Kil Tabletten
Beyazperdeye

Feridun Büyükyýldýz

“Bütün çektiklerini bir anýt taþýna kazýdý. Uruk’un dört bir yanýna duvar çektirdi. Kutsal Enna’nýn ve temiz hazinenin duvarýna bak! O duvar, didilmiþ yünden örülen bir urgan gibidir. Onun köþe burçlarýný da gözden geçir!.. Ta öteden beri orada duran taþ merdivenden yol alýp Ýþtar’ýn oturduðu Enna Tapýnaðý’na yaklaþ! Sonradan gelen hiçbir kral onun eþini yapamadý. Uruk duvarýnýn üstüne çýk! Ýleri yürü! Temeli gözden geçir! Tuðla duvarý incele...”
Gizemli bir film senaryosu gibi görünen bu satýrlar aslýnda MÖ üç bininci yýlda Uruk Kralý Gýlgamýþ’ýn onbir tabletten oluþan destanýnýn birinci tabletinde yer alýr. Batýlý bir yönetmenin elinde, bir kil tabletle baþlayan ve Doðu mistizmiyle dolu bir kurgu, çoðu zaman seyirciyi beyazperdeye sürüklemeye yetiyor.
Giþe rekorlarý kýran filmleri, bunlarýn öykülerini, Harry Potter’ýn maceralarýný, yüzüklerin enteresan yolculuklarýný ve yazarlarýnýn yaþamlarýný gözden geçirecek olursak, ortak bir nokta gözümüze çarpar.
John Ronald Reuel Tolkien’in üniversitede öðrenciyken yazmaya baþladýðý “Yüzüklerin Efendisi” üçlemesi, ölümünden sonra oðlu Christopher Tolkien tarafýndan yayýma hazýrlanarak basýldý. Baba Tolkien aslýnda 1937’de büyük ilgi gören Hobbit’i yazmýþtý. Bu tarz öykülerin yazarlarý gibi Tolkien de masallarý, söylenceleri ve mitolojiyi keþfetmiþti. Oxford Üniversitesi’nde Ýngiliz Dili ve Edebiyatý dersleri veren yazar, Britanya, Ýskandinavya gibi ülkelerin antikçað mitolojileri üzerine uzun çalýþmalar yaptý. Ýçinde cüceler, cinler, ve büyücülerin olduðu fantastik bir öykü için elinde yeterince malzeme oluþmuþtu.
J. K. Rowling, Tolkien’le meslektaþtý. Fransýz Dili ve Edebiyatý eðitimi alan Rowling, 1990 yýlýnda yazmaya baþladýðý Harry Potter dizisinde ayný kaynaða, modasý geçmiþ gibi görünen söylencelere ve mitolojinin renkli dünyasýna baþvurmuþtu. Yunan mitolojisindeki Lilipular gibi cüceler, Ogipanlar gibi sivri kulaklý varlýklarý anlattý. Ve sonuçta dünyanýn kapýþtýðý dizi kitap ortaya çýktý. “Harry Poter”.

Beyazperdede tüm ihtiþamýyla boy gösteren bir baþka öykü ise Truva efsanesidir. Tüccar olmasýna karþýn arkeoloji ve mitolojiye olan meraký, Heinrich Schliemann’ý müthiþ bir keþfe doðru sürüklemiþti. Schliemann, Homeros’un Ýlyada’sýnda sözü edilen Truva kentini bulmak için servetini harcamýþtý. Kentin varlýðýna olan inancýyla yýllar süren çalýþmalarý Çanakkale yakýnlarýnda Hisarlýk Tepesi’nde sonuç verdi. Ve tahta atýn kenti Truva’yý buldu. Mitolojiden gün ýþýðýna çýkan kent ve efsane beyazperdeye, oradan da insanlarýn belleklerine dek taþýndý.
“Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler”in, “Kýrmýzý Baþlýklý Kýz”ýn öyküleri de çok farklý deðildi. Kardeþlerden Jacob Grimm, Cermen dili ve Cermen eskiçaðý üzerine uzun çalýþmalar yapmýþtý. Yüz altmýþtan fazla dile çevrilen öyküler, UNESCO tarafýndan dünya kültür mirasý sayýldý. Edebiyatçýlar Grimm Kardeþler’in kaleme aldýðý öyküleri sihirli bir tümceyle yorumladýlar. “Avrupa ve Doðu masal geleneðinin sistematik sentezi”.
Bu sihirli tespit baþarýnýn da anahtarýydý aslýnda. Dünya mitolojisinden yararlanarak “doðu masal geleneðinin sistematik sentezi” beyazperdede de, yazýlý edebiyatta da son derece ilgi uyandýrýyordu.
Masal geleneðinin, söylencelerin büyük ölçüde kaynaðý olan Doðu ve Anadolu topraklarý Hattiler’e, Hititler’e, Truva efsanesine ve tahta ata da ev sahipliði yapmýþtý. Hititler’in öfkeli tanrýsý Telepinu da, Bereket Tanrýsý Kibele de bu topraklarda yaþam bulmuþtu. Koloni yaþamlarý ve kültürel etkileþimleriyle bilinen Yunan mitolojisinde, demirci Hefaistos ile Nart mitolojisinin demircisi Tlepþ’i de ayný özellikleri taþýyarak sihirli silahlar yapýyorlardý. Noel Baba’nýn da, Keloðlan’ýn da yaþadýðý topraklar aynýydý. Son dönemde örnekleri görülmeye baþlanan Keloðlan’ýn fantastik öyküleri Grim Kardeþler’in pamuk prensesi gibi, Alaca Höyük’ün Hattuþaþ’ý, Kafkaslar’ýn Nart mitolojisi, yüzüklerin efendisi gibi, filmlere kitaplara konu olacak kaynaklarla doludur.
Böylesine zengin antikçað söylencelerini ve mitolojilerini barýndýran Kafkaslar’dan Mezopotamya’ya uzanan dünyanýn bu coðrafyasý, kendi mitoloji ve söylencelerini gün yüzüne çýkarmalý ve dünyaya ciltlerce yapýt armaðan edebilmelidir.