"Müzik, her yerde anlaþýlabilen, gerçek anlamda ortak olan dildir: Bu nedenle üzerine tüm ülkelerde ve tüm yüzyýllar boyunca ciddi bir þekilde konuþuldu ve anlamlý, çok þey ifade eden bir melodi, kýsa sürede tüm dünyaya yayýlmaktadýr. Buna karþýn anlam yoksunu ve bir þey ifade edemeyen bir melodinin içeriði çok daha anlaþýlabilir bir þeydir. Fakat melodinin dili kelimeler kullanmaz, daha ziyade istemin tek gerçekleri olan mutluluk ve acýlardan bahseder: Bu nedenle beyinlerimize çok fazla bir þey söylemez, kalbimize seslenir. Aksini beklemek müziði alet etmektir...

A. Schopehauer



Müzik Ve Ruh

Müzik belki de insanýn yaratýcýlýðýnýn en üst safhaya ulaþtýðý bir fenomendir. Hayatýn anlamýný ve anlamsýzlýðýný vurgulayan bir fenomen. Ama çok gariptir ki müzik kendisine yabancýdýr; daha doðrusu kendisini bir türlü tatmin edemez ve sürekli olarak kendi kuyusunu kazarak kendisini aþma yâda yenileme eðilimindedir. Bu baðlamda yepyeni bir ruh halini arayýþta kusursuz bir yolculuktur.

Ritimler nedir sizce? Bir anlama sahip midirler? Hayata dair ne verebilirler bize? Bu sorularýn cevabý sözsüz müzikte, yani melodilerin yaþattýklarýnda saklýdýr diyebiliriz. Sözün olmadýðý yerde notalar, notalarýn olduðu yerde de biz yani hayat ve var oluþumuz yatar aslýnda. Amaç olarak müzik, belki de bu kaygýnýn dile getirildiði mekândýr.

Sanýldýðý gibi tek düze bir arayýþ deðildir; tam aksine müzik hayatýn içinde yeniden bir hayat doðurma sancýsýný çeker. Bunu yaparken de insanüstü ve sýra dýþý bir çaba sarf eder ve kesinlikle herhangi bir cinsiyet unsuru içermez; yani ne erkek ne de kadýn gibi kokar o bu haliyle doðaya aittir. Çünkü bilinir ki doðanýn cinsiyeti yoktur.

Yarattýðý atmosferle hiçbir þey ona dayanamaz. Çekiciliði verdiði duyguyla birlikte daha da cazip hale gelir. Eski ve yeniye dair olan her þey onda vücut bulur. Ama o hiçbir zaman ete kemiðe bürünemez. Çünkü bu var oluþ onu yok eder. Sonunu hiçbir zaman yazamadýðýmýz besteler, eski sevgiliye ait olan karanlýk dizeler, bize sürekli bir þeyleri zorla hatýrlatýr. Bu dizeler ve melodiler çoðu kez acý getirir bize ama çok gariptir ki acýyý çok severiz, dünyada acýya meyilli olan (somurtkan) tüm ruhlar bahsettiklerimizi çok iyi bilir.


Somurtkan ruhlar size ne fayda sevinçten?
Karanlýk varken…
Vazgeçin bu hayattan ve melodilerinden.
Her þeyden umutsuzca,
Çýrpýnýrken…



Ýþte asýl özgürlük budur! Özgürlük hiçbir forma bürünmeden dolaþmaktýr, tüm bedenlerde, tüm tenlerde. Onlara sürekli olarak varlýðýný hissettirmektir. Aðýr aðýr inen melodiler hayatý yeniden yasaklar, tüm zamana yenilmiþ olanlarý yadsýyarak.

Islak bir zemindir müzik; kýsacasý ruhsal geçiþlere ve ölüme elveriþli. Kendinden geçiþ olarak baþka bir ruha bürünme, onun en iyi becerdiði þeydir. Bazen sizi boþlukta bir hiç gibi býrakýr, bazen de tanrý gibi hissettirir, bu onun geliþmesinin bir parçasýdýr, cazibesinin, zenginliðinin özgürlüðünün…

Ruha dokunan ve onu geçici olarak iklimden iklime sokan bir duygu fýrtýnasý… Lanetli bir doymaz yâda açgözlü… Barýndýrdýðý tüm bu hissiyatla en zengin var oluþ biçimi. Bu anlamda metafiziksel olarak da birçok þeyi içselleþtirmiþ bir canavar.

“Müzik ruhlarýn coþkunluklarýnýn bilinçsizce (bir) sayýmýdýr.”
Leibniz
Akýlsal þeylere tamamen kendini kapatmýþ bir duygu kapaný gibi melodiler tüm müptelalarýný çaðýrýr durur. Ýmgelerin sallandýðý o karanlýkta, yönümüzü tayin eden deniz feneridir. Müzik karþýmýza coþku ve istenç dolu bir karanlýkla çýkar. Elle tutulamayan þeyler, evet bunlar müziðin iþiydi, bunu çok iyi yapýyordu; kendine has yöntemlerle.

“Müzik insansal tutkularýn ifadesidir.”
Pietro Della Valle

Ayrý bir lisan olarak kendini ifade etme. Þiirlerin söze dökülmediði tek mecradýr müzik. Yani cümlelerin yerini melodiler almýþtýr harflerinse notalar diyebiliriz. Gücünü de bu belirsizlikten alan zarif bir fenomendir. Belirsizlik derken kuþkusuz bu bir zayýflýk deðil aksine onun özgün oluþundandýr.

Ritüellerin vazgeçilmez bekçisi olarak müzik. Tarihin en karanlýk çaðlarýnda bile var olmayý baþarmýþ olan biricik duygu kapaný. Tüm toplantýlarýn ve eski seremonilerin sadýk hizmetkârý.

Her þeyin belli bir gizem ve dille anlatýldýðý müzik evrende olan biten her þeye tüm oluþlara aitti. En fazlada insana ait olan imgelere ve düþlere.

Sonuç olarak denilebilir ki müzik, bu dünyayý bir þekilde reddediþ olarak gerçek dünya denilen yanýlsamadan kusursuz bir dünya yaratmayý baþarabilmiþtir.








Can Murat DEMÝR

Ýtaliklerle belirtilen alýntýlar belirtilen yazarlara aittir.

Dipnotlar

Bu yazýda Müziðin daha çok estetik ve metafizik yönü vurgulanmakta olup asýl kaygý bu yönde dile getirilmiþtir. Bir fark olarak Marksist yazarlar ve maddeci felsefeye bel baðlamýþ olan düþünürler ve sanatçýlar genelde müziði dýþ dünyaya karþý kalkan olarak ve onu bir tür Ýdeoloji gibi açýklamýþ, müziði öyle görmek istemiþlerdir. Örneðin müziðin toplumsallýðýndan bahseden yazarlar da mevcuttur; mesela Adorno'ya göre, her sanat gibi bir gerçeklik görünüþü olan müzik, görünüþ deðil de gerçekliðin kendisi olunca, o artýk ideoloji olur; ideoloji olarak, toplumsal yanlýþ bilincin kaynaðý olarak müzik iþlevsel müziktir. Bu durum müziðin kendisini toplumda kullandýrmasý durumudur. Ömer Naci Soykan, Cogito, Sayý–30 Kýþ 2002,
Diðer bir Marksist düþünür olan Lukacs klasik metaryalist söylem içerisinde müziði þöyle betimler; "Bu içsellik, insan yaþamýnýn -görece- baðýmsýz bir alaný olarak, doðrudan ve özgün bir varlýða sahip deðildir. Sözünü ettiðimiz içsellik, insanlýðýn toplumsal-tarihsel geliþiminin bir üründür." Lukacs. Ömer Naci Soykan, Cogito, Sayý–30 Kýþ 2002