"Ýnsanlarýn çoðu için ellerine verilen þeyi kabul etme nedeni, kendilerine yalnýzca o verildiði içindir."

Ayn Rand


Bazan bir þiire, bir þarkýya, bir resme veya öyküye âþýk oluruz.

Doðrusu þu ki, izleyici, o kitapta veya bu müzikte ya da o resimlerde biraz kendisini bulduðu için, biraz da ötekini bulduðu için onlarý izliyor. Öyle ya, bazan kendimizi ararýz, bazan da ötekini. Gerçekten de insan bazan bir benzerini, bazan olmak istediðini, bazan sýrf merak ettiðini arýyor. Bazan arayýþ çetin bir macera oluyor ki insan bu macera için arayýþa koyuluyor. Sevgi de aslýnda bir arayýþtan doðmaz mý, gizli veya açýk bir arayýþtan?.. Sanatsever de onun için “o eseri seviyor” iþte.

Sevgiyi “hazza” indirgemek asrýmýzýn büyük sorunu. Ayný sorun sanatta da söz konusu. Estetiði, sanatsal estetiði de hazla açýklayamayýz. Bu bayaðýlýðýn ta kendisi... Aradýðýmýz haz ise eðer, onu sanatta bulamayýz.

Arayan, sanatta “hakikati” bulabilir mi? Bunun cevabý hayýr.. Sanatsal yaratý, bütün içeriðiyle bir “yorum”dur, dolayýsýyla her yorum gibi olsa olsa bize yol gösterir, fikir verir, yardým eder. Sonra? Sonrasý bize kalmýþ.

Peki’, sanat bize “gerçeði” verir mi?

Ýþte bunun cevabý bizim “gerçek”ten ne anladýðýmýza kalmýþ. Aslýnda gerçeðin hepimiz için apaþikâr olmasý gerekmez miydi? Ama öyle deðil iþte.. Hepimiz kendi dünyamýzýn gerçekleriyle yaþýyoruz ve onu herkes farklý yorumluyor.

Felsefî anlamda, gerçeðin, hakikat addettiðimiz o küllî gerçeklikten farklý bir þey olduðunu biliyoruz. Bunun dýþýnda, bir de sanatsal anlamda gerçek var. Herhalde bunun ayýrdýna varmak daha kolay.

Aslýnda en kaba tanýmýyla gerçek, olaðan yaþantýmýza iliþkindir, kimi zaman sýradýþý öðeler taþýsa da aslýnda her an “olabilir”, birgün “hepimizin baþýna gelebilir”. Ýçinde günlük hayatýmýzda karþýlaþmamýz olanaksýz öðeler barýndýramaz. Biz insanlar kanatlanýp uçamayýz (ama uçma gereçleri icat edebiliriz ki bu gerçektir), buharlaþýp anahtar deliðinden geçemeyiz (ama her kapýyý açacak bir anahtar bulabiliriz ki bu da gerçektir), Küçük Prens gibi minik gezegenimizden havalanýp uzayýn derinliklerinde kendimize arkadaþ bulamayýz (ama uzay yolculuklarýna çýkmak için teknoloji geliþtirebiliriz bu da ayrý bir gerçek). Sanatýn kendisine has dünyasý içinde ise bütün bunlar gerçektir. Her sanat eserinin kendi iç dizgesi içinde, sanatçýnýn bize onu verme kabiliyeti ile o gerçeði bulabiliriz.

Hepimiz birer sanatçý olamayýz belki ama hepimiz bir þekilde birer “sanatsever”iz. Aradýðýmýz güzelliði, aþký, yiðitliði, macerayý, “yeni dünyalar”ý, farklý hayatlarý, farklý renkleri bir sanat eserinde bulduðumuzda ya onu içselleþtirip kendimizle, kendi hayatýmýzla özdeþleþiriz (kahraman “biz” oluruz, cennet bahçeleri evimiz olur, vs.), ya da o (iyi veya kötü karakter olarak) bizim için “öteki” olur. Zevk anlayýþýmýza uygun olarak o eseri beðeniriz, severiz.

Ýþte sanat bize bu gerçeði verir.

Kimimiz Çalýkuþu’nun, Polyanna’nýn olaðan maceralarýndan zevk alýrýz, kimimiz Spiderman’in, Neo’nun, Gulliver’in, Alice’in, Hay Bin Yakzan’ýn olaðanüstü maceralarýndan... Kimimiz kendi hayatýmýza iliþkin hikâyeler tutuluruz, kimimiz de bizi içinde yaþadýðýmýz hayattan alýp götürecek olanlardan...