Afyonkarahisar’ýn ilk bankasý
Terakki Servet Bankasý

Afyonkarahisar’ýn ilk bankasý hangisiydi sorusu, sizi belki þaþýrtabilir. Ancak o banka bu gün hala var.

Terakki Servet Bankasý Afyonkarahisar’ýn Milli bankasý olarak hizmet verdi. Banka ilk yapýldýðýnda kumaþ satým iþletmesi olarak hizmete geçti. 1925-26 yýllarýnda ise bina Terakki Servet Bankasý olarak hizmet vermeye baþladý. Bankanýn ilk müdürü Ýsmail beydir. Ýsmail bey, 1960 ihtilalinden hemen önce bankadan emekli olur. Afyonkarahisar halkýnýn Anonim Ortaklýk gayesi ile ortaklaþa kurulan ilk banka… Osmanlý Bankasýnýn da hemen arkasýnda yer aldýðý Terakki Servet Bankasý, bu ortaklýktan dolayý sarý liralarla iþ hacmini ortaya çýkardý. Ne var ki Afyonkarahisar’ýn sýnýrlarýnda gerçekleþen Büyük Taarruz sonrasýnda bankanýn bulunduðu bina , Envali Metrukede, (Milli Emlak Defterdarlýk Kurulu) satýn almýþtýr. Daha sonra da ticari faaliyetlerini bu þekilde devam ettirmiþtir. Bugün bankanýn bulunduðu bina ve bitiþiðindeki diðer binanýn iki amcaoðlu tarafýndan 1892 yýlýnda yaptýrýlmýþ. Binanýn kuzeydoðu kesiminde olan en az 2 m yükseklikte bulunan alaný, lüks tuhafiye mamulleri, güney batý kýsmýndaki binada fakir halka hitap eden kumaþ satýcýsý bulunmaktaymýþ. Ýlgin olan ise, iki binanýn da birbirine gizli geçitlerle baðlantýsýnýn bulunmasýdýr. Mülk sahipleri Kurtuluþ Savaþý sýrasýnda meskun gayri menkulleri býrakarak kaçmak zorunda kalmýþlardýr. Hazine, terk edilen bu gayrimenkullarý ise devlet zimmetine katmýþtýr. Terakki Servet Bankasý’nýn da, savaþ sonrasýnda hazine tarafýndan alýnmýþtýr. Dükkan sahibi Rumlarýn kaçmasýyla birlikte kumaþ dükkanlarý da Türkler tarafýndan yaðmalanmaktan kurtulamamýþtýr.

Bankanýn hikayesi bu kadarla bitmiyor elbette. Daha önce daha çok gayri Müslimlerin yönetiminde bulunan Terakki Servet, ikinci dünya savaþý yýllarýnda bankada müdür olarak çalýþan Ýsmail bey hayatýný kaybeder. O yýllarda veznede, veznedarlýk yapan Vehbi Köse’dir. Banka bu yýllarda 2000 Lira’ya kadar kredi verebilme gücüne sahiptir. En az 500 Lira Kredi verebilen Terakki Servet, Bankasýný bu yýllarda Çavuþoðlu Kozanoðlu Firmasý satýn alýr. Bu satýþ sonrasýise bankanýn adý Hisarbank olarak deðiþtirilir.

1980 Askeri Darbesi döneminde 500 altýnlýk hisseyi Çavuþoðlu Kazonoðlu Firmasý 30 liraya satýn almýþtýr. Ortaklýk dönemlerinde yatýrým yapýp hisse alanlar, hisselerini ýspat edemediklerinden dolayý tüm alacaklý haklarýný yitirdiler. 1980 öncesinde ise bankanýn hisseleri el altýndan bankayý ilk kuranlarýn varislerine satýlmýþtýr.
1960 darbesi öncesi emekli olan Ýsmail bey yerine, bankaya müdür olarak Kasým bey getirilmiþtir.
Banka 1965’li yýllarda, bugün Ersçzler Giyim’in yanýnda bulunan dükkanýn yanýna taþýnmýþtýr. Uzun yýllar burada hizmet veren banka, Hisar bank adýyla, Çavuþoðlu Kozan firmasý etiketi ile iflas ettiðini duyurdu. 1986-87 yýllarýnda ise bankaya devlet el koymuþtur. Ziraat Bankasý’nýn yönetimine geçen banka, 2003 yýlýna kadar Ziraat Bankasý’nýn arþiv deposu olarak kullanýldý. 2003 yýlýnýn kýþ aylarýnda yapýlan ihale ile de banka binasý satýlmýþtýr. Bankayý Selim oðlu Ahmet Çelik 43 Milyar TL’ye satýn almýþtýr. Terakki Servet Bankasý, sonraki adýyla Hisarbank bugün depo olarak kullanýlmaya devam etmektedir.

Terakki Servet Bankasý Mimari Yapýsý

Afyonkarahisar’ýn bilinen ilk bankasý olan binanýn aslýnda tuvalet olmadýðý halde sonradan tuvalet yapýlmýþtýr. Ýki katlý üst katý ray sistemli demir olarak inþa edilmiþtir. Beþik Tonoz sisteminde üst katta mevcuttur. Oturma alaný 57 m2 dir. Arkasýnda yer alan Osmanlý Bankasý’na geçmek için kapý görünümlü penceresi mevcuttur. Binada bulunan merdivenler yapýldýðý döneme aittir. 16 basamaklý merdivenlerin basamaklarý, binanýn ahþap olan tek yapý malzemesini oluþturur. Tek kollu olan merdiven sistemi bulunmaktadýr. Bina depo olarak kullanýlmaktadýr.

Araþtýrma Orhan TURAN
Kaynak: Afyon Ýli Yýllýðý 1973
GAPK
Varisler
Not: Bu yazý ilk defa Afyonkarahisar ve bölgesinde yayýn yapan Yaþam dergisinin Þubat 2007 sayýsýnda yayýnlanmýþtýr.