Zamanýn Ruhu Tarihin Akýþý

Bir dönemin sonuna doðanlardaným ben. Algýlamalarýn ve kavrayýþlarýn köklü sarsýntý ve deðiþimlere uðradýðý ara dönemlerin talihsiz çocuklarýndan.

Uyum göstermeye zorlanarak, burnundan kýl aldýrmayan iki izole edilmiþ kümenin arasýnda büyüdük; büyütüldük. Lidersiz ve ideolojisiz olduðumuz için kendi aklýný kullanan azýmýz þanslý ama geri kalan çoðumuzun gafil avlandýðý bir zamandý bizim zamanýmýz.

Zülfü Livaneli, Ahmet Kaya, plaktan kaçak kaydedilmiþ Emekçi dinler, Michael Jackson, Shaking Stevens gibi dans etmeye çalýþýr, Erdal Atabek üstü Blue Jean okur; boþlukta sallanýr dururduk.

Zengin tanýdýklarýmýzýn, emekli ikramiyesiyle iþ kurmayý düþleyen ahbaplarýmýzýn bankerlere kaptýrdýklarý paralar için üzülür, geceleri evlerde çelik tencere satýþý yapmaya çalýþan eski tüfek öðretmen tanýdýklarýmýzý seyreder gizli gizli güler, eðlenirdik.

Beþ vakit namazýný açýktan açýða kýlmaya baþlayan babalarýmýza þaþkýn gözlerle bakar, Sayýn Kenan Evren’in þehir merkezi, kasaba, köy, mezra dinlemeden yaptýðý konuþmalarý dinler, TRT’de yabancý müzik videolarýný, TRT 3’de Sebla Özveren’i kaçýrmazdýk.

Azra Erhat, Dostoyevski, Hemingway, Steinbeck, Eyüboðlu, fena halde Atilla Ýlhan ve Selim Ýleri okuduðumu hatýrlýyorum. Bir de ilk kez çalýþtýðým yaz tatilinde kazandýðým para ile Can Yayýnlarý’ndan ‘Klasikler’ dizisini aldýðýmý.

Arada kafamý kaldýrdýðýmda o iki kümeyi görebiliyordum. Ben ve benim gibi “aradakilerin” baþýna ne geleceðini tahmin edemiyordum. Onlarý anlýyordum.

Kiþilikleri altmýþ ve yetmiþlerde olgunlaþanlarla, seksen ve doksanlarda olgunlaþanlar. Ya biz? Biz; yetmiþlerin ve seksenlerin çocuklarý…öylesine savrulmuþ, yitik ve yalnýzdýk ki.

Bu iki kümenin de bizi anlamaya ne zamaný ne yeri ne de isteði vardý. Eskiler yargýlayýp biletimizi kesiyor; yeniler umursamýyordu. Eskilere göre bizler yoktuk. Bizi ideolojileri gereði algýlayamýyorlardý dahi. Yeniler için “kar maksimizasyonu” esastý.

Yani berbat bir durumdu. Ve bu durum çok da deðiþmiþ deðil.

Eskiler neredeyse iyice içine kapanmýþ bir durumda. Umutsuzlar. Gerçekleþeceðini sandýklarý ve korktuklarý “þeyin” önünü kesmek ve o “þeyin” oluþunu yavaþlatmak için her çabayý gösteriyorlar. Ama kesin olan “þey” ise umutsuz olduklarý.

Yeniler ise çok daha kötü bir durumdalar: hedefsiz ve umutsuzlar. Yaþanan sosyal ve ekonomik sýkýntýlar onlarýn varoluþ noktalarýna doðrudan bir saldýrý oldu.

Toplumsalcýlýk kadar bireycilik de iflas etmiþ durumda.

Dýþardan serinkanlý (!) bir bakýþla artýk dünyada zamanýn bir ruhu olmadýðýný söyleyebilirim. Tarihin akýþýnýn çok ama çok “yavaþladýðý” bir “hýzlý ve ileri teknoloji” döneminden geçiyoruz.

Varoluþsal kaygýlarýmýz en üst seviyede.

Kimileri neo-faþizm diyor bu yaþadýðýmýza. Bence daha doðrusu “I. Küresel Terör Savaþý”

Zamaný ruhsuzlaþtýran ise “taraflarýn” ciddi bir özgürlük vaadi; umudu sunamamasýdýr. Oysa eskiden kim iyi kim kötü kim faþist kim özgürlükçü belliydi. Hitler kötüydü, Roosevelt iyi; ABD özgürlükçü SSCB totaliter, ABD emperyalist Vietnam baðýmsýzlýk düþkünü vb… Ama þimdi; günümüzde cümlelerin altýnda hep þu var: Özgürlükler daha da kýsýtlanacak. Daraltýlacak. Þiddet ve þiddetin kullanýmý yaygýnlaþacak.

Yeni zamanlarda dünya, bir kara delik gibi, teknoloji ve –asla kapitalist olmayan(!)- ekonomik yapýlanmalarla, trajikomik bir bütünlük sergiliyor: Tezatlarýn acýklý birlikteliðini sunuyor!

Sermayenin elit- bürokratik- etnik ve dinsel gruplar ve kiþiler elinde birikmesi, “ideal kapitalizmin” asla gerçekleþmeyeceðini artýk cümle aleme beyan etmektedir.

Beyan edilen ayný zamanda “tanýmlanamayan” dolayýsýyla doðru bir þekilde algýlanýp kavranýlamayan bir “durumun” yaþandýðýdýr da!

Oysa 1989’da Berlin Duvarý yýkýlýnca, 1991’de Varþova paktý daðýlýnca iþlerin yoluna gireceði ve kapitalizmin “küresel piyasa” sayesinde ideal anlamýyla uygulanabileceði düþünülmüþtü. Olmadý. Maya tutmadý.

En ciddi “kapitalizm savunucularý” bile düþüncelerini gözden geçiriyor. Eþitsizlikler katlanýlabilir ve kabul edilebilir deðil. Ve her geçen gün artýyor. Sosyalizm deneyinin beceriksizliði ve baþarýsýzlýðý insanlarý iyice umutsuzluða sevk ediyor…Çünkü ortalama insanlýk yani neredeyse tamamý “düþünmez- düþündürtülmez vb”, “umut eder!” Birilerinin onlar için düþünmesini ister.

Eskiden çok kolaydý bu iþ “düþünürler” için. Bahaneleri hazýrdý. Dünyadaki sýnýrlar “ideal sistemlerin” uygulanmasýný engelliyordu. Ama görüldü ki sýnýrlar aþýndýkça sorunlar azalacaðýna çoðalýyor. Ýnsanlar bu çoðalmayý anlayamýyor.

Ama biz “aradakiler” anlýyoruz! Mekansýz, zamansýz, lidersiz, ideolojisiz, standartsýz ve anlaþýlmaz olmayý.

Þunu diyebilirim ki “daha çekilecek çok acý var!”

Tarihin yeniden akmaya baþlamasý için eðer dayanabilirsek; ayakta kalabilirsek epey bir süre geçmesi gerekecek.

Bu “þuursuzluk ve umutsuzluk” içindeki dünyada beklide biz “arada unutulanlar” ayakata kalacaðýz.
Kimbilir?