“AT SÝNEÐÝ”


“At sineði” kelimesi sizlere neyi çaðrýþtýrýr bilmiyorum ama bana hiç de itici gelmiyor.

Çünkü ben, muhtemelen bazýlarýnýn düþündüðü þekilde algýlamýyorum at sineðini.

At sineðini, nasýl mý algýlýyorum?

Doðrusu Sokrates’in “Savunma”sýný okumayana kadar bana da itici geliyordu “at sineði” Hatta berbat…

At sineði denilince, çocukluðumda müþahede ettiðim, küheylan gibi atlara musallat olan sinekler geliyor. O kadar rahatsýz ediyordu ki hayvancaðýzý… Boynundan, gözünden, sýrtýndan, kulaklarýndan her yerinden sokup duruyordu. O küçücük varlýðýyla, dað gibi cüsseyi hop kaldýrýp hop oturtabiliyordu. Öyle ki; bazen tembel tembel, hatta uyuþuk uyuþuk yerlerde yatan kocaman gövdeli atlarý bir sokmakla huylandýrýp ayaða kaldýrabiliyordu. Sokmasa, belki de hiç ayaða kalkmayacak, saatlerce uyuyacak öylece..

Aslýnda þimdi de ayný þeyi düþünüyorum ama algýlama þekli ve bende býraktýðý çaðrýþým deðiþti…

Belki inanmayacaksýnýz ama Sokrates’in “Savunma”sýný okuyunca ben de kendimi bir at sineði gibi görmeye baþladým…

Sokrates ki; “Atina'nýn at sineði. Sokaklarda çýplak ayak dolaþýp akþama kadar insanlarla tartýþan, bildiðini bilmeyeni uyandýran, bilmediðini bilmeyene, bilmediðini öðreten at sineði. Atinalýlar rahatsýzlýk duydular at sineðinden tabi…”

Bilindiði üzere Sokrates’in “Savunma” adlý kitapta, gençlerin aklýný çeldiði ve tanrýlara (tanrýlarýna, taþtan, topraktan yapýlmýþ tanrýlarýna..) inanmadýðý iddiasýyla yargýlanýr, soru sorma yöntemiyle suçsuzluðunu ispatlamaya çalýþýr, ne var ki jüri tarafýndan suçlu bulununca baldýran zehri içirilerek ölmeye mahkûm edilir.

Ýyi de, fikirleri yüzünden ölüme mahkûm ettirilecek kadar suçlu görülen bu insaný nasýl olur da, -bugün- hâlâ ayni fikirleri üniversitelerde hukuk dersi olarak görme ihtiyacý duyulur?

Sizce de ilginç deðil mi?

Fikirlerinden dolayý hem ölüme mahkûm ettireceksin/öldüreceksin hem de ayný insanýn fikirlerini üniversitelerde hukuk dersi olarak vereceksin.

Geometri ve astronomide derin bilgisi olan Sokrates, varsýl ya da soylu olmayýp, heykelci bir babayla, ebe bir annenin oðluymuþ. (Heykelci bir babanýn oðlu olmasý bana Hz. Ýbrahim’i çaðrýþtýrdý. Sadece çaðrýþtýrdý.)

Hani, Babil halký da öyle yapmýþtý ya. Malumunuz, Babil halký, Puthaneye gider, putlara secde eder, sonra da evlerine dönerlerdi. Böyle bir bayram günü, Ýbrahim Aleyhisselam put haneye girip, bir balta ile bütün küçük putlarý kýrar. Baltayý da, en büyük putun boynuna asar ve oradan uzaklaþýr. Keldâniler, puthâneye girince bütün putlarýn kýrýldýðýný görürür ve bunu yapaný yakalayarak cezalandýrmak isterler. Hz. Ýbrahim'i getirip, bu iþi sen mi yaptýn derler, Ýbrahim aleyhisselam; « Kendisi dururken küçük putlara tapýnýlmasýný istemediði için, boynunda asýlý olan büyük put yapmýþtýr. Ýnanmazsanýz kendisine sorunuz » buyurur. Onlar da, 'Putlar konuþamaz ki, sen onlara sor diyorsun' der. Bunun üzerine Ýbrahim aleyhisselam; « O halde konuþamayan ve kendilerini kýrýlmaktan kurtaramayan putlara neden ibadet edersiniz? Size ve taptýðýnýz putlara yazýklar olsun » der, ama bu hiç bir fayda vermez, çünkü onlar : «Dediler ki. Biz, babalarýmýzý bunlara tapar kimseler bulduk ». Elhasýl kelam; Ýbrahim aleyhisselam putlarý kýrýnca putperestler bu iþi onun yaptýðýný anlar ve ceza vermek üzere hapsederler Durumu Nemrud'a bildirirler. Sanýrým gerisini siz de bilirsiniz. Nihai neticede, Ýbrahim aleyhisselam Nemrut tarafýndan ateþe atýlýr..

Bu olay gibi, Sokrates’in hayat hikâyesi de ilginç geldi bana.

Ýlginç olan þey; neden Hz. Ýbrahim’i anlamazlar, neden Sokrates’i anlamazlar ve neden -ben bile anlaþýlmýyorum- anlaþýlmýyoruz?

Anlaþýlmamak ne felaket þey…


ÞEVKET BAÞIBÜYÜK