Oyun Atölyesinin Ayýbý….

Seval Deniz Karahaliloðlu

Sanat, saygý ve sorumluluk kelimeleri ile özdeþleþmiþtir. Kuþkusuz, sanatý konu alan eserlerde ve sözlüklerde çok derinlikli tanýmlamalara rastlayabilirsiniz ama seyirciye ve sanatçýnýn yaptýðý iþe duyduðu saygý ve sorumluluk kavramlarý tüm sanatçýlarýn ortak paydasý ve sanatýn olmazsa olmazýdýr.

Eðer bu altýn kural, sanata ve sanatçý kimliðine ‘her fýrsatta, herkesten çok sahip çýkan kiþiler tarafýndan çiðneniyorsa’ o noktada durup biraz düþünmek gerekir. Olay geçen hafta, Ýzmir’de yerel yayýn yapan bir televizyonda ve bu televizyonun ‘Sanat Gündemi’ isimli programýnda yaþandý. Sanat Gündemi, yaklaþýk bir yýldýr hafta içi her gün canlý olarak sanata ve sanatçýya destek vermek amacýyla yayýnlanýyor. Ýzleyiciye karþý duyulan sorumluluk ve mesleki etik deðerler çerçevesinde, belirli bir kalitenin üzerinde, geniþ bir yelpazede sanatý geniþ kitlelere tanýtmayý ve sevdirmeyi hedefliyor. Programýn ana temasý göz önüne alýnarak, her gün programa çaðýrýlan konuklar konusunda da büyük bir titizlikle duruluyor. Uðraþ verdiði sanat dalýna saygýlý, uzun süre çalýþtýðý konuya emek vermiþ saygýn isimler arasýndan titizlikle seçilen konuklardan biri de, ne yazýk ki, Oyun Atölyesi sanatçýlarýndan ve Ýzmir Sanat’ta Büyük Salon’da sahnelen ‘Azrail’in Gözyaþlarý’ oyununda rol alan Barýþ Yýldýz’dý.

Barýþ Yýldýz ile daha önce iletiþim kurulmuþ, konuk olmasý teklif edilmiþ ve kendisi de programa konuk olarak gelmeyi kabul etmiþti. Kendisine program günü ve zamaný konusunda gerekli bilgi verilmiþ ve zamanýnda televizyonda olmasý rica edilmiþti. Canlý yayýn söz konusu olduðu için her zaman olduðu gibi konuk iki kez arandý. Ýlki programdan bir gün önce ve ikincisi de program günü. Hatta hiçbir sorun çýkmamasý için programdan bir gece öncesinde oyuna gidildi. Ve oyun arasýnda gidilip sanatçýya bizzat canlý yayýn saati hatýrlatýldý. Ertesi gün öðlen saatlerinde kendisini televizyona getirmekle sorumlu olan kiþi cep telefonundan aranarak canlý yayýn saati ikinci defa hatýrlatýldý ve sanatçýnýn zamanýnda televizyonda olacaðý yönünde teyit alýndý.

Ve canlý yayýn saati geldi. Sanatçý ortalarda yok.. Televizyona getirecek kiþi arandýðýnda sadece yoldalar þeklinde basit bir açýklama alýnabiliyor. Ama iþine saygýlý olmasý beklenen, ‘sanat ve saygý kelimelerini yan yana koyduðumuzda, burnundan kýl aldýrmayan ve herkesten fazla sanatçý kesilen Haluk Bilginer Tiyatrosu’ sanatçýsýnýn yerinde yeller esiyor. Ne oldu? Sanat ve saygý kavramlarýnda, Haluk Bilginer Tiyatrosu’nun üzerine toz kondurulmayan ‘Altýn Kurallarýnda’ bazý anlam verilemeyen deðiþiklikler yapýldý da biz mi duymadýk? Yoksa, her gün canlý olarak, Ýzmir’de yayýnlanan tek sanat programýna ve izleyicilerine saygý gösterme gereði mi duyulmamýþtý?

Her neyse, sanatçý olduðunu iddia eden beyefendi, programa gelme gereðini duymamýþtý. Program, beyefendinin keyfi, lakayt, umursamaz ve sorumsuz tavrý nedeniyle, yayýnlandýðý günden beri ilk defa 35 dakika yayýna geç girdi. Bu arada, her nedense programýn bitmesine beþ dakika kala beyefendi gelme gereði duydu ama doðal olarak programýn bitmesine beþ dakika kaldýðý için içeri alýnmadý.

Þimdi sorulmasý gereken sorular þu olmalý? Tiyatro ahlakýndan, etiðinden ve oyunculuðundan sorumlu nöbetçi müdür olarak, Oyun Atölyesi Genel Sanat Yönetmeni Haluk Bilginer, bilgisi olduðu halde oyuna keyfi olarak 50 dakika geç gelen ve mazereti sadece ‘unutmak’ olan oyuncuya ne yapar? Birlikte düþünelim. A þýkký, ‘Aferin oðlum, böyle yapa yapa oyunculuðu öðreneceksin. Zaten seyirci ya da izleyici nedir ki, biz ne istersek onu izlemek durumundalar, beklerlerse beklesinler dert deðil’ der, oyuncunun sýrtýný sývazlar. B þýkký, ‘Bu unutkanlýða bir çare bulmak lazým, bir doktora filan gitsen. Bak, perde senin yüzünden 50 dakikadýr açýlamýyor’ der ve birazcýk sitem eder. C þýkký, tiyatroya bile almadan kovar. Ve o sanatçý olduðunu iddia eden sorumsuz þahýs deðil oyunun, tiyatronun perdesini bile bir daha göremez

Çünkü, tüm dünyada tiyatronun evrensel bir kuralý vardýr. Perde daima zamanýnda açýlýr ve ne olursa olsun oyun devam eder.

Bu, tüm dünyada böyledir. Ayný kurallar yayýncýlýk için de geçerlidir. Hele konu CANLI YAYINSA. Burada söz konusu olan sizi her gün izlemeye alýþmýþ olan izleyici kitlenize duyduðunuz ve saygý ve sorumlulukla sizden bekleneni eksiksiz yerine getirme zorunluluðudur ki, sanatçý diye geçinen sorumsuz, fütursuz ve lakayt kiþiler izleyicinin problemi deðildir. Ýþte bu nedenle, yapýlan konuk seçimleri program devam ettiði yaklaþýk bir yýllýk bir dönem içinde son derecede titiz bir araþtýrma ile yürütülüyor. Ama ne yazýk ki, binde bir de olsa yukarda görülen örneklere rastlanabiliyor.

Saygýsýzlýk sadece program yapýmcýsý ve sunucusuna yapýlsa neyse. Adam sende der geçebilirsiniz. Ama burada saygýsýzlýk düpedüz seyirciye ya da izleyiciye yapýlýyor. ‘Popüler kültürün dejenere ettiði toplumumuzda,….’ diye baþlayan ucuz cümleler kurmak yerine, ‘herkes temizliðe ilk önce kendi evinden baþlamalý’ diyoruz. Çünkü, sanat bu tip hafiflikleri kaldýrmaz

Sanat, tiyatro, oyunculuk ve seyirci konularýnda ahkam kesenler, ilk önce tiyatronun altýn kuralý olan SEYÝRCÝYE SAYGI göstermeyi öðrenmeliler. Sanatçý, sadece oyuncu deðildir. Taþýmak zorunda olduðu seçkin kimliði ile topluma örnek olmak zorunda olan kiþidir. Þimdi böylesi bir örnek acaba nasýl algýlanýr? Sanatçý dediðin þýmarýk, sorumsuz ve saygýsýz olabilir ve bu onun en doðal hakkýdýr desek. Hedeflenen sanatçý kimliðinden, en azýndan toplumun düþünsel olarak beslenmesini saðlayan ve kültür düzeyini yükseltmesini beklediðimiz sanatçý kimliðinden ne kadar uzak öyle deðil mi?

Seyirciyi ya da izleyiciyi umursamayan oyunculara anýmsatmak gerekir ki, seyirci olmadan tiyatro bir hiçtir. Bu arada, ‘Sanat Gündemi’ programý sürekli izleyicileri arasýnda, Ýzmir Devlet Tiyatrolarýnýn sürekli müdavimi olan, kaliteli bir tiyatro izleyici kitlesinin varlýðýný da atlamamak gerekiyor. Kaliteli kelimesi burada bilinçli olarak kullanýlmýþtýr. Çünkü Ýzmir seyircisi sorgular, soru sorar ve her þeyi beðenmek zorunda deðildir. Turneye Ýzmir’e gelen yýllarýn tiyatro sanatçýlarý, bu seyircinin ne kadar zor ve seçici olduðunu iyi bilirler. Ýzmir seyircisi kýzdýrýlmaya gelmez ve bu tür hafifliklere de tahammülü yoktur. O nedenle Ýzmir, turneye çýkan bu topluluklar için bir tür sýnav yeridir.

Sanat Gündemi programý, geniþ bir yelpazede sanatýn her dalýnda, toplumun kültür düzeyini yükselten gerçek sanatçýlara destek olmayý amaçlýyor. Sanat ve sanatçý kavramlarýnýn alabildiðine istismar edildiði günümüzde, kültürel kirlenmeye karþý bir tavýr alarak gerçek sanatçýlara arka çýkýyor. Yani, beyinsel ve ruhsal beslenmemiz için gereken her þey var bu programda. Çünkü akýl saðlýðýmýzý korumanýn yolu, düþünsel beslenmemizi saðlayan bu sanat etkinliklerinin son kullanma tarihleriyle doðru orantýlý. Ýþte bu þartlarda, sanatý ve sanatçýyý destekleme adýna yola çýkan programýn ‘sözde’ bir sanatçý tarafýndan baltalanmasýndan daha ironik ne olabilir? Bu durumda, sözde sanatçý geçinen ve sanat ve toplum arasýndaki iliþkinin irdelenmesini konu alan konuþmalarda lafý kimseye býrakmayan, toplum önünde ahkam kesmeyi seven sözde sanatçýlarýn sanata deðer verilmiyor þeklinde yakýnmaya hiç haklarýnýn olmadýðý ortaya çýkýyor.

Tüm bunlar göz önüne alýnarak, sorun bir bölge ile kýsýtlý olarak deðil ama genel hatlarýyla irdelendiðinde, þu soru sorulmalý. Seyircisiz tiyatro ne iþe yarar? Ýstediðiniz kadar yetenekli oyuncular yetiþtirin, seyirciye ve yaptýðý iþe saygýsý yoksa ne olacak? Son dönemde, tiyatroya seyirci gelmemesinden þikayet ediliyor. Bu konuda uzun boylu akademik bazlý araþtýrmalara hiç gerek yok. Seyirci gelmiyor, diye dövünenlere biraz kendinize bakýn ve ‘seyirciye ya da izleyiciye biraz saygý gösterin’ desek?