Ondokuz yýl evveldi. Stockholm e gitmiþtim. Bir otele indim. Geceydi. Sabahleyin, týraþ olmak için lâvaboya gittiðimde, aynanýn yanýnda ilginç bir yazý gördüm. Lütfen diyordu, týraþtan sonra jiletinizi çöpe atmayýn.Yanda bir kutu var, oraya býrakýn. Bir tek jiletle dahi olsa,Ýsveç çelik sanayiine yardýmcý olun. Doðrusu hayretler içinde kaldým.
Çocukluðumdan beri çelik eþya denince akla Ýsveç çeliði gelir. Birçok eþya üzerinde " Ýsveç çeliðinden yapýlmýþtýr" diye yazardý. Ýþte o ülke,kullanýlmýþ bir tek ufacýk jiletin bile çöpe gitmesini istemiyor, ona sahip çýkýyor, gelen turistlere rica yollu uyarýda bulunuyordu.
Ýsviçre de zaman zaman, belli periyotlarda, radyolar, televizyonlar,basýn bir haberi duyurur. Þu tarihte, þu saatte, adamlarýmýz gelecek. Siz lütfen hazýrlýðýnýzý yapýn. Okumadýðýnýz, ilgilenmediðiniz, kullanmadýðýnýz ne kadar kitap, dergi, gazete varsa, kaðýt, ambalâj, kutu varsa, velev ki,bir ilaç prospektüsü dahi olsa, kapýnýn önüne koyun. Ýsviçre nin kalkýnmasýna yardýmcý olun. Fazla aðaç ziyanýna engel olun.
Yedi yaþýnda idim, rahmetli babaannem pirinç ayýklýyordu. Bir tane yere düþtü. Babaannem eðildi, aramaya baþladý. Saða bakýyor, sola bakýyor,bulmaya çalýþýyor. Çocukluk iþte, aman babaanne dedim. Bir pirinç tanesi için bu kadar çaba harcamaya, yorulmaya deðer mi? Rahmetli ilk defa sertleþti bana karþý, öfkeyle doðruldu. Sen oturduðun yerden ahkâm kesiyorsun, dedi. Hiç pirinç üretilirken gördün mü? Ýnsanlar ne kadar zorluk çekiyorlar. Bir pirinç tanesinde kaç insanýn göz nuru, alýn teri,emeði, çilesi var biliyor musun? Utancýmdan kýpkýrmýzý olmuþtum.
Aradan yýllar geçti. Hukuk Fakültesinde öðrenciyim. Alain in proposlarýný okuyorum. Birden irkildim. Babaannemi hatýrladým. Alain, bir insan yerde bir iðne görüp de eðilip almazsa, bütün uygarlýða karþý ihanet etmiþ olur diyordu. Ýlâve ediyordu. Bir iðnenin üretiminde binlerce insanýn alýn teri, göz nuru, el emeði vardýr diyordu.
Japonlar son derece sade, basit, yalýn mütevâzý yaþayan insanlardýr. Evlerini mobilya ile eþya ile dolduranlar Japonlara göre ruhen tekâmül edememiþ, hayatýn mânâsýný anlayamamýþ, zavallý kimselerdir.Böyleleriyle, zavallý, evini belediye mezat salonuna çevirmiþ diye eðlenirler. Bir insanýn gösteriþ için eþyanýn esiri olmasý ne kadar acýdýr.
Vaktiyle Japon ekonomisi bir darboðazdan geçiyor. Ýç borçlar, dýþ borçlar gýrtlaðý aþýyor. Zamanýn baþbakaný meclisi toplar. Kürsüye çýkar.Durumu olanca açýklýðý ve tehlikeleri ile anlatýr ve þu andan itibaren der,Allah þahidim olsun ki, Japonlarýn iç ve dýþ borçlarý son kuruþuna kadar ödenmeden, pirinçten baþka bir þey yemeyeceðim. Þu üstümdeki elbiseden baþka elbise giymeyeceðim. Dediklerini yapar, en üstten en alta bir israftan kaçýnma kampanyasý açýlýr. Japonya bütün borçlarýný öder. Bu durumun toplumun bütün kesimlerini, tek istisna olmadan kapsadýðýný söylemeye gerek yok. Geçenlerde Japon imparatorunun sarayýný gördüm.Yarabbim, ne kadar sade, ne kadar mütevâzý, ne kadar gösteriþten uzak...
Gerekmediði halde elektriði yakmakla, suyu kapamadan boþ yere akýtmakta, gece çamurlu ayakkabýlarýmýzý temizlemeden yatmakla, yemek yediðimiz kaplarý yýkamadan býrakmakla biz de zalimler sýnýfýna geçmiyor muyuz?
Hayat çok ince, akýl almaz incelikte ipliklerle örülmüþtür. Her þey o kadar birbirine baðlýdýr ki, ilkokul okuma kitabýmýzdaki bir sözü hiç unutmadým....
Bir mýh bir nal kaybettirir. Bir nal, bir atý, bir at bir orduya savaþý kaybettirir diyordu.
Maddî durumumuz ne olursa olsun, ister zengin olalým, ister fakir,hepimiz çok dikkatli olmak zorundayýz. Bunda parayý da, maddiyatý da aþan büyük bir edep ve incelik vardýr.