Üzerinde yaþamakta olduðumuz yaþlý küre sayemizde çölleþiyor. “Mavi Bilye” adýný da “Sarý Bilye” olarak deðiþtiririz artýk. Öyleyse sinsice ilerleyen bu tehlikenin tanýmýný yaparak yazýmýza baþlayalým.
1992 yýlýnda Rio’da yapýlan Dünya Zirvesi’nde alýnan karar ve imzalanan antlaþma metnine göre çölleþme: iklim deðiþiklikleri ve insan faaliyetleri de dahil olmak üzere muhtelif faktörlerin etkisi altýnda kurak, yarý kurak ve az yaðýþ alan bölgelerdeki topraðýn doðal özelliklerini yitirmesi veya kýsaca topraðýn aþýnmasý olarak tanýmlanýyor.
Çöl denilince aklýmýza ilk gelen yerlerden biri Sahra Çölü vb dir, deðil mi? Artýk adý belli çöllerle sýnýrlý deðil, çöl ve çölleþme kavramlarý. Çünkü gezegenimiz üzerindeki verimli toprak kaybý o kadar arttý ki; karalarýn azýmsanamayacak kadar oraný çölleþmekte. Hele de ülkemiz çölleþmenin en yoðun yaþandýðý ülkelerden biri maalesef.
Henüz ortaokul çaðýmdayken Türkçe dersinde okuduðumuz kitapta bir “Keltepe” hikayesi vardý.(yani bundan yirmi yýl önce.) Ýnsanlarýn tarým arazisi elde etmek için tepe üzerindeki aðaçlarý keserek tepeyi kelleþtirdikleri ve zamanla tarým da yapamayacak hale gelerek köyün insanlarýnýn nasýl açlýkla karþý karþýya kaldýðýný anlatýyordu. Þimdilerde düþünüyorum da yirmi yýl öncesinde çölleþme yada kelleþme o zaman fark edilip , konu hakkýnda bilinçlendirme için eðitimin içine sokulmuþ konuda bugün hala bir arpa boyu yol katedememiþiz.Çölleþme her yýl belirgin oranda artmaya devam ediyor.
Çölleþmenin zararýný en çok hisseden ve çölleþmeye en çok sebebiyet veren ; insanlar.Çölleþmenin müsebbibi erozyon , erozyonun müsebbibi biz , hepimiz.Peki nedir erozyon?
Erozyon, topraðýn verimli üst katmanýnýn muhtelif nedenlerle (sel, rüzgar, çýð, kar,vb…)taþýnmasý, aþýnmasýdýr.Aklýnýzdan sakýn bunlarýn hepsi doðayla ilgili olaylar, biz masumuz gibi düþünceler geçmesin.Çünkü bu filmdeki kötü adam rolünü hep birlikte çook güzel oynuyoruz.Hatta rol yapmak ne kelime, kendimizi o kadar kaptýrmýþýz ki; çok içten bir þekilde doðayý mahvediyoruz.(neyse konuyu daðýtmayayým, býraksanýz þimdi ne geyik yapýlýrdý bu konuda ama… þþþþt!Bu ciddi bir konu.)
Erozyonun baþlýca sebebi, topraðý koruyan bitki örtüsünün yok olmasýdýr. Pekii bu bitki örtüsünü kim yok ediyor? Biz. Neden yok ediyoruz?
1-Tarým arazisi açmak için,
2-Hayvanlarýmýzýn karnýný doyurmak için,
3-Kestiðimiz aðaçlarý ev ya da eþya yapýmýnda kullanmak için,
4-Yakacak olarak kullanmak için,
5-Canýmýz sýkýldýðý için ( þaka olduðunu düþünüyorsanýz, internette biraz araþtýrýn göreceksiniz!)
Her ne sebeple olursa olsun ormandan (ya da doðal bitki örtüsü her neyse) elde ettiðimiz araziyi ne kadar süre ekebiliyoruz? Taþ çatlasýn yirmi yýl. Neden bu kadar az?Çünkü bu süre içinde elde ettiðimiz topraðýn verimli kýsmýný ya sel ya da rüzgar alýp götürüyor.Eeee sonra?
Sonrasýnda ya ormandan ( kaldýysa eðer!) yeni aðaçlar kesip yeni arazi elde edeceksin ya da aç karnýný doyurmak için baþka yerlere göçeceksin.(Gideceðin yerlerde de seni hazýr iþ, hazýr aþ bekliyor olmayacak. Zaten o büyük yerlerde senden önce gelen pek çok iþsiz vardýr.)
Velhasýlý kelam anlaþýldýðý üzere; iþe insandan, insaný eðitmekten baþlamak lazým.Özellikle kýrsal kesimde yaþayan insanlarý konu hakkýnda bilgilendirmek, kamuoyu oluþturmak, onlarý da bu iþin içine çekerek erozyonla mücadelede destek olmalarýný saðlamalý.Yok eðer desteklerini saðlamadan, gerekli bilinci oluþturmadan istediðiniz kadar aðaç dikin, adam üç-beþ keçisini beslemek uðruna güzelim körpe fidanlarýna yem bitkisi muamelesi yapacaktýr.(Kulaklarýn çýnlasýn, Cem YILMAZ: Eðitim þart.)
Ýnsanlarý eðitmek için de sivil toplum kuruluþlarýndan yararlanmak çok akýllýca olur. Çünkü iþin içinde genelde maddi kazanç saðlama amacý yoktur. ( Tamam bazýlarýnda var ama hepsinde deðil en azýndan. Ne kýzýyorsunuz ki hemen! )Mesela bunlardan biri hemen aklýnýza geldiði gibi TEMA; bu konuda da pek çok spekülasyon var ama þimdi buna girip iyice daðýlmayalým. Sivil toplum kuruluþlarý ve devletin konuyla ilgili organlarý elele vererek önce kýrsal kesimde, özellikle de orman köylerinde yaþayan vatandaþlarýmýzý bilinçlendirmeli.Onlarýn da desteðini alarak aðaçlandýrma ve arazi ýslah çalýþmalarý yapýlmalý.
Bu arada hemen aklýma gelmiþken bunu da yazayým; NASA’nýn yaptýðý bir araþtýrmaya göre ( Sanki NASA yerine baþka bir kurum yapsa ayný araþtýrmayý daha mý az inandýrýcý olurdu; evet. Bakýn emperyalizmin ucu nerelere kadar dayanýyor! ) : çok yakýn bir gelecekte yaðýþ miktarý % 35 oranýnda düþecekmiþ. Bu da þu demek oluyor ki , susuzluk ve kuraklýkla birlikte çölleþme artacak.Bu durumdan çýkacak belki ironik ama tek olumlu sonuç filmlerde gördüðümüz çöl hayatýný bilfiil yaþama olanaðý bulmak olabilir.Gerçek sonuç ise; açlýk ve iç göçler…
Muhtemelen siz de bu þekilde öðrenmiþsinizdir; eskiden ilkokul hayat bilgisi dersi kitaplarýnda Türkiye için “kendi yaðýnda kavrulan bir ülkeyiz” tanýmý yer alýrdý.Korkarým ki bu gidiþle en çok elli yýl sonra pek çok tarým ürününü dýþardan ithal etmek zorunda kalacaðýz( Þimdi de bazý ürünleri satýn alýyoruz ama sebebi yetiþtiremediðimiz için deðil, ekonomik politikalardan dolayý. -Devlet büyüklerim pardon, yanlýþlýkla yazdým bunu yoksa siz yanlýþ politika uygular mýsýnýz? Cahilliðime verin artýk.-)
Büyük büyük dedem Evliya ÇELEBÝ, “Seyahatname” isimli kitabýnda þöyle yazýyor: Hazar Deniz’inin kýyýsýnda aðaca çýkan bir sincap, ayaðýný yere hiç basmadan Ege Denizi’ne ulaþýr.Yani Anadolu baþtan baþa aðaçlarla kaplýymýþ.Bunun bir ispatýný da ben müzelerde görüyorum.Müze Arboretum deðil.Bildiðimiz arkeoloji müzeleri.Hemen her þehrimizde var olan arkeoloji müzelerinde mutlaka birkaç aslan heykeli veya kabartmasý görürüz.Peki aslan nerde yaþar? Ormanda..Yani orman var ki aslanlar da var.Artýk ne ormanlar var, ne de aslanlar ve diðer orman canlýlarý.
Þimdiye kadar yazdýklarýmdan þöyle bir sonuca umarým varmýþsýnýzdýr; ( ben pek iyi anlatamadým ama sizin zekanýza güveniyorum) erozyonu, dolayýsýyla çölleþmeyi önlemenin tek yolu aðaçlardan geçiyor. Doðduðumuzda içine yattýðýmýz beþikten, öldüðümüzde içinde gideceðimiz beþiðimize kadar muhtaç olduðumuz aðaçlar…
Kendime bir prensip edindim, görev yaptýðým her okulun bahçesine mutlaka aðaç dikerim. (Bu orjinal bir fikir deðil, itiraf ediyorum. Ordudaki üst rütbeliler de genelde her gittikleri yere aðaç dikiyorlar ya, fikri onlardan çaldým. Ben kötü bir çocuðum sanýrým.) Yine de kendimle gurur duyuyorum.Göreve baþladýðýmdan beri diktiðim aðaçlar yüzlerce oldu.(Bunlarý bana “Aferin” deyin diye yazýyorum.Hatta yorum bile yazabilirsiniz. Lütfen yazýn, lütfen , lütfen..)
Yani herkes iki aðaç bile dikse 70 milyon insan, 140 milyon aðaç.Of. be. Ne müthiþ bir orman olurdu. Mesela doðan her çocuk için illerde belediyelerce belirlenen araziye beþ fidan dikme kuralý getirilse.Her okulun bir hatýra ormaný olsa.Diploma törenlerinde aðaçlar dikilse, fena mý olur?
Kýsaca demem o ki;
Neyse….
Anladýnýz siz onu… 
Saðlýcakla ….NALAN 2.07.2007