SENÝN KADAR YORGUNUM BEÞÝR FUAD

“en bilge insan, çeliþkilerle en zengin olan insandýr.”
nietzsche

On dokuzuncu yüzyýlda Avrupa kökenli ekonomik, sosyal ve siyasal fikirleri Osmanlý toplumunda da etkili olmuþtur. Genç kuþak Osmanlýlar Avrupa’da oluþan kültürel akýmlarý tanýmaya çalýþýrlar. Sultan ikinci Mahmud’un zoruyla baþlayan batýlýlaþma süreci günümüze kadar tartýþmalarý da beraberinde getirir. Bu batý ve karþýtlýðý ülkenin esas gündemini oluþturmaya baþladýðý yýllardýr.
”Ýlk Türk materyalisti ” Beþir Fuâd (1852 ? – 1887) eðitimine Fatih Rüþtiyesinde baþlar. Babasý Hurþit Paþa Adana’da Mutasarrýflýk yapmýþtýr. Varlýklý bir ailenin çocuðudur. Ailesinin Suriye’ye gitmesi nedeniyle eðitimini buradaki Cizvit okulunda sürdürür. 1867-70 yýllarý arasýnda Askeri Ýdadide okur.1871’de girdiði Mekteb-i Harbiye’yi bitirir. Abdülaziz’in yaveri olarak ilk olarak sarayda görev alýr. 1875-76 Sýrp harbine katýlýr. Gönüllü olarak 1876-77 Osmanlý Rus harbine katýlýr.1875-76 Girit isyanlarýnýn bastýrýlmasýnda bulunur. Beþ yýl Girit’te kalýr. Orada Almanca, Fransýzca ve Ýngilizce öðrenir, sonra Ýstanbul’a döner. 1881 -84 yýllarý arasýnda kolaðasý(önyüzbaþý) olarak çeþitli askeri görevlerde bulunur ve daha sonra askerlikten ayrýlýr. 1884 yýlýnda yazý hayatýna baþlar. Önce çevirmenlik yapar. Özellikle fen, felsefe, fizyoloji, dil, tiyatro, askerlik konularýnda dergi ve gazetelerde incelemeler yazar. Ayrýca iki dergi çýkarýr. Osmanlý Dönemi’nde ilk defa, 1887 yýlýnda 139 sayfalýk Voltaire’yi konu alan ayrýntýlý bir incelemeyi kaleme alýr. Daha sonra Victor Hugo’nun biyografisini yazar. Bu nedenle bir çok eleþtiri alýr. Tenkitçilerin baþýnda Muallim Naci gelir. Beþir Fuâd’ý batýcýlýkla suçlarlar. Ýþte böylece batý – doðu tartýþmalarý da baþlamýþ olur. Muallim Naci’nin yönettiði gazetede de Selâhi imzasýyla Beþir Fuâd’a þöyle çatar : “Voltaire’i taklit edenler bizde nâdândýr bütün/Þarlatanlýk onlara þâyeste ünvandýr bütün” Beþir Fuâd’ýn cevabý ise þöyledir:
“Voltaire’i takdir edenler ehl-i irfandýr bütün/Nâþir-i envâr olanlar medha þâyândýr bütün”
Batýcýlar, batýlý deðerleri, doðucular da doðulu deðerleri savunuyorlardý. Beþir Fuât batýlý deðerleri savunuyordu..Daha sonra Muallim Naci bu tartýþmalara bir son vermek istedi.
17.yüzyýla baþlarýna kadar batý ve doðu medeniyetleri þeklinde bir ayrým yoktu. Bu medeniyetler birbirine benziyordu. Bu farklýlýklar Rönesans döneminden sonra ortaya çýkar.
Bu meselede Beþir’in yanýnda ve ona güç veren Ahmed Midhat Efendi olmuþtur. Ahmed Mithad Efendi, hem Beþir Fuâdý’ýn eserini hem de bir düþünür olarak Voltaire’i çok beðenmiþtir. Bu ve benzeri çalýþmalarý yapmasý için Beþir’i teþvik eder. Ahmed Midhat Efendi’ye göre Beþir Fuâd, baþka þeylerin yanýnda felsefeyle de uðraþýyordu ve sonunu getirecek olan materyalizmi yani özdekçiliði seçmiþti.
Materyalizmin ve pozitivizmin etkisi altýnda olan Beþir Fuâd edebi akýmlardan naturalizmi benimsemiþtir.
6 þubat 1887 ‘de gece geç vakit bileklerini keser, atardamarýna kokain þýrýnga eder ve intihar eder. Ölürken izlenimlerini kanýyla bir kaðýda yazar,… ameliyatýmý icra ettim, hiçbir aðrý duymadým. Kan aktýkça biraz sýzlýyor “. “…Kaným akarken baldýzým aþaðýya indi. Yazý yazýyorum kapýyý kapadým diyerek geriye savdim. Bereket versin içeriye girmedi Bundan tatlý ölüm tasavvur edemiyorum. Kan aksýn diye kolumu kaldýrdým.baygýnlýk gelmeye baþladý… gelen doktora “zahmet etmeyin, beþ dakikalýk ömrümün kaldýðýný biliyorsunuz.”der. Ýntiharýný daha önceden Ahmed Mithad Efendi’ye bir mektupla duyurur. Mektup þöyle baþlar: ”Mezardan Bir Sedâ. Ey Hakim’ Hayattayken pek çok lütuf ve iltifatýnýzý görmüþtüm; Minnetdârâne hislerimi son nefesime kadar muhafaza eylediðimi isbat etmek için kalemimden çýkan son satýrlarý size hitaben yazýyorum. Þu mektubumu aldýðýnýz vakit elbette intihar ettiðimi de haber almýþ olacaksýnýz;..” , ..”intihar niyet, bende iki seneyi aþkýn bir süredir bulunmaktadýr…..
“Ýntihârýmý da fenne tatbik edeceðim; atardamarlardan birinin geçtiði yerde cildin altýna kokain klorür þýrýnga edip buranýn hissini ibtal ettikten sonra, orasýný yarýp, atardamarý kesmek sûretiyle kan akýþýný saðlayarak hayatý terk edeceðim. Kan akmaktayken, her zaman, atardamarý sýkýca tutarak ve diðer tedbire mürâcat ederek hayatýn muhafâzasý mümkün olduðu halde, kararýmdan geri dönmeyeceðim!”
35 yaþýnda bilime inanan, bilimsel bir deney yapar gibi intihar eden ve bedenini derslerde kullanýlmasý için Mekteb-i Týbbýye’ye býrakýr. Ancak bu vasiyeti dinen caiz olmadýðý için kabul edilmez. Yine cenaze namazýnýn kýlýnmadýðý rivayet edilmektedir. Sadece intiharýyla deðil, düþünceleriyle de adýndan söz ettiren, ilk eleþtirel monografiyi yazan bir Osmanlý aydýnýdýr. Ömrünün son üç yýlýna 16 kitap ve 200’e yakýn yazýyý sýkýþtýran Beþir Fuad bilinçli intiharý nedeniyle unutturulanlar arasýnda yer alýr.