(Yazarýn yazýlarý www.edebigazete.com sitesinde de yayýnlanmaktadýr.)

Türkçe Yalýnlayan Bir Dil mi?

Bildiðimiz gibi Çince gibi diller yalýnlayan diller grubuna girmektedirler.Yani bu dillerdeki kelimeler, cümle içinde vurgu ve tonlamalarýn deðiþmesiyle, deðiþtirilmeden farklý farklý anlamlarý verebilmektedirler.Yalýnlayan diller için bazen Tek heceli diller de denildiði olur.Ancak Doðan Aksan gibi bilginlere göre bu tabir eksiktir.Çünkü, bu diller sadece tek heceli kelimelerden oluþmazlar.Biz yine de konuyu daha iyi anlamanýz için Yalýnlayan dil kavramýnýn “efradýný cami, aðyarýný mani” bir tanýmýný yapmaya çalýþalým. “Sözcükleri çekime girmeden ve ek almadan ya da Hint Avrupa dillerindeki gibi bükümlüleþmeden kalan, ancak kelimelerinin vurgu ve tonlamasýndaki, cümlede konulduklarý yerlerdeki deðiþimlerle yeni yeni anlamlara gelmesi özellikleriyle, diðer dillerden ayrýlan dillerdir” diyebiliriz.Bazý dilbilimciler Ýngilizce’nin de yalýnsýlaþmaya baþladýðýný ispat etmeye çalýþmýþlardýr.Biz Türkçe’nin yalýnlayan bir dil olduðunu ispata çalýþmayacaðýz.Fakat pek çok deðiþik özellikleri olan Türkçe’nin bir de bu yönünün varlýðýna dikkat çekeceðiz.
Biz öncelikle þunu bir ifade edelim.Türkçe bize göre yalýnlayan bir dil deðildir.Fakat tabiri caizse adeta Üç Boyutlu bir dildir.Üç boyut tabirini anlam çokluðuna kinaye olarak söylüyorum.Türkçe bazen iki, bazen beþ, bazen de on boyutlu olabilmektedir.Hatta insanýn aklýna bazen þöyle bir soru gelebilmektedir.Bugün anlamsýz olarak kabul edilen ekler eskiden bir anlama sahip miydi?Örneðin –ler çoðul eki eski bir kelimeden kalan ve anlamý unutulan bir kelime mi?Þimdiki zaman eki olan –yor ekinin “yorumak” fiilinden geldiði bilinmekte.Ya da þimdi ek görünümünde olan ek fiillerin aslýnýn “imek” fiili olduðunu biliyoruz.Bu çok yoðun ve köklü bir araþtýrmayý gerektiren bir soru..Fakat elimizdeki verilere mesela Orhun Abide’lerine, Sümer Yazýtlarýna dayanarak þunu söylememiz mümkün ki, Türkçe’deki eklerin en az iki-üç bin yýldýr böyle var olduðu ve anlamsýz olduðu ortadadýr. Þimdi sizlerle birkaç cümleyi üstelik hiç zorlanmadan hemen aklýmýza gelen birkaç cümleyi inceleyelim.Türkçe’nin bu çok boyutluluðunu müþahede edelim.

Sen buraya gel! Þimdi bu cümlenin anlamý gayet açýktýr.Peki hafif bir vurgu deðiþimiyle
Bu cümledeki kelimeler hiç deðiþtirilmeden yepyeni bir cümle oluþturabi-
lir miyiz? Evet..

“Sen, bu raya gel.”.Þimdi çaðrýlanýn nereye geleceði belli oldu..O tren rayýna çaðýrýlmaktadýr.

Þimdi Senbur adýnda birisini var sayalým. “Senbur aya gel!” Birisi Senbur’u aya çaðýrmaktadýr.

Ya da “Senbu” adýndaki birini raya da çaðýrabilirdik..Aklýmýza geliveren bir baþka örneði inceleyelim.

“Ben seni seviyorum”.

“Ben, sen Ýsevi yorum”.. Hepimiz Ýsevi yorumuz demek isteyen birisi..(Ýsevi Arapça ama Türkçe onu kendine uydurmuþ)

“Bense ni seviyorum?” Ýþte alýn size bir soru..Bense ne seviyorum manasýnda bu ni kullanýmý Türkçe’mizin aðýzlarýnda mevcut.



Bir baþka örneðe bakalým:

“Gel yazý yazalým”

“Gel yazý yaz! alým” Mana deðiþti vurgu da deðiþti..

“O adam kör müdür?” Hem soru manasýný hem de müdürün kör bir adam olduðunu söylüyor.

“Evet doðrudur”…Söylediklerin doðru manasýnda..

“Evet doðru dur!”Doðru durmasýný emrediyor..

“Ev, et doðrudur..” Ev ve et doðrudur manasý var…

“Yalan söyleme bana…”Yalan söylememesini istemiyor..

“Yalan söyle me bana!” Hem yalanmasýný hem de kuzular gibi me demesini istiyor.

“Yalan!,söyleme bana!” Sadece yalanmasýný istiyor..

“Yalan söyleme, bana”../Yalan söylemek benim içimdir.Burada –me mastar eki..

“Meban” adýnda biri olduðunu varsayalým:

“Yalan söyle Meban’a”

“Eban” adýnda biri olduðunu varsayalým

“Yalan söylem Eban’a”

“Eba” yý Aramice’deki Baba olarak kabul edelim..Ya da Aba manasýnda..ya da Ebe..

“Yalan söylem Ebana”(Senin Babana)

Ya da;

“Yalan söyleme, ban a!”..Sakýn yalan söyleme ama ekmeðini ban haaa manasýnda

Birisine beddua ediyor:

“Yalan söyleme bana!…” Yani ekmeðini yalan bir söyleme bansýn manasýnda…

“Okulun neresine gittin?” Burada mana açýktýr..Doðulu bir vatandaþýmýzýn konuþtuðunu var sayalým..

“O kulun neresin egittin?” O kulu hiç eðitmemiþsin,onun neresini eðittin? Diyor…

Ya da “O kulun neresine gittin?” O bir kul ve birisi de ona gidiyor,bir baþkasý da onun neresine gittiðini soruyor..

Ya da “O kulun nere sineg ittin?” Kulun sonundaki n olmasa çok deðiþik bir anlam çýkýyor..

Gerçekten bu iþ zeka bulmacasý gibi bir þey..Türkçe gerçekten sihirli bir dil..Baþka dillerde olmayan pek çok özelliðinin yanýnda Türkçe’nin bir de bu özelliði gerçekten takdire þayandýr.

“Gülümser’in kýzý verdi”… yani bu elimdeki nesneyi veren Gülümser’in kýzý..

“Gülümser! in kýzýverdi.”.Yani birisi kýzmýþ o da Gülümser’in inmesini istiyor..

“Gülüm serin kýzýverdi…” Serin olan gülüm birden sýcaklaþtý..

“Gülümser in, kýzý verdi.”.Gülümserin kocasý kýzýný annesinden kaçýrmýþtý..Gülümser de binanýn tepesine çýkmýþtý intihar için..Arkadaþý geldi ve onun inmesini söyledi..Çünkü baba kýzý geri vermiþti..

“Gülüm serin ký Zýverdi.” .Bir kadýn kýzýna sesleniyor..Gülümü kurumasý için serin diyor..Kýzýn adý da Zýverdi olsun…Ya da Gülüm ser, in ký Zýverdi!

1Gülümse Rin, kýzý verdi.”.Rintintin kýz istemeye gitti..Kýzýn babasý da kýzý verdi..Arkadaþlarý da Rintintin’e gülümsemesini söylüyorlar..

Ya da “Gülümser’inký Zýverdi.”.Yani Gülümser’inkinin adý Zýverdi…

Ya da “Gülümser’inký “zý” verdi”..Gülümserin’ki yazýlý olan zý harfini verdi.. Hatta bu cümlenin kelimelerinin yöresel kullanýmlarýný da düþündüðümüzde çok fazla manalara gelebileceði aþikardýr..Bu cümleler geliþi güzel seçtiðimiz cümleler olmasýna raðmen bu denli farklý anlamlarý içermeleri gerçekten gariptir..

“Birinci sýnýflamada sýfatlarý gördün ya”..Mana açýk..

“Birinci sýnýf lamada sýfatlarý gördün ya.”. Adama Birinci sýnýf Lama hayvanýnýn sýfatlarý anlatýlmýþ.Ya da birinci sýnýf talebelerine söylüyor..

“Birinci sýnýflamada sýf atlarý gördün ya”…Gerçekten de çoðu zaman sýrf ,sýf gibi söylenir.

“Bir inci sýnýflamada sýfatlarý gördün ya.”.Bu sýnýflamanýn bir inci olduðu anlatýlýyor..
“Birinci sýnýflamada sýfatlarý gör dünya!” Dünyanýn da bu sýfatlarý görmeleri isteniyor..

Bu örnekler çoðaltýlabilir.Herhangi bir cümlede bizim verdiðimiz örneklere benzer örnekleri sizler de bulabilirsiniz.Evet Türkçe’nin bu özelliði de apayrý bir güzelliktir.Türkçe bu yönüyle þairlerin,ediplerin ve hatta din adamlarýnýn dilidir.Uzaylý varlýklar bir dil konuþuyorsa bu muhtemelen Türkçe gibi bir dil olmalýdýrÇünkü bu denli mana boyutlarýný bir cümleyle ifade edebilen bir dil yok gibidir.Hiç birimiz çoðunlukla, yukarýdaki örneklerde verdiðimiz cümlelerdeki anlam boyutlarýnýn tamamýný bir anda hissedememiþizdir.Fakat üç boyutlu resimlerdeki farklý þekillerin biraz dikkatle anlaþýlmasý gibi,Türkçe cümlelerin ve kelimelerin hatta eklerin anlam farklýlaþmasý derin bir dikkatle anlaþýlabilir.Bu ise apayrý bir zevktir anlamasýný bilene.Bir yerde bu bizim verdiðimiz örnekler,dillerin pek çok yönden ortak özelliklere sahip oduðunu da ispatlamaktadýr.Dünya üzerinde yalýnlayan dillerde görülen bu özelliðin Türkçe’de de bulunmasý ortak dünya dilinin bir kalýntýsý olabilir mi? Diye insan düþünmeden de edemiyor. Hadi bakalým sizler de bu güne kadar fark etmediðiniz bu güzellikleri araþtýrmaya koyulun..
Eminim ki, Türkçe’de daha farkýna ve tadýna varamadýðýmýz nice güzellikler mevcuttur.Sizler de bu bulduðunuz özellikleri insanlarla paylaþýn ki, insanýmýz artýk dilinden, yaþamýndan ve ülkesinden tam bir zevk alabilsin..