Merak, altýn bir penceredir. O pencereden içeriye kim girmek istemez?


Merak, zor bir konu. Nereden bulaþtýðýmý ben de merak ediyorum. Merak, bir bakýma insanýn hem kendisiyle, hem de çevresiyle hesaplaþmasýdýr. O, ulaþtýðý sýnýrlarýn içine neleri almýyor ki? Bence merak, biraz da kýskançlýk demektir. Ýlk merakýnýzý hatýrlayýnýz: Size yeni alýnan bir ayakkabýnýn benzeri, kardeþinize de, siz herhangi bir yerde iken alýndýysa, eve dönmek için saatin geçmek bilmeyen dakikalarýna isyan etmiþsinizdir. Sizinki kýrmýzýysa, acaba onunki nasýl? Nasýl olacak? Size ayakkabý alýnýnca, yaramaz kardeþiniz kaþlarýný yýka yýka sesini de yükseltmiþ ve; "Aynýsýndan ben de isterim!" demiþti, deðil mi?
Bu yüzden merak, insaný zamanla yarýþtýrýyor. Bu yarýþlar da, hayatýmýzýn hemen her döneminde, hepimizi sonsuz koþulara sürüklüyor. Böyle koþularda merak bizi, depara kaldýrýr. Koþmak, dakikalarý yutmak, ulaþmak istediðimiz noktaya kanatlanýp uçmak isteriz. Kâlbimiz, bu sýrada yeni heyecanlarla çarpar. Bu heyecanlar, ulaþtýðýmýz, umduðumuzla karþýlaþtýðýmýz oranda, bize huzur verir. Bizimkinin aynýsý, kardeþimize alýnmadýysa seviniriz. Baþkasý, bize göre daha iyisi alýndýysa, üzülürüz. Üzüntümüzün temelinde yatan, az da olsa, merakýmýzýn yarattýðý kýskançlýk deðil mi?
Merak, belki de bir sorgulamadýr. Fanusunun baþýndaki büyücünün; "Aynam, aynam! Söyle bana, yeryüzünde benden daha güzeli var mý?" deyiþinin altýnda, sorgulama yok mu? Meraktan doðan böyle sorular, bizi araþtýrmaya götürür. Araþtýrma isteðinin olumsuz yönleri bir güzelce törpülenir, doðruyu, yeniyi ve iyiyi bulmak amacýna yöneltilirse, böyle bir davranýþtan elde edilecek sonuçlarýn harika olacaðýna inanmak gerekir. Unutmayýnýz ki, kuþlar gibi uçma meraký, daha sonra uçak olarak karþýmýza çýkmýþtýr. Kuþlar gibi uçma isteðimizin temelinde, bu konuda onlara benzeme duygusu yatmýyor mu?
Aslýnda merak, bir altýn penceredir. Çok uzaklardan bile parýltýsýný gördüðümüz bu altýn pencerenin altýnda, hangimiz dolaþmak istemeyiz? Daha doðrusu, o altýn pencereden içeriye kim girmek istemez? Bir bakýma merak, hepimizin yaþama isteðidir. Meraksýz hayat, serapsýz çöle benzer. Mecnun'u çöle çeken, Leylâ'nýn hayâli deðil mi? Ferhat'ýn da zorlu daðlarý yarmasýnýn temelinde, dünyalar güzeli Þirin ile beraber olabilme meraký yok muydu? Çin Seddi'nin büyüklüðü, Babil ya da Sümer tapýnaklarýnýn, Mýsýr ehramlarýnýn sýrrý, bir yerleri kapatabilmenin, yerden gökyüzüne ulaþabilme düþüncelerinin yankýlarý deðil miydi? Yunus'a; "Dað ne kadar yüce olsa da, yol üzerinden aþar." dedirten gerçek, meraktan baþka nedir? Çeþitli dallarda kazandýklarý, ya da bizim, kendilerine güzellikle veya zorla öðrettiðimiz hünerlerin gösterisine kalkýþan hayvanlarýn durumunu, meraktan baþka nasýl açýklayabiliriz? Kendisine kazandýrdýðýmýz hünerle, insan gibi konuþturabildiðimiz muhabbet kuþlarýný, fýndýk kýrdýrtabildiðimiz taklitçi maymunlarý, bisiklete bile bindirdiðimiz sevimli köpekleri niçin severiz?
Törpülenen, eðitilen merakýn sonunda, baþarý ortaya çýkar. Fatih, karadan Haliç'e indirdiði gemilerle Ýstanbul'u alýp, yeniçaðý baþlatmýþtý. Sesle görüntüyü birleþtirme merakýmýz televizyonu, kendi programýmýzý yapma, hem görüntüleme, hem de çok uzaklardaki dostlarýmýza da gönderme isteðimiz bilgisayarý ortaya çýkardý. Elektriði de unuttuðumu sanmayýn. Ampulün mucidi Thomas A. Edison, sanki güneþle yarýþmak istemedi mi? Amerika'nýn keþfinde, yeni dünyalar bulma meraký ile yola çýkan Kristof Kolomb'un (Cristoforo Colombo) coþkun heyecanýný unutabilir misiniz? Çirkin sigarayla ilk buluþmamýzýn, albenili ruj ile ilk tanýþmamýzýn sebebi, merak deðil mi?
Görüldüðü gibi merak, hayatýmýzýn bir parçasý, hem de vazgeçilmez bir yanýdýr. Merakýn, meraklýnýn olmadýðý yerde, tek düze, soðuk, donuk, tatsýz tuzsuz bir hayat vardýr. Böyle bir hayatýn ne köþesi, ne dönemeci, ne de kavþaðý olur. Böyle bir hayata katlanmak zorunda olanlar, bilimin de, sanatýn da, teknolojinin de o doyumsuz þafaklarýna asla ulaþamazlar. Onlar, týpký birer robot gibidirler. Düðmelerine basýlýrsa çalýþýr, elektrikler kesilince de, öldür Allah, hiçbir iþe yaramazlar.
Merak, bütün þaheserlerin doðumunu hazýrlayan ilk sancýdýr.
Bu sancý olmadan, dünyanýn en güzel masallarýný, kucaklar dolusu sevgi yüklü þarkýlarýný, yaðmaya hazýr bekleyen bulutlara benzeyen þiirlerini, meraklarýmýzý doruða çýkaran hikâyelerini yaratabilir miydik? Ulu daðlarla kesiþen maviliklere, yýldýz yýldýz yanýþlarýyla geceleyin gökyüzünün bütün sonsuzluklarýný doldurmaya çalýþan ateþ böceklerine, huzur ile korkuyu bir arada yaþadýðýmýz koyu yeþil ormanlarýn derinliklerine, rüyâlarýmýzýn kaynaðýna bizi götüreceðine inandýðýmýz yollara, hep doludizgin kuþanmýþ merak atlarýyla çýkmadýk mý?
Merak, bir sýçrama taþý. Sözün özü; kalkýnmanýn, daha iyi bir dünyada yaþama isteðinin, uygar olmanýn, yücelmenin sýrrý, bu taþlarda kazýlý. Yoksa, meraklarýmýz olmasaydý, nasýl aþardýk bütün tepeleri koyu bulutlarla tutulmuþ olan zorlu, yüce daðlarý?
Medeniyet denilen yumaðý deþince, göreceksiniz. Onun yükselen her basamaðýnda, ufak büyük meraklarýmýzýn ayak izleri var.
Siz, siz olun; þöyle veya böyle bir sebebe baðlanýp, meraklarýnýzdan asla vazgeçmeyin. Onlarla, Nasrettin Hoca'nýn göle maya çalmasý gibi oynayýn. Sakýn ola ki bu oyundan da hiç býkmayýn. Bir düþünün: "Ya tutarsa?.."
Ben, bu yaþýmda, þimdi bile bahçeme diktiðim küçük fidanlarýn vereceði meyvenin merakýndayým. Onlarý görebilmenin, içlerinden birini koparýp tadabilmenin merakýyla çatlýyorum. Eee, pes doðrusu! Hâlâ düðümün ne olduðunu anlayamadýysanýz, siz de merakýnýzdan "çat!" diye çatlayýn, olmaz mý?
Merak bu ya!..

Oyhan Hasan BILDIRKÝ