Özellikle son yüzyýlda Ortadoðu denilen bölgede su her zaman çok önemli olmuþtur ve bu yüzden çýkan kavgalar hiç eksik olmamýþtýr.Irak ve Suriye, Suriye ve Lübnan, Suriye ve Ürdün, Türkiye ve Irak, Mýsýr ve Nil havzasýný paylaþtýðý diðer ülkeler. Hepsi de su yüzünden savaþmýþlar ya da savaþýn eþiðine gelmiþlerdir defalarca.
Sýnýr aþan sularla ilgili olarak uluslar arasý genel kabul gören bir hukuk sistemi ortaya konana kadar da bu sorunlar devam edecektir.Bu konuda çoðu devlet tarafýndan kabul gören bazý ilkeler vardýr ki, bunlardan biri; Tam Egemenlik Ýlkesidir.Bu ilkeye göre yukarý çýðýr ülkesi, su üzerinde egemenlik sahibidir ve aþaðý çýðýr ülkesini düþünmek zorunda deðildir.Bu durum Amerika ve Meksika arasýnda çýkan anlaþmazlýkta ortaya atýlmýþtýr.Adýna Harmon doktrini de denmektedir.Yani Amerika kendi ülkesinde doðan bir nehrin sularýný canýnýn istediði gibi kullanabilir.Bu durumda benim aklýma takýlan ilginç bir nokta varki, komþumuz Irak Amerika iþgali altýndadýr.Yani Irak devletinin deðil Amerika’nýn çýkarlarý söz konusudur.Öyleyse sizce Amerika Türkiye’ye, “Bu akarsular senin ülkenden doðuyor ve sen nasýl istersen öyle kullanýrsýn.” Diyecek midir? Hiç sanmam.Ya sizce?
Yukarýda sözünü ettiðim ilkelerden ikincisi Tam Egemenlik ilkesine karþýt olarak ortaya konan görüþtür;Doðal Birlik Ýlkesi.Bu ilkeye göre suyun kaynaklandýðý ülke suyu kullanamaz, bütünlüðünü bozamaz.Bütün suyu aþaðý çýðýr ülkesi kullanmalýdýr.Ýþte bu tam da Irak ve Suriye’ye uygun olan ilkedir.Yani Türkiye’nin Fýrat ve Dicle üzerindeki hakký su kenarýnda manzaraya bakmaktan ibaret olmalýdýr.Nesine gerek baraj yapmak, santral kurmak.
Bütün Dünya üzerinde asýl kabul gören ülke ise Adaletli Kullaným Ýlkesidir.Bu ilkeye göre de ülkeler nehre yaptýklarý katý, kullaným ihtiyacý, yatýrýmlarý, iþbirliði planlarý çerçevesinde suyu kullanýrlar.Bunun da kullanýmda uyulmasý gereken detaylarý var tabii ki.Ama bulandýrmayalým þimdi iyice.
Türkiye nehirler üzerinde kurduðu barajlar sayesinde ayný zamanda sularý düzenli bir yapýya kavuþturup ýslah etmiþtir.Yani Suriye ve Irak debisi deðiþken deðil uyumlu nehirlerle yüzyüze kalmaktadýr.Ülkemiz bu ýslah için pek çok zahmete girerken, Suriye ve Irak bedel ödemeden hizmet edinmiþ oluyorlar. Türkiye sahip olduðu deðerleri iyi pazarlayamýyor.
Mýsýr ülkesini sulayan Nil’i paylaþtýðý yukarý çýðýr ülkelerine kendisine verecekleri su için bedel ödemektedir.Hatta bu ülkelerin kalkýnmasýna yardýmcý olmak için bir organizasyon kurmuþtur . Peki biz n’apýyoruz? Komþularýmýza amme hizmeti veriyoruz.Kýymet biliniyor mu?Ne gezer?
Fýrat ve Dicle olmasa Irak kavrulur, ölürdü açlýktan.Biz sularýmýzla onlara hayat veriyoruz.Onlar ne yapýyorlar? Onlara verdiðimiz hayat karþýlýðýnda gelip bizim gencecik canlarýmýzý alýyorlar Besle kargayý oysun gözünü durumu söz konusu.
Türkiye artan nüfus ve yükselen hayat standardýna baðlý olarak artan su kullanýmýna baðlý olarak çok yakýn bir gelecekte su kýtlýðý yaþama tehlikesiyle karþý karþýyadýr.Bu nedenle yatýrýmlarýný iyi yapmalý ve sahip olduðu su kaynaklarýný bedel karþýlýðý satmalýdýr, diye düþünüyorum naçizane…
Saðlýcakla…NALAN.