Bugünlerde hemen hemen herkesin yakýndan takip ettiði Irak’ýn tekrar yapýlanmasýndan daha önemli bir ayrýntýya dikkatinizi çekmek isterim. Bu olay güzel Türkiye’mizde de zaman zaman gündeme gelip üzerine yoðun tartýþmalar yaratmýþtýr. Evet herkesin baþlýktan tahmin edeceði gibi konu kadýnlardýr.

21.yy’da Dünyanýn vardýðý teknolojik ilerleme, özelliklede global iletiþim aðý sayesinde yer küremizdeki insanlar rahatlýkla birbirlerinden haberdar oluyor ve birbirleriyle Dünyayý ilgilendiren çeþitli konular hakkýnda fikir alýþveriþinde bulunuyorlar. Bu nimetlerin yaný sýra da ( her olayda olduðu gibi) negatif yönleri de vardýr. Bu yönlerden birisi ise kadýnlar haklarý adý altýnda yapýlmasý istenen müdahaleler. Konuyu minörize edecek olursak, bu yazýmda Irak’taki ulusal mecliste her üç sandalyeden birinin kadýnlara tanýnmasý istenen hakký (zorunlu hakký) ele alacaðým. Olayý incelemeye aldýðýmýzda, bu kararý alan merci(ler) muhtemelen þöyle düþünmüþtür: Eðer Irak meclisindeki kadýnlarýn sandalye sayýsý zorunlu olarak belirli deðiþmez oranda yapýlýrsa, partilerin dikkatini toplumdaki kadýnlara yöneltir ve uluslar arasý “Kadýn haklarý“ bakýmýndan saygýnlýk elde edilmiþ olur (ülkeye demokratik rejim görünümü verilmiþ olur). Ancak ilk bakýþta bu olgunu her ne kadar kulaklara hoþ gelse de bu aþamada uygulanmasýný hiçte doðru bulmuyorum. Peki neden? Bunu birkaç noktayla özetleyebilirim :

Pozitif ayrýmcýlýða olan bakýþ açýmdan kaynaklanan varsayým: Her ne sebeple olursa olsun belirli bir haksýzlýktan tanýnan bir takým haklara kuþku ile bakarým. Ýnsanlýk sürekli olarak geliþmek ve deðiþmekte olduðundan dolayý doðanýn kurullarýný henüz tamamýyla kavramýþ deðiliz. Çaðlar ilerledikçe yeni keþiflerin yaný sýra bazý konulardaki yanýlgýlara da tanýk oluyoruz. Þöyle ki, 19.yy’da doðru bildiklerimiz – müdahaleci ekonomik politika gibi- bir çok tutumun yanlýþ olduðu bugün kabul etmekteyiz. Yoksa ilerlemenin ne anlamý olurdu ki? Ýnsanlarýn mevcut düzen hakkýnda ne gibi fikirleri olabilir? Doðayý ne kadar kavramýþýz? Pozitif ayrýmcýlýkla birlikte Kadýn-Erkek iliþkisine, yani aile düzenine ne gibi bir katkýmýz olabilir?

Kadýn ve Erkek öteden beri bir iþ bölümü içinde bir ortak kavram içinde deðerlendirilmektedir. Bunun adý “ Ýnsanlýk”. Bu genel birleþtirici kavram sanayi devrimle birlikte sorgulanarak tekrar yapýlandýrýlmýþtýr. Birey – Devlet iliþkisi baðlamýnda Ýnsan Haklarý kavramý yeni kazanýmlar elde ettikten sonra tekrar bölünerek yapay bir takým eski tanýmla, sýnýf veya kesime atýf edilmiþtir. Sözgelimi Ýnsanlýk, kadýn erkek ve her birini genç ve emekçi sonra günümüzde de eþcinsel – lezbiyen ..vb. Oysa ki, bahis konusu olan bu kavramlar, bazý istisnalar hariç sanayi devrim öncesi de var olmuþtur ve var olacaktýr. Bir türü biyolojik tanýmlarla sýnýrlandýrýlýp, haklar daðýtmak ancak 19.yy zihniyeti içinde kabul görürdü.Bu yaklaþým, bir müdahaleci-planlamacý zihniyet ürününden baþka bir þey deðildir. 21.yy’da ise þundan veya bundan deðil de, Birey haklarýndan bahis edilmeli diye düþünüyorum.

Irak’ a mahsus nedenlerden dolayý Iraklý kadýnlar her ne kadar (Saddam döneminde olduðu gibi) kanunlar gereði politika ve iþ hayatýna girme görünümü verseler de, diðer Irak vatandaþlarý (erkekler) gibi politik faaliyetten uzak tutulmuþlardýr. Libya, Ýran ve nihayet Irak gibi dikta rejimlerinin özelliklerinden bir tanesi de medya aracýlýðýyla Kadýnlara pozitif haklar verdiðini göstermektir. Böylece, Ýnsan Haklarý tartýþmalarýný rejim sorunu veya Birey - Devlet iliþkisinden uzaklaþtýrarak Kadýn – Erkek iliþkisine indirgemiþlerdir. Bu tablo, ister istemez bizleri þöyle bir soruya yöneltiyor : Kadýnlarýn yönetimde yer almalarý söz konusu yönetimi daha adil! ve demokratik! Bir yönetim haline mi getiriyor? Burada demek istediðimi iyi bir þekilde anlatabilmem için Ýran –Suudi Arabistan örneðine deðinmek isterim. Bu iki ülkenin ortak tarafý, her ikisinin de Teolojik rejimle yönetiliyor olmasýdýr. Ancak Kadýnlar konusunda çarpýcý özellikler gösteriyorlar. Ýran parlamentosunun yarýsý kadar Kadýn üyelerle dolu iken ayný Müslüman kadýnlarýn Suudi Arabistan’da oy hakký bile yoktur! Hangisi daha demokratik? Kadýnlarýn Ýran yönetiminde söz hakký sahibi olmalarý demokrasiye ne gibi getirisi oldu? Ýran, Suudi Arabistan’dan daha demokratiktir diyebilir miyiz? Tabi ki hayýr. Bugün Ýran rejimi dünyanýn en tehlikeli hükümeti olarak bilinmektedir. Ýran parlamentosundaki kadýnlar, rejimin anti-demokratik uygulamasýný meþrulaþtýrmaktan baþka ne yaptýlar ki?

Irak’a dönecek olursak, Iraklý kadýnlarýn pozitif ayrýmcýlýktan faydalanarak meclise geliþi, Irak siyasetine ne gibi katkýlarý olacaktýr? Irak daha mý demokratik olacaktýr? Zaten Irak gibi siyasi kültürü nitelik bakýmýndan zayýf olduðu bir ülkede Kadýnlarýn rolü ne olabilir ki? Siyasal kaliteyi yükseltme açýsýndan ne gibi bir katkýlarý olacaktýr? sorusuyla yazýmý noktalýyorum.

* Positive discrimination - “Tarihsel bakýmdan bir takým olumsuzluklar ( genellikle istihdam ve eðitim alanýnda) yaþamýþ gruplar ( esas olarak etnik gruplar ve kadýnlar) yararýna olan politika ve pratikleri anlatan bir terim....” (daha fazla bilgi için : Marshall Gordon , Sosyoloji Sözlüðü, Bilim ve Sanat yayýnlar, 597, Ankara 1999)