“Modern Ýslam“ sentezi geçerli mi? -2

Avrupa açýsý:

Modern endüstri toplumunun sýnýrsýz tüketim arzusunu taþýyan furyanýn yakalandýðý turbo kapitalizm kýskacýndan kurtarmasýnýn ilk aþamasý modern islam adý ile Ýslamý revize sürecine zorlamaya kalkýþmasý tek yönlü deðerlendirmeli.

Bu oluþumu pratiðe yansýtmak isteyenler Ýslam ümmetinin deðiþik farklýlýklarýný ayýrýmcý tahriklerle tahribatýnýda hesaba katarak. Öyle ki, Afrika’dan Asya’ya, Asya’dan Avrupa’ya yer ve zaman’a uygun kendilerini kamufulaj ederek arzularýna ulaþmakta ýsrarcý olduklarý apaçýktýr.
Avrupa açýsýndan diðer bir boyut ise: Euro-Ýslam teorisi ile asilmile olmuþ müslümanlarý Ýslam’ýn Avrupa’ya kazanýmlarý olarak görmek istemeleri.


Þunu demek istiyoruz. Geleneksel olarak Ýslami otoriteye inanmayan, hiç deðilse sözsel kabulün ötesine geçmemesi için raysonel ideoloji ile doyum noktasý denebilecek bir seviyeye kadar donatmak ve böylece salt akli deðerlendirmelerin üstünde baþka bir kaynaðýn insan hayatýna yön vermesine gerek kalmadýðýna inandýrarak, geçmiþin ’’Hýrýstýyan kültürü ile aynileþtirmek. onu (Ýslamý), belli bazý ritualler özürlüðünün ötesinde kalan kýsmýný süreli mahkum etme çabalarý ile fert ve toplumu þüphecilikle içiçe bir Avrupa-i müslüman protipi oluþturmak’’

Toplumsal ve siyasi alana talip olan bu hareket özellikle aþaðýdan yukarýya ve yukarýdan aþaðýya olarak her iki kitleye yönelik faaliyet göstermekten içtinap etmiyor. Sözkonusu akým düþüncelerini modern dünyanýn gereklilikleri diye ýsrarcýlýktan taviz vermek istemiyor. Ýslam’a salt akli yaklaþýmla kuram koymak istemekten çekingen olmadýklarý gibi. Ýlahi mesajlarýn muhataplarý olan ilahi þahsiyetleri yalnýzca teblið görevi ile sýnýrlandýrmak istiyor. Risaleti eylemlerde netleþtirme metodunun günümüzde pekte geçerli olmadýklarýný. adeta peygamberlerin görevleri ilahi mesajlarý kitleye sözsel ulaþtýrmaktan baþka bir görev taþýmadýðýný kabul ettirmek için ýsrarcý davranmaktadýr.
Düþüncelerine dayanak bulmak için, aydýn ve ayný zamanda bir toplumbilimci olan Ali Þeriati’den esinlenmeyi de ihmal ediyor deðiller!

Bu konuya en açýk örnek; Ýhsan Eliaçýk'ýn Ýslami deðerlendirmeleri pozitivistçe yaklaþým olduðu.’’ Ancak yazýlarýný pozitivizm adýyla önce islamda bir boþluk varmýþ gibi bir günah yaratarak! Ardýndan çalýþmasýný yarattýðý göre deðerlendirmesi bize bu sözü söyleme hakký tanýyor. Kaldýki kendisine ait gibi lanse ettiði görüþler islam tarihini birazcýk olsun okuyup araþtýranlara muamma deðildir!

Bu tür düþünenler ilahi mesajýn önüne geçmek isteyen pozitivizmin ne anlama geldiðini acaba gerçekten biliyorlar mý? Bilmiyor deðiller. Ayrýca pozitivist düþünmek yanlýþ mý? Deðil elbette, ancak nere ye kadar? Sýnýrý nedir? Bu sýnýrý kim belirler? Pozitivizm düþünmenin hayatýmýza olumlu katkýlarý olamaz mý? Zaten pratik hayattaki bir çok yaklaþýmlar pozitivist düþünme biçiminin ürünü deðilmi? Bilmeden ret etmenin ne anlamý var? Batýnýn ürettiði kavramlarý anlamadan/tartýþmadan Ýslami karþýlýðý ile doku farkýlýlýðý olup olmadýðýný tespit etmeden, yalnýþ addetmek ne kadar doðru bir yaklaþým?! Bütün bunlar kendi sahasýnda farklý bir çalýþmayý gerektirir. Bilinen bir hakikat olarak asýl amaç son yüzyýlda eylemde kendisini ýspatlayan canlý islam olgusuna alternatif oluþturmak!


Medeniyet ve Modernizm:

Medeniyet ve Modernizm kavramlarý genelde anlam kargaþasý arasýnda kendisini yeterince ifade edememiþ olarak karþýmýza çýksa da, bu sorunun gerçek müsebbibi ve kargaþadan meydana gelen boþluktan kimler neyi nasýl kimin adýna ne kazandýrmak istemiþ? Halklar nezdinde kendisine yeterli alan bulmuþ deðil.

Sözü edilen iki kavramýn ortak noktalarý aranmýþ ama uzlaþabilirliliði ve saðlýklý bir zemin olabilirliliði gerçekci bir yaklaþýmla irdelenip irdelenmediði de tekrar farklý bir çalýþma gerektirir. Bizim deðinme zorunluluðu hissetiðimiz bazý noktalar, medeniyet; taþýdýðý “Tin“ ve asaleti ile üstünde bina edilegeldiði kültür mirasýný, dini ve edebi baðlarýn meydana getirdiði sosyal güzelliði bünyesinde barýndýrýr olmasýdýr.

Buna karþýn modernizm ise; Üstün deðerlerle donatýlýp Kerim olarak yaratýlan insaný sonsuz bir istek ve zevk için tüketen, tükettiði içinde yeniden üretmek zorunda kalan kýsýrdöngü bir sistemin sýradanlaþtýrdýðý canlý türü olarak görmek ister. Bu sistem neredeyse tüm dünyayý bir ahtapot gibi sarmýþ ve Ýlahi nefha taþýyan Ademoðlunu makinaya teslim etmiþ. Bu tür insanlar, hayat stili olarak kendisinden baþka kimseye sorumluluk hissi taþýmayan, karþýnýn hukukunu kendi menfaati ve toplumun deðerlerine karþý sorumsuzluk özgürlük anlayýþý ile yok etmeye çalýþan, egoist anlayýþýn vazgeçilmez ürünüdür.

Müslümanlarýn büyük sorunlarýndan biri ise; Batý emperyalizmi tarafýndan içi boþaltýlmak istenen islami medeniyetimizin yerine, evrensel kültür diye modernizmin yerleþtirilmesi ve tabiiki bununla, yeni dünya düzeni denilen sömürgecilik ve tüketici toplum versiyonunu kalýcý kýlma isteklerini yeteri derecede anlayamama ve alternetif olarak islami çözüm üretememe. Öte taraftan kendi öz deðerlerine yeniden dönüþte ýsrarcý olanlara ise karþýnýn yönelttiði tutarsýz itam ve yakýþtýrmalara aldanma anlayýþýnýn yaygýnlýk dalgasýndan kurtulamamasý. Elbette bu sorununda kendisine ait siyasi ve sosyolojik etkenleri olduðu söylenebilir. Fakat bu konu da bizim bu çalýþmamýzýn dýþýnda kalýyor.

Çaðýn sorunu:

„Onlara ayetlerimiz okunurken dediler ki. Duyduk, dilersek biz de buna benzer sözler söyleriz ve bu, eskilerin masallarýndan baþka bir þey de deðil“ 8/31

Özellikle 20. yüzyýlýn son çeyreðinde islami hareketlerin yoðunluk kazandýðý ve buna paralel olarak toplumlarýn bünyesinde daha önceden ’’nüve kurum’’larda üstenen batý yanlýsý aydýnlarýn kendini aþmaya çalýþan müslüman halklarýn önüne gizli set diyebileceðimiz bir tavýrýn özelliklerinden olan „idol“ olma tutkularý ve özislami aydýnlarýn bulunmadýðý yerlerde, nispeten baþarý saðladýklarý ancak yeniden kendisi olma iradesinde ki gayret ve fadakarlýklarý ile geriye dönüþü olmayan bir rota belirlemeyi baþaran islami aydýnlarýn aþmaya çalýþtýklarý sorunda ne yazýkki yine kendisi açýsýndan gizli idolü en büyük engeli olup çýkýyor!


Özellikle geçmiþte ve bugünde hala devam eden, Müslüman alim ve aydýnlarýn (dolaylý/dolaysýz) batýnýn aydýnlanmasýna bilimsel çalýþmalarýnýn müsbet katkýsý inkar ve reddi tartýþma kabul etmeyecek þekilde açýk olmuþtu, olmaktadýr. Nitekim bugün Amerika ve Avrupa üniversitelerinde sayýsý bir hayli kabarýk rakamlara ulaþan islami kimlikli düþünür ve bilim adamlarý var. Bu þahsiyetlerin baþarýlarý ne yazýk ki medeniyetin hizmetine sunulmasý gereken buluþ ve yenilikleri Modernizme hizmet etmekle övünedursun!

Ancak batýnýn aydýnlanma çaðý aydýnlarý bu yönüyle islam dünyasýna etkisi menfi olmuþtur. müslüman dünya sonunda modernizme teslim olmuþsa da bu tesilmiyetten önce ciddi manada direnmeyide bilmemiþ deðildir. Þu an ise bilindiði gibi modern dünyaya tamamen teslim olmuþ bir vaziyette de deðildir. Azýmsanamayacak bir kitle geleneksel (gelenek menfi ve müsbet olarak iki anlamda kullanýlabilen bir kavramdýr. Menfi boyutu ile deðerlendirdiðimizde Ýslam aleminde kendi içinde sultanlara ve saltanatlarýna hizmet için yarýþan bir din anlayýþýnýn hakim olmasý için çýrpýnýp didinen geleneksel saray mollalarý. Müsbet boyutu ile kullanýldýðýnda ise batý ve batýcýlara karþý özünde kalmasý için mücadele eden genelde batýnýn tuzaklarýna düþmeyen kanaat önderlerinin yönlendirdiði anlayýþ ve hareketler) ve müspet toplum biçimini yaþatma gayretindedir.


Burada eklemeyi uygun gördüðümüz bir konuda þu olmalý ki. Ýslam dünyasýnda batý yanlýsý entelletüellerin kör taklitlerinin neticesinin getirileri yabancýlar için bulunmaz bir fýrsat doðurmuþtur. Üzücü olan bu tür yalnýþlýklar sonuçta modernizm sürecinin islam alemindeki ateþleyici rolünü üstlenmiþtir. Özellikle osmanlý ’’Jöntürkler’’i yadsýnacak derecede baþý çekmiþtir. Bunun yaný sýra Ýran ve Mýsýr da ayný süreci yaþamýyor deðildi. Tradisyonal/geleneksel islam dünyasý kendi asli deðerlerini, kutsal kavramlarýný, kendisini dýþlayan modern dünyaya býrakýrken, batýnýn dayatmasýndan önce kendi içindeki batý yanlýlarýnýn azýmsanamayacak sayýsý ve özverili çalýþmalarý ile kucaklaþan bir çok düþünür, modernizmi insanlýðýn sapmasýndan ziyade kurtarýcýsý olarak kabul etmelerinden kaynaklanmýþtý.


Siyasi boyut ve Sömürüye hizmet


Yeni Ýslamcýlýk denilen modelin bir anlamda ’’ýlýmlý islam’’ diye telafuz edilen ve özellikle batý siyasi erkinin islam dünaysýna sunmak istediði ve öteki adý modern islam olarak topluma algýlandýrýlmak istenen model miydi?
Modern islam bize göre batýlýlaþmýþ islamdýr. Batýlýlaþmýþ islam derken batýnýn çýkar ve menfaatlerine destek olan, siyasallýðýný yitirmiþ, dünün saltanatlarýnýn yaslandýðý koltuk islamý bir anlamda! Modern islamýn öteki adý günümüz siyasi terminolojisinde Amerikancý islamdýr. Özislamýn deforme edilmiþ versiyonunu batýlýlara beðendirme, Hýrýstiyan dünyasýndaki Ýncil’in kateþizmi, ’’reforme edilen Ýncil’’ örneði gibi Kuran-i mesajlarýn içeriðinden sýyrýlýp modern kavramlar öncülüðünde(Batý pradigmasý) Kateþizmleþtirme hareketidir bir anlamda. Nitekim -ABD ve Ýngilterenin istekleri doðrultusunda- dýþtan böyle bir talebin var olduðu gizlilik olmanýn ötesinde resmi istekler haline gelmiþtir!

Siyasal islamcý çevreler bile dýþtan önerilen bu yeniliðe karþý yenik düþüyorlar! Batý'nýn dýþtan dayatmasýnadan ötürü siyasalýkarýndan ve muhafazakarlýklarýndan, dahasý kalýcý ve deðiþim kabul etmeyen deðerlerin (örnek tesettür)den dahi ödün vermeyi maslahat gereði normal karþýlar olmuþlar. Þu anda islam dünyasý ’’Evrensel islami hareketler’’ olgusu ile dýþarýdan dayatýlmak istenen ýlýmlý (modern) islam dünyasý arasýnda bir anlamda týkanýklýkve fikri çatýþma devresine girmiþ, kilitlenmek üzere olan bir süreci yaþýyorsa da siyasal islamýn eylemdeki onurluluðunun getirisinden ötürü tercihten öte kararýný doðrudan yana koyacaktýr.

Batýlý teorisyenler ve islam dünyasýnda islam inkýlabý ile birlikte hýzla ilerleyen Siyasal islam rüzgarýna karþý üretilen ýlýmlý islam aydýnlarýnýn, Türkiye kanadý olarak.

1- Ali Bulaç, mensubu olduðu camia’nýnda fikir öncüsü olarak modernist düþünceye yatkýnlýðý.

2- Ýhsan Eliaçýk ki, daha ziyade pozitivist düþüncelere öncülükle sorumluluk üstlenmiþ.

3- Yalçýn Akdoðan. Ayný zamanda AK Partisinin de ýlýmlý islam projesinin uygulamasýndaki teorisyenleridir.

Söz konusu zevatlarýn haricinde elbette bilinen bir kýsým entellektüellerde sayýlabilir. Ancak konumuz açýsýndan birer prototip yeterli olmalý Rasyonalizmi çok ustaca kullanmasýný bilen yetenekler olarak;

içinde bulunduklarý yeni ekolle, kendi açýlarýndan Ýslama yeni bir yorum getiriyorlar. Yeni akýmýn bu öncülerine göre Siyasal Ýslamýn iflasý ilan edilmeli, 'Yeni Ýslamcýlýk'ýn teorisi (oysa islam teori deðil hakikattir) yaratýlmalý ve bu dalgada öncülük yapýlmalý . Özellikle yeni Ýslamcýlýk kavramýnýn ideologlarýndan olan Ýhsan Eliaçýk ve Ali Bulaç’ýn bu alandaki çalýþmalarý dikatli bir þekilde incelenirse daha saðlýklý tespitler elde edinebileceðimizi bilelim…(devam edecek)

Muhammed CAN
Frankfurt
02.08.2008