Radikal Genç’in geçtiðimiz sayýsýnda Can Gürbüz’ün “Aþk kaç kiþiliktir?” baþlýklý yazýsýný okudum. Kafasýndan geçen sorulara cevap bulmasýnda yardýmcý olabileceðini düþündüðüm , ayný zamanda okulda yaptýðým bir sunumun da içeriðini oluþturan bilgileri sizlerle paylaþmak istedim.

Aþk nedir?

Aþkýn o kadar çok tanýmý yapýldý ki günümüze kadar, bir taným karmasý da ben ortaya atmak istemiyorum. Evimizin yaramazlarýndan bayramlarda ellerini öptüðümüz kiþilere kadar herkes az ya da çok aþkýn ne olduðunu biliyor. Edebiyat , sinema, müzik, resim, psikoloji, biyoloji sadece bazý memelilerin tecrübe edebileceði bir olgu olan aþký çok seviyor. Din ve ahlak aþk üzerine uzun söylemlerde bulunuyor. Felsefe aþký sorguluyor. Toplumun bir kesimi aþký tabu yapýyor. Konuþulmasý ayýplanýyor vs vs.

Aþk üzerine yapýlan söylemlerden birisi de psikiyatr Robert Sternberg’e ait. Sternberg’e göre insanoðlu kendini fark ettiðinden beri çözmeye çalýþtýðý düðümün aslýnda çok basit bir formülü var. Aþk üç bileþenli bir karýþým:Tutku, samimiyet ve de baðlýlýk.

Peki neden aþýk olunur?

Öncelikle aþk duygusunun insanlarýn ömrünü yönettiðini kabul etmeliyiz. Bir balina ya da yarasa için aþýk olup olmamak tuvalete gitmekten farksýzdýr, ama insanoðlu yaþamýnýn çekirdeðini oluþturan aile kavramýna aþk sonucu ulaþýr. Eþimizi, çocuklarýmýzý aslýnda biz deðil biyolojimiz belirler. Diðer bir deyiþle kader dediðimiz þey kimyadan ibarettir.

Çocukluk aþký sahtedir. Aþký hormonlar yönetir. Çocuklukta hormon miktarlarý hýzlý deðiþkenler olduðu için ergin bir birey olana kadar yaþanan duygular kanýmýzdaki madde miktarýnýn oyunlarýndan baþka bir þey deðildir. Ne zaman ki yetiþkin bir birey olunur ve hormonlarýn ivmesi düþer o gün birey gerçek seçimlerini yapmaya baþlar. Peki bu seçimlerde hangi kriterler göz önündedir?

Ýnsan vucudu seçimlerini yaparken önceliði bilinçsizce kendi baðýþýklýk sisteminden en uzakta olan bireylere verir. Bu Doða Anne’nin saðlýklý bireyler dünyaya getirebilmemiz için bize verdiði hediyedir. Nasýl ki akraba evliliklerinde sakat çocuklar doðurma þansý yüksekse, baðýþýklýk sistemi benzer olan bireylerle de daha kaliteli yavrular yapamama olasýlýðý öyledir . Doðada canlýlar ve cansýzlarýn paralel yaþam prensipleri vardýr. Coloumb kanunu da zýt yüklü kutuplarýn birbirini çektiðini söylemiyor muydu zaten?

Ýkinci sýrada dýþ görünüþ özellikleri yatýyor. Seçimin bu basamaðý bilinçli olarak yapýlýyor. Biz ailemizin bireylerini hatýrlatan karþý cins üyelerine torpil geçiyoruz. Eðer ki seçtiðimiz kiþi ailemizden hiç kimseyle uzaktan yakýndan ilgisi yoksa emin olunuz ki bu kiþi çocukluðumuzda bizimle sýcak iliþki kurmuþ bir aile yakýný ya da bir arkadaþtan baþkasýna benzeyemez.

Her ne kadar güzellik ikinci planda yalanlarýna biz kendimizi inandýrsak da biyolojimiz tam tersini söylüyor. Dýþ görünüþe bakarak ikinci elemeyi geçen bireyleri seçimin en zorlu kýsmý olan kiþilik testi bekliyor. Ýþte uzamanlar bu testi açýklamak için teoriler üretemiyorlar. Ahlak, din, çevre ve bireyin kendi karakter özellikleri gibi etmenler devreye giriyor bu noktada. Ve bilim adamlarý sadece çeþitli hipotezler ortaya atabiliyorlar.

Ve son iki basamak yine insan bilinci dýþýnda gerçekleþiyor: Feromonlar ve yiyecekler. Feromonlar insan vucudundan yayýlan kokular olarak tanýmlanýyor. Aþk üzerindeki etkileri tartýþmasýz kabul edilmiþ durumda ki parfüm üreticileri feromonlarý þiþeleyip piyasa sunuyor. Ve e- vitamini ve çinko içeren yiyeceklerle baþlayan , çikolata ve acý biberle biten Food And Drug Administration’ýn açýkladýðý listenin her bir satýrý aþýk olma süremizi ve þiddetimizi etkiliyor.

Aþkýn Ömrü Kaç Yýldýr?

Bütün bu elemelerden geçen partnerimizi ilk gördüðümüzde dopamin salýnýmýmýz artýyor. Bu da ateþ basan yüzümüzün kýzarmasý anlamýna geliyor. Dopamin , serotonin ve norepifirin bir arada salgýlanýyor ve adrenalin etkisi oluþuyor. Uykusuzluklarýn, iþtah kaybýnýn ve dikkat daðýlmasýnýn bütün suçlusu bu hormonlar.

Diðer bir yandan bütün memelilerde cinsel birleþme sonrasý oksitosin hormonu salgýlanýyor. Kana karýþan bu hormon duygusal baðlanmanýn sorumlusu oluyor. Doðumdan sonra annelerde oluþan annelik içgüdüsü de yine oksitosinin marifetidir. Oksitosin ayný zamanda saðlýklý insanlararasý iletiþimi kontrol ediyor. Ve genelde iletiþim bozukluðu görülen psikiyatrik vakalarda normalden az miktarda buluyor. Bana göre sevginin biyokimyasal adý oksitosindir.

Oksitosinin yardýmcýsý vasopressin hormonu norepifirin ve dopamin yollarýný kullanýr. Bu da bize duygusal baðlýlýðýn ilk heyecan durumu geçtikten sonra ortaya çýktýðýný kanýtlar. Ýþte bu yüzden siz eþiniz size karþý eskisi kadar heyecan duymuyor diye söylenirsiniz.

Ve aþkýn son hormonu kendini gösterir insan kanýnda, dopamin ve norepifin salgýlandýktan yaklaþýk iki- üç yýl sonra. Doðal aðrý kesici olarak bilinen endorfin uzun iliþkilerin sýrrýdýr. Evliliklerde hissedilen güven ve huzur duygusu kanýmýzdan bulunan ve sinsice sýrýtan endorfinden baþkasý deðildir. Her baþarýlý erkeðin arkasýnda bir kadýn, her mutlu iliþkinin arkasýnda birkaç cc endorfin vardýr.

Aþk kaç kiþiliktir?

Ýnsan bedeninin bütün bu seçimleri yapmasýnýn ortalama yetmiþ senelik ömürde iki ya da üç kez karþýlaþýlabilecek bir durum olduðu söyleniyor psikologlar tarafýndan. Hormonlar tek bir kiþi için bu kadar meþgulken ayný anda birkaç karþý cins bireyiyle ilgilenebilir mi bilemem. Üstelik bir ömüre yaymak varken, hepsini ayný anda yaþamak kaç kiþinin iþidir ki?