HERMANN HESSE’DEN MEKTUP VAR!

Hermann Hesse (2.7.1877-9.8.162), sevdiðim yazarlarýn baþýnda gelir. Felsefi yönleri de içeren öykü ve romanlarýyla, 20. yüzyýlýn önemli bir sanatçýsýdýr. Hesse’nin pek çok kitabý dilimize çevrilmiþtir. Bunlar arasýnda bazýlarý þunlardýr: Knulp, Gençlik Güzel Þey, Siddharta, Bozkýrkurdu, Demian, Narziss ve Goldmund, Rosshalde, Bir Yabancý Gezegenden Tuhaf Haberler...
Geçtiðimiz günlerde kitap tutkunu bir arkadaþýmýn (Ali Karaman) vesilesiyle, Hesse’nin mektuplarýný okuma imkaný buldum. “Herman Hesse’nin Mektuplarý”, Battal Ýnandý’nýn çevirisiyle, 1983’te Kültür Bakanlýðý tarafýndan yayýnlanmýþ. Bu kitabýn yeni basýmýnýn yapýlmasý, Hesse okurlarý için çok yararlý olacaktýr. Gerçekten de mektuplarýný okudukça ve kimi bölümleri üzerinde düþündükçe, Hesse’nin diðer kitaplarýný ve bir sanatçý olarak kendisini de daha iyi anladýðýmý söyleyebilirim.
Daha önce de Hesse’nin romanlarýný okurken altýný çizdiðim satýrlar vardý. Özellikle insanla, günümüz insanýnýn dünyasýyla ilgili düþünceleri ilgimi çekmiþti. Bozkýrkurdu adlý romanýndan birkaç satýr: “günümüz insaný enerjiyle dolu, çalýþkan ve saðlýklý, ayrýca hep gergin ve soðuk –kusursuz bir insan. Önümüzdeki savaþta olaðanüstü baþarýlý olacak bir tür. Aslýnda bunlar beni ilgilendirmiyor. Çünkü ne günümüz insanýyým ne de çaðdýþý kalmýþ biri.”(Bozkýrkurdu, s. 51)
Hesse, bir mektubunda ise, ayný konuda þunlarý yazmýþ: “(...) Zamanýmýzýn ideallerinden tek birini bile paylaþmýyorum. Ama bu yüzden inançsýz deðilim. Ýnsanlýðýn binlerce yýllýk kanunlarýna ve bunlarýn zamanýmýzýn kargaþasýný aþacaklarýna inanýyorum.”(Mektuplar, s.27)
Hesse’nin mektuplarýnda 1930’lu ve 1940’lý yýllarýn izlerini ve gölgelerini görmek mümkün. Bir bakýma bu mektuplar bir dönemin aynasý durumunda. Hesse’nin 5 Ocak 1949 tarihli mektubunda, çaðýyla ilgili deðerlendirmeleri yer almaktadýr: “Günümüz dünyasýnýn insandan beklediði bir þey vardýr ki bunun partiler, devletler ve dünya ahlak hocalarý tarafýndan propagandasý yapýlmaktadýr. Ýnsandan beklenen bu þey, insanýn bizzat kendisinden, ferdi ve eþsiz bir þey olduðu düþüncesinden tamamen vazgeçerek kendini geleceðin vasat veya ideal insanlýðýna uydurmasý, makinenin küçük bir tekerleði olmasý ve kendinin aynýsý olan milyonlarca yapý taþlarý arasýnda küçücük bir tanesi oluvermesiyle ilgilidir. Bu isteðin ahlaki deðeri hakkýnda bir yargýda bulunmak istemiyorum. Bunun kahramanca ve fevkalede yönü de var. Ama ben buna inanmýyorum.”(Mektuplar,s. 78)
Düþünürler ve sanatçýlar, yalnýzca mevcut durumun betimini ve yorumunu yapmakla kalmayýp, ayný zamanda olmasý gerekene yönelik öneri ve özlemlerini de ortaya koyarlar. Hesse’ye göre, çaðýmýzda gerekli olan þeyler nelerdir? Kendi deyimiyle, “Zamanýmýzýn ihtiyaç duyduðu ve istediði becerikli bir memurluk ve çalýþkanlýk deðil, kiþilik, vicdan ve sorumluluktur. Akýl ve kabiliyet bakýmlarýndan bir bolluk var, ancak bunlar fazla bir þey ifade etmez.”(Mektuplar, s. 48)
Baþka bir mektubunda da Hesse, kiþilik kavramýnýn önemine deðinir: “insaný kendisine özgüleyen bir kiþilik herkese nasip olmaz. Böyle bir kiþiliðe giden yol tehlikelerle doludur ve insana ýstýrap verir, öte yandan baþkalarýnýn bilmediði mutluluk ve tesellileri de verir.”(Mektuplar, s.111)
Bazý cümlelerini sizlerle paylaþtýðým mektuplarýný okursanýz, Hesse’nin ve yaþadýðý çaðýn acýlarýný hissedecek ve insan olmanýn her dönemde ve çaðda nice güçlüklerle ve problemlerle yüzleþmeyi gerektiren bir serüven olduðunu göreceksiniz. Hesse’nin mektuplarýnda belki biraz yalnýz ve hüzünlü ama bilgece bir sesin yankýlandýðýný ve bu sesin zamanýmýzda da kendini duyurduðunu söylemek mümkündür.


Dizeler:

“Yaþadýklarýmdan öðrendiðim bir þey var:
Yaþadýn mý büyük yaþayacaksýn, ýrmaklara, göðe, bütün evrene karýþýrcasýna
Çünkü ömür dediðimiz þey, hayata sunulmuþ bir armaðandýr
Ve hayat, sunulmuþ bir armaðandýr insana” (Ataol Behramoðlu)

Sözler:

“Her kim güzelliði görebilme yeteneðini korur, elden çýkarmazsa, o yaþlanmaz.”(Kafka)