Yaþamýmýzda bizden ayrýksý, bizden baðýmsýz, yani biz olmasak da kendilerini, kendi nesnellikleri devam ettiren her þey bizde çoðu zaman bir edilgenlik duygusu uyandýrýr. Ýnsan, tüm tarihi boyunca gücün timsali ve kendi dýþýnda olan þeylere kimi zaman tapýnma, kimi zaman da içeriklerinin araþtýrýlmasýnýn bile günah sayýldýðý iliþkiyle yaklaþmýþtýr. Þu söylenebilir ki, bir þeye en kabasýndan bile olsa bir yanýt vermek onun yaþama mücadelesini destekleyici bir iþleve sahip olmuþtur. Bu yüzden insan, þu anki bilimlerin sorduðu “ne” (yani bir þeyi kendi özlüðü içinde bütünsel olarak tanýma) sorusunu, o zamanlar “niçin” (bu ne iþe yarýyor) ile deðiþtirmiþti. Bu, “niçin” sorusuyla kendi varlýðýna anlam vermede daha net bir yerde bulunuyordu.
Þu anki yaþantýmýzda da bizden baðýmsýz birçok þeyle karþý karþýya geliyoruz. Din, devlet, töre, ahlak, ekonomik sistem, insan iliþkileri, eðitim vb… Örneðin; milyonlarca insan, birbirleriyle dolayýmlý ya da dolayýmsýz olarak iliþkiye girerler. Her ne kadar biz de bu iliþki aðýnýn içinde olsak da, kendimizi yönetiliyor ve yönlendiriliyor hissederiz (bunun gerçek olmadýðýný iddia etmiyorum). Sanki iliþkilerin üzerinde bizim kaldýramayacaðýmýz örtük bir kýlýf vardýr. ‘Örtük bir kýlýf’ diyorum; çünkü her toplumsal iliþki bir bireye yansýmasýndan sonra, o bireyinde ruhundan da(düþüncelerinden, duygularýndan) içine bir þeyler alýr ve yeniden, baþka bir bireye yansýr. Yani yansýmanýn yansýmasý… Birey çoðu zaman kendisinin de bu etkisini ya görmez, ya da bununla ilgilenme gereði bile duymaz. Bu karmaþýk iliþki aðý, yani insanlarýn kendisi tarafýndan üretilen bu gerçeklik, giderek herkesin üstüne çýkar ve herkesin onun üretilmesinde bir araç durumuna düþtüðü bir “idea” olur.
Bu kendinde þeyleri (bizden baðýmsýzmýþ gibi þekillenen), bizim için þeyler (bizim kendimiz gerçekleþtirdiðimiz bir þey) haline getirmek için, ilkönce bizim ona etkimizi ve bizim için gerçekten ne ifade ettiðini anlamak gerekir. Bilme deðil, hissetme… Bir þeyi incelerken sadece sorular sormak, onu parçalara bölmek deðil, bu böldüðümüz parçalarýn birbirleriyle iliþkisini ve genel olarak tüm bir parçanýn diðer varlýklarla iliþkisini de incelemeliyiz. Mitolojik bir hikaye de bile bunu görebiliriz. Bizim insani özümüzden bir þey taþýnýr orda. Onlarca dilin süzgecinden yeni bir þeyler alarak türer ve geliþir. Biz ona bir yorum bile yapmasak duygumuzdan, düþüncelerimizden bir parçayý kendine saklar. Bizim yansýmamýza uðrar ve biçimlenir. Onda diðer insanlarýn dünya hakkýndaki hislerini görürüz. Yani, bizim dýþýmýzdakiler için ne ifade ettiðini. Ýnsan ruhunun bir parçasýnda, parçanýn hepsini görürüz. Ýþin garip ve bu açýdan en güzel yaný ise, onun, alýnan bu insani özlerle insana daha yabancý bir kimliðe büründüðüdür.
Bir yazý yazarken bile ereðimi, bende ne ifade ettiðini, ne gibi yaralarý olduðunu anlamaya çalýþmam gerekir. Kendimizi kendi etkimizde tanýmayacakta nerde tanýyacaðýz ki? Ancak o zaman yazý yazmak bir gereklilikten (dýþ zorunluluktan) çok bir gereksinme (hazla duyulan bir ihtiyaç) durumuna gelir.
O zaman bizim ilkel insan da çýkaracaðýmýz dersler vardýr. O, yaptýðý edimleri, buluþlarý ve sorularý kendi yaþamýný nasýl bir diðer aþamaya sýçratacaðý özsorunu ve özkorunumu ile biçimlendiriyordu. Yani bu soruya her cevap veriþinde yaþamýný tehlikeye atmak istemiyordu. Kendi bütünlüðüne zarar verecekse kimi zaman soruyu bile sormak istemiyordu (Tanrý var mýdýr?). Ve soruyu sormaya hazýrlýklý olduðu an cevabý vermeye de hazýrlýklý oluyordu. Böylece hayatý, yoðun çeliþkilerden çok sakin sýralanmalarla devam etti. Bundan dolayý bizim de doðru soru sorup doðru cevap vermemiz gerekir. Karmaþýk þeyleri tanýmak birinci edim, onu uzlaþmaz ayrýlýklara bölmeden parçalamak ikinci edim, her parçayý birbiriyle iliþkisi içinde deðerlendirip yaþamsal olaný bulmak da üçüncü adým olmalý. Þu açýktýr ki, karmaþýk þeyler tanýnarak deðil, bilinerek çözümlenir. Tanýmak bilmek için bir araçtýr. Bu da, “ne” ile “niçin” sorusunu birleþtirmekle ayný þeydir. Ya da sýralanmalar içinde muazzam sýçrayýþlar…