Ýnsanýn kendisini ve evrenin amacýný anlamaya kalkýþmasý ise, bilim ve felsefe yapmakla ilgili bir þeydir. Ýnsan aklýnýn en yüksek düzeyde yetkinleþmesi, insan aklýný Etkin Akýl'a yaklaþtýrýr. Etkin akýl insan aklýnýn yönelebileceði en yüksek hedeftir. Etkin akýl'a ulaþmak, bu dünyada Gerçek, Doðru, Ýyi ve Güzeli ortaya çýkaran felsefe, bilim ve sanatla uðraþmak yoluyla olur. Böylelikle, insan ruhunu temizler, saflaþtýrýr. Ýþte, bu, insan için ölümsüzlükle eþanlamlýdýr. Bu yol Tanrý'ya yöneliþ, Tanrý'ya varýþ yoludur. Bu ise, insan tadabileceði en yüksek mutluluktur. Farabi'ye göre, etkin akýl'a yönelmek durumunda olan þanslý insanlar filozoflar, bilim adamlarý, peygamber ya da gerçek yönetici ve sanatçýlardýr. Demek ki, doðrulara ulaþan filozof ve bilim adamý, iyilikler meydana getiren gerçek yönetici, güzellikler yaratan sanatçý, ona göre, birbirlerinden çok farklý olmayan insanlardýr.


Etkin Akýl insan ruhunun da nedenidir. Ýnsan anlayýþýnda, Farabi insanýn ruh ve bedenden meydana geldiðini söyler. Bedenin yetkinliði ruhtan, ruhun yetkinliði ise akýldan kaynaklanmaktadýr. Ruhun baþlýca görevleri eylem, anlama ve algýlamadýr. Ona göre, bitkisel, hayvani ve insani olmak üzere, üç tür ruh vardýr. Bitkisel ruhun görevi, bireyin yetiþme ve geliþmesi ile soyun sürdürülmesi, hayvansal ruhu görevi iyinin alýnýp kötüden uzak durulmasý, insani ruhun görevi ise güzelin ve yararlýnýn seçilmesidir. Farabi ahlak anlayýþýnda, insanýn akýl yoluyla iyi ve kötüyü ayýrt edebileceðini savunur. Ýnsan için amaç mutluluk, en büyük erdem de bilgeliktir. Farabi'ye göre, en yüksek iyi olan mutluluk, etkin akýl ile birleþmek yoluyla gerçekleþir. Zira insan kendisini anlamak için evreni anlamak, evreni anlamak için de evrenin amacýný kavramak durumundadýr. Evrenin esas ve en yüksek amacýný anlamak, insan için gerçek mutluluktur.

Filozof ve bilim adamý gerçeði ve doðruyu, bilimsel yöntemle tanýr. Yani, o etkin akýl'a kendi yolundan giderek varýr. Peygamber ve gerçek yönetici gerçeði ve doðruyu, vahiy yoluyla bilir. Yani, o da etkin akýl'a kendi yolundan giderek ulaþýr. Farabi'nin bu düþüncesine göre, bilim, din ve felsefe, birbirlerini ortadan kaldýrmak yerine, birbirlerini tamamlayan disiplinlerdir. Onlar yalnýzca ayný gerçeðe ve doðruya, etkin akýl'a ulaþmanýn farklý yollarýdýrlar.

Birçok ayet-i kerimede " Ey Akýl sahipleri hiç düþünmez misiniz? Yada ne kadar da az düþünüyorsunuz " der.
Kuran-ý Kerim: Alak Suresi: mealen " Bismillâhirrahmânirrahîm 1, 2. Yaratan Rabbinin adýyla oku! O, insaný bir aþýlanmýþ yumurtadan yarattý. 3, 4, 5. Oku! Ýnsana bilmediklerini belleten, kalemle (yazmayý) öðreten Rabbin, en büyük kerem sahibidir. 6, 7, 8. Gerçek þu ki, insan kendini kendine yeterli görerek azar. Kuþkusuz dönüþ rabbinedir.

Sevgiyle kalýn.