, qalxýb özünü düzeltdi, teskinlik verdi (ale, beynin çönmez?), onda men qandým ki, baþqa bir qarpýz topasýnýn yanýndayam, topanýn dalýndan kimse... heri, bir kendçi bize baxýr, avtolavkanýn içinden, qarpýzlardan hündürde oturub, qaranlýðýn içinden qaranlýða baxýr: cehenneme baxsýn, sonra elinden yapýþýb yolu keçirtdim: yox, yoldan evvel men "Odnajdý v Amerike"den rusca dedim: "ya podskaznulsya Lapþa" dedim ve elinden tutub yolu keçirtdim, divara diredim, divarda oturtmaq istedim, neyin üstünde (qaqaþ lezzet!): Özümün üstünde: sýxdým onu, sümüklerine qeder sýxdým-buraxdým, nese deyirdi: içinnen gelirdi, ya da demeyi vardý, hýçqýrýrdý. Demeyi vardýsa da, men ona dedim:
-Telefonum qaldý!
- Qaçaq!
Beynim çönmez?! Qaçýrýq, geldiyimiz yere teref - baþqa yolnan. Men lap berk qaçýram, o dedi qaçaq, amma guya elebil men demiþdim. Men onu bütün xýrda-para uçurumlardan keçirirem: uçurum deyende, indi bele deyirem, yamadý: saðda beþmertebe, solda doqquzmertebe, arasýynan çala-çuxur, avqustun ortasýnda leysandan sonra göl-gölmeçe, qumlu palçýq, yarýmçýq qalmýþ tikililer, qazýlýb atýlmýþ lüklar, sýnýb-duran demirler (günüzler uþaqlar bu demirin hansýnasa keçib ölmürler, sýnýb dikenen ne varsa hamýsýnýn dilini bilirler, ölçülerini, hündürlüyünü bilirler, özlerini hansý yerden hara sürtdüklerini bilirler: bunun hamýsýndan keçmeliyem: o menada, qaqaþ, heyat asfalt deyil, gerek neðede çör-çöpü adlamaðý öyrenesen, yanýndan keçib-getmeyi bilesen...): ...ondan da qabaq biz býðlý rusdan danýþdýq, rusun býðý olarmý, olsa da ondan iyrener, ögüyer dedik: bir rus gede de ters kimi, hemin gün ona zeng eliye, deye ki, sennen söhbetim var, bu da deye sözün var, sözüvü de, rus deye, yox, telefon söhbeti deyil, bu da deye, telefonda her þeyi demek olar, yaxþý, onda mesajla gönder sözüvü... güldük (þilleliyerdim, niye qýmzanmadým, gözü yaþardý, baþqa qucaða atdanmaq üçün sinoy geden deyil, üzünü çevirdi, saçlarý sifetinde qývrýlýb qaldý.): rus da axýrý dözmeye, buna eþq elan eleye. Bu da mene deye, söz vere, bir de belençi zeng eliyen olsa, qabýrðasý sýnacaq deyem.. bir de gülek... ac qarýna pþeniçnaya vodka içmiþdim, mesajýmý alýb gelmiþdi: kefin durur, qoy gelsin: özü de dedi, kefin durur qoy gelim, elivün altýnda telefonun olum, sifariþinnen qaçým-yetirim özümü (lap evvel, qaqaþ, ne gizdini, men yalvarýrdým): halým yox, baþým xereb, avqustda birden-bire soyuq: pive içe bilmirem, araq olsun: gelsin de, niye de gelmesin: birinci söhbet, lap birinci biz içmeye oturanda rusdan düþdü: men birxeyli baþqa þeylerden danýþdým, amma ikimizin de üreyimizden olan rusdan danýþmaðýmýz oldu: men dedim ki, býðlý rus...dan zehlem gedir...o da dedi ki, Sibirde böyüyüb, býðlý rusdan zehlesi gedir, rusun býðý olmaz: qaçýrýq, yolda men bir gölmeçeni görüb buruldum, onu da dalýmca çekdim, dedi ki, sen gece görensen, qurdsan ki: dedim qurdam, dedim, uþaq vaxtý azmýþam, Þamaxýda, qaqaþ caný, meni qarda canavarlarýn elinden alýb-qutarýblar, meni dövreye alýb iyneseler necedi, analý-balalý: içlerinden çýxýb sað qalmýþam... geldik, baðlýdý: demir qapýya üç tepik vurdu, söydü: baðlýdý, vecimize almamaq istedik, qaçýb indi burdan asfalta, iri bir boþluða, Ay iþýðýna çýxacaqdýq, ora doðru qaçýrdýq, can atdýq. El-ele tutuþub yene qaçýþmaq istedik: men onu yerde gördüm, gözleri mene baxýrdý: ne tez fýrlatdý-çönderdi gözlerini: diri qalýb, yýxýlmaðýný almýr yeni: altan-yuxarý ne tez eynen mene baxýr: beyni yoxdu bu adamýn, qaqaþ, birden çatdý ki, yýxýlýb, men de elsiz-qolsuz olam arada: gözleri altan adama baxýr, fikirleþir, elebil hemiþe bele uzanýqlý, yýxýlý qalýb, qaqaþ: qýz hemiþe yýxýlý qalar, yanüstde: aðlamaq tutdu, qaqaþ, qýz yýxýlanda yýxýlý qala biler: qarýnda yýxýlý qalýb deyersen, hemiþe yýxýlanüstde qala biler adam: gezsin, oynasýn, danýþsýn: yýxýlanýüstde olsun, heç kim de bunu bilmesin. Adam bilenler eþitsin, qaqaþ, gözüne baxasan-deyesen toyuð aðlýdý: indi deyir sýyrýlýb, qan-qançýr olub: dodaðý partlayýb. Dizleri salamat: üzüste deymiþdi, boynumdan sallanýb qalxdý, amma gözlerinde bir toyuð aðlý var, nese deyir, elebil qapað açýlýr: içi boþ... men söhbeti ele-belençine danýþmaram, qaqaþ!

II.

Here piþiye bir tepik vurur. Dur gözle, axýrý ona bir künc tapacaqlar... l.perviz Piþiyin de balasý özüne ezizdi, qaqaþ: sen mamova ezizsen, o da öz mamasýna: talýþ arvadý görürsen, men bu kafeye neçe aydý gelirem, oturub saatnan piveliyirem, o arvad bu piþikleri yemleyir, indi soyuð düþür, bu da doðub-törüyüb - balalarýný aðzýna alýb dükana girir: bax, tepik-tepiyin dalýncadý: bilsem ki, qaqaþ, piþiyi hendeverinden birdefelik atacaq, deyerem, atandý, vurandý, kesendi, tepiyinin dalýnda durandý (piþik de onu tanýyandý, dübare gelecey): talýþ arvad ta bezib, gör yanýndan nece keçir - výzýltýynan: acýðýndandý, qaqaþ caný, elindeki boþqabýn sür-sümüyünü de atmýr, hemiþe özü piþ-piþ eliyib aparardý, çekerdi qýraða ki, camaatý bezdirmesin: indi demir, ay müselman, ay yeke erkek kiþi, sen de bir künc versene: dünen piþiyin adýynan burdaký millete yeddimertebeli söyüþ söydü: dedi, yayý piþik serfiydi, soyuq gelir serf olmur, dedi, kiþi olsam, seni tike-tike eliyib canuvu qurtarram, ya da götürüb ele azdýrram, ünün qalmaz... Piþik qabaðýndan keçenin olmasýn, qaqaþ! Gece burdan Kazarmanýn yanýndan keçirem, görem oturub bir qaqaþ, qabaðýnda demir kasa, yaxýnlaþam baxam, misdendi, içinde bizim naxýþlardan, nemmm, nese ot-elef kimi þeyler, baþýný qaldýrmýr ey, kuklusklan paltarý geyib, arada hele bilesen, arvaddý, çerþab atýb, qafa yerinin bir ucu mizerek... men de neyniyem, qýz qolumda, mene deye ki, xatalýdý, keç bu yana, az qala el-ayaðýma düþe, men de sayammý bunu, istiyem sözüne baxam (aðlýmnan keçe ki sýyýð getme), sonra vura beynim kelle-çarxa, cumam cibe, pul atam, qaqaþ, qýzý qoyam qala Allah bile harda-dalda, dönüb göz gezdirem ki, qýz haný, gözüm kasada iliþe, görem ki, pul dönüb oldu iki dene yeke zer: fýrranýr kasada, atdanýb durur: bu cýnda oðlu da, qaqaþ, heç baþýný qaldýrmýr, heç qýmzanmýr ki, aðzýna iki tepik iliþdiresen, deyesen, bu ne hoqqadý, qaqaþ: elimi bir de cibime salým ki, bir de atým: bir de atam, qaqaþ, bir de ola dörd dene zer: belençi iri-iri del-deþiyi üstünde, altýnda qara yerliyi: eymenem, qaqaþ, yalaný yoxdu ki, qayýdam qýzýn qoltuðunu axtaram, o da hemiþe hazýr de, baþýmý sýðallýya, bile ha, bile ki, orda nese ellem-qellem var, çeke sala meni qucaðýna, qaqaþ, yan gedek, gedek, gedek, yene bir döngede - Alatava evlerine dönen yerde, qaranlýq tinde, xoflandýran yerde, qaqaþ, it ulaþan yerde, it ulaþan yerde dönek, dönmemiþ görek o çarþablý biqeyret dalýmýzca gelir, çiyninde kerenti, bize qaçýr, gele, gele, biz de qaçaq, axýrý hasar dibine enib döngedeki maþýn dayanacaðýna çatasý, o da dabandöyme çatasý, ata bir þeyi, görem zerdi, özü de bir cüt zer, düþe torpaða, görem qumbaradý, qaqaþ, partlaya... ... men de ayýlam, qaqaþ, döþenem qýzý emiþdirmeye...

III.

Emiþdirmeye qaqaþ, elin çatar-çatarda lap dinivü de deyiþersen. Emiþdirmekden sonra qaqaþ, sene ne qalýr: bilsen doyarsan, elin de her kesin eteyine çatar. l.perviz Dedesi döyende elim ona çatmamýþdý: kilseye gedende de, qýz tek qalanda da: qýz, qaqaþ, cennet bucaðýdý: baþýn içi boþ qalmaq, qaqaþ, zordu, onda Allaha lap çox yer olur... heyran olur ey mene, yuxumu danýþam-danýþmayam, ona çatmýr, her ne desen, baþýnýn içine girir, aðlamaðý gelir, bilmirem, niye demir, amma bilirem ki, meni aðlayýr, neyimi aðlýya, it qýzý it, bilmerem: adamýn gününe aðlýyarlar, qaqaþ: günüve aðlýyanýn olsun: soruþdum kilsede ne gezirdin, deye bele yerde künc tapmýþ kimi oluram: ele bu: men bu dinde doðulmuþam, qaqaþ, etim ürpener, men din köyneyimi deyiþemmerem: amma qýz gedirse, qaqaþ, sebeb var: deye sonra ilk ezaný eþidende beynim çöndü, tezeden qayýtdým, namaz qýldým, qulaðýma iþdedi, harasýnamý: kilsenin qabaðýnda paltosunun ayaðý iliþe, qala öz ayaðýnýn altýnda... bu qayýdanda ola: gedende sakit gede, içi bom-boþ, qup-quru, geze, kilsede þamlara deye, Ýsaya baxa, Meryeme, qoxulardan xoþlana, sakit, deberekliyinden yorulduðu gözleri baþýndan ata, baþqa soyuq gözlere baxa, baxa, geze, herlene, gede, desin üreyindekileri, özüynen danýþmasýn, özüynen danýþmaqdan yorulsun, perdeynen danýþsýn, aradaký perde qeþengdi axý, gözüvü yumasan, bilesen, seni eþiden var, amma ses-sese veresen, sen deyesen o deye, ele deye ki, sýðallýya, tutasan onun sýðalýný, nenenin tumarý kimi tutasan, boþlamayasan, saçlarýna çýxasan nenenin, qaqaþ he, saçlarýnýn içinde qalasan nenevün qaqaþ he: nene görenler biler: din barmaðý olan yerde gizdenmiþ nene var: din qeder neneler de bicdi: rahibe yaxýnlaþa, qaqaþ, rahib deye, gerek xristian olasan, soyuq dilnen, altýnda al dili ki, gelsin xaç suyuna, xaç suyu deyilende bunun qorxusu tuta, eti ürpene, çaþa-qala, öz gözü deberekleþe, baþýný götürüb çýxamý, dönüb gedemi, baþýnda-üreyinde ne varsa, bom-boþ ola... bir de kilsenin pillekenini qayýdanda sendeleyemi, paltosunun ucu ayaðýnýn altýnda qalamý: men bilen baþýndan sendeleye qaqaþ.

IV.

Atasýný gözleyirem qaqaþ, sezondan gelesidi, gelen kimi barmaðýný qapý arasýnda qoyasýyam, qýz özü bilmiyesidi...

2001