ï¿½zEdebiyat - Emine Piï¿½iren - Kï¿½sa Kes Aydï¿½n Havasï¿½ Olsun!..

Zaman zaman düþünmüþümdür. Türkçemizde deyimler, ata sözlerimiz ne derece doðru ve yerinde kullanýlýyor? Geçenlerde yazmýþ olduðum bir yazýmda, “elinin körü” diye bir deyim kullanmýþtým. Biz bu deyimi genelde sabýr kat sayýmýzýn düþtüðü anlarda dudaklarýmýzdan yüksek tonla söyleriz…

Evet, nedir “elinin körü”? Çok araþtýrdým, sordum, internette turladým ama bulamadým. Yani, benim bildiðim “elinin körü” hiçbir yerde yoktu…

Öðrenme ve araþtýrma yolculuðumda gördüm ki, her deyim her ata sözü birden fazla anlamda kullanýlýr olmuþ. Bu yolculuðumdan keyif bile aldým. Atalarýmýz kafalarýna göre takýlmýþ. Size birden fazla örnek gösterebilirim…

Okul ile et kesim evini ayný kefeye koyan ve eðitimin þiddetle daha iyi olacaðýna inanmýþ atalarýmýz ve eðitimcilerimiz bakýn neler söylemiþ?

“Eti senin kemiði benim!”
“Hocanýn vurduðu yeri ateþ yakmaz!”
“Dayak cennetten çýkmadýr!”
“Laf ile uslanmayanýn hakký kötektir!”
“Kýzýný dövmeyen dizini döver!”
“Kadýnýn sýrtýndan sopasýný, karnýndan sýpasýný eksik edilmemeli!”

Yukarýda sýraladýðým birkaç atasözümüz uluslar arasý adalet sýralarýnda masaya konulsa, nasýl sonuçlanýr, artýk varýn sizler düþünün?..Ýþkenceden zevk alan insanlar olduðumuzu düþünecekleri kesin…

Eþitlik, eþitlik diye çýðýrtkanlýk yapmýþýzdýr. Bazen de, feminist olanlarýn yanýnda yer almýþýzdýr. Çoðunlukla ulu önder Atatürk’e kýzmýþýzdýr. Haremlik selamlýk onun sayesinde kalktý diye. Bakýn o devirlerde atalarýmýz nasýl cinsiyet ayrýmý yapmýþlar?

“ Bir evde iki kýz olacaðýna daðda domuz olsun!”
“Bir evde iki kýz biri çuvaldýz biri býz! Bir evde iki oðlan biri devlet, biri mihnet!”
“ Kýz doðuran tez kocar!
“Kýz çocuðu el çocuðu!”
“Kýz dediðin çið ettir, kaldýkça kokar!”
“Kýzýný döven dizini dövmez!”
“Oðlan büyür koç olur, kýz büyür hiç olur!”
“Kýzýn mý var, derdin var!”

Yukarýda benim anladýðým þu; “cinsiyet ayrýmý yapýlmýþ ve kadýnlarýmýz aþaðýlanmýþ” o devirlerde…

Birde dikkatimi çeken þu oldu. Aman Allah’ým! Yahu, tüylerim diken diken oldu! O yetim ve öksüzlerin ne suçu var ki? Hele þehit çocuklarýný aklýma getirince, daha da içim acýdý! Bakýn neler zýrvalamýþ atalarýmýz!..

“Çam aðacýndan aðýl olmaz, el oðlundan oðul olmaz!”
“Üveyin özü olmaz, köreðin gözü olmaz!”
“ Astar bez olmaz, üvey öz olmaz!”

Daha fazla yazamadým, kötü oldum! Yetimhaneleri düþündüm. Orada sýcak bir yuva ve anne baba özlemi içinde olan o minik yavrularý aklýma getirince atalarýmýza kýzdým bile. Evlat edinmeye özendirmemiþler…

Oysa o dönem, madem halifelik dönemiydi de, Hz. Muhammed Efendimizin(s.a.v) her hadisinden bir kýssadan hisse almamýþlar mý? Bu konuda aklýma bir hadis geldi:

“ Allah’ýn Resulu, bahçede oynayan çocuklarý izliyormuþ. Bakmýþ ki bir çocuk köþede aðlamaklý, arkadaþlarýna katýlmýyor, öyle mahsun durmakta. Yaklaþmýþ yanýna, ‘ Neden sende arkadaþlarýnla oynamýyorsun, üzgünsün?’ gibilerinden sormuþ. Çocuk ise;

-     “ Nasýl mutlu olabilirim? Bugün arife, yarýn bayram. Onlarýn güzel kýyafetleri var, benim yok.” Der.

Hz. Muhammed, merak eder sorar:

-     “ Neden sana alýnmadý bayram elbiseleri?”

Çocuk boynunu büker, gözleri aðlamaklýdýr.

-     “ Babam öldü. Annem baþkasýyla evlendi. Beni sokaða attýlar.”

Allah’ýn Resulü, daha da meraklanmýþtýr:

-     “ Baban neden öldü?”

-     “ Peygamberimizin savaþýnda þehit oldu!”

Çok duygulanmýþtýr kainatýmýzýn efendisi. Çocuðu ellerinden tutar ve onu sevgili eþine emanet eder.

“ Bu çocuðu yýkayýp ve en güzel giysileri giydirelim.”

Daha sonra da, çocuða eðilip, þu sözleri söyler;

-     “ Senin babanýn adý Muhammed annenin adý Hatice olsun mu?”

Çocuk bir süre sonra dýþarý çýkar. Onunla az önce alay edip, üstündeki eskilere gülen çocuklar bu kez oldukça þaþkýndýrlar! Bu deðiþimi merak etmiþ ve baþýna üþüþmüþlerdir. Çocuk baþýný dik tutup þöyle der.

-     “ Benim bir babam var adý Muhammed Mustafa’dýr. Bir annem var adý da, Hatice’dir.”

Diðer çocuklar imrenir ve bu kez yüzleri asýlýr ve çoðu þöyle der:

“ Keþke bizim de babamýz þehit düþmüþ olsa da, babamýzýn adý Muhammed annemizin adý Hatice olsaydý.”

Bu görüntü Hz. Muhammed Efendimizi çok etkilemiþ olmalý ki, mescitte ashabýna ve cemaate vaaz vermiþtir. Yetimleri öksüzleri evlat edinmeye teþvik etmiþ ve kendisi de örnek olmuþtur…

Ben az önce yukarýda birkaç örnek verdiðim atasözlerimizi çoðaltabilirim. Daha birçok küfür içeren sözlerde söylenmiþ. Þöyle bir düþündüm, “bizler bu sözleri duyarak büyüdük, daha deðiþik ve saðlýklý nasýl davranýp düþünebiliriz?” diye…

Þimdilerde zeka ve akýl ile ilgili bilim adamlarýmýzýn akýl almaz tezleri var. Bilgiler genlerle aktarýlýyor, daha sonraki nesle. Ee, ne olacak bizim psikolojimiz?

Ortaya çýkacak bir þarlatan, “yok efendim bu doðru þu yanlýþ…” gibilerinden akýl ve ahkam kesmeye. Bunca zamandýr öðrendiklerimiz yanlýþ mýydý? Sahi ben bu araþtýrmaya hangi soruyla baþlamýþtým? Ah, anýmsadým!

“ Elinin körü!..”

Geçenlerde bir yazýmda belirtmiþtim. Yoðun bir 24 saat sonrasý oðlum benden, “anneee, bana üçü bir arada yapar mýsýn? Bende yanlýþ bir deyim kullanmýþtým. “ Elinin körünü iç!”

Balýkesir Edremit ilçesine baðlý bir köyde bulunmuþ, ”elinin körü”. Evet yanlýþ duymadýnýz. Elinin körü bir lamba. Yani yað ile yanan bir kandil. Eskiden elektrik olmadýðýnda, akþamlarý göz gözü görmediði zaman, “elinin körünü alda çýk dýþarý!” der ve Aladdin’in lambasýna benzer küçük gümüþ veya bakýrdan bir kandil ile aydýnlýk saðlanýrmýþ…

Bundan sonra, “bir insan neyse yetmiþinde de odur!” gibilerinden atasözlerine kanmak yok öyle. Deðiþimin ve öðrenmenin yaþý yoktur. Yaþayýþ ve düþünce yapýmýz gün geçtikçe evrim geçirmekte. Ama atalarýmýza saygýmýzda kusur etmeden deðil mi?

“ Sukut ikrardan gelir!”
“ Söz gümüþse sukut altýndýr!”

Hoppalaaa! Gördünüz mü, ben bile þimdi çeliþkiye düþtüm!..

Yüzünüzden sevgi dolu gülüþler eksik olmasýn, kalýn saðlýkla!..

Emine Piþiren
Edremit/ Akçay/2008