Hac mevsiminin arifesinde olduðumuz þu günde, Hac farizasýný yerine getirmek amacýyla mukaddes beldeye giden hacýlarýmýzýn mahþeri bir kalabalýkta bin bir mihnet ve meþakkat içerisinde yapacaklarý ziyaretin indi ilahi’de kabul olmasý ve saðlýk, afiyet içerisinde sevdiklerine geri dönmeleri dileklerimle yazýma baþlamak istiyorum.
Hac ibadetinin yerine getirilmesi sýrasýnda bilindiði gibi Mina’da þeytan taþlanýr. Hacýlar daha önce topladýklarý taþlarý Kurban Bayramýnýn birinci, ikinci ve üçüncü günleri, Akabe Cemresi, Küçük Cemre ve Orta Cemre olmak üzere þeytana üç þekilde taþ atarlar ve bunun yapýlmasý hac ibadetinin vacipleri arasýndadýr. Þeytan, gerçekten atýlan bu taþlardan etkilenmekte midir? Bilindiði üzere varlýðý madde ötesi bir cevhere dayanan þeytanýn fiziksel þiddetten etkilenebileceðini düþünmek mümkün olmadýðýna göre bu taþlama niçin yapýlmaktadýr? Ýbn Abbas (r.a), bu soruyu kýsaca þu þekilde cevaplýyor bize; “ Siz ancak þeytaný taþlýyor ve ancak atanýz Ýbrahim ( a.s.) ’in yolunu izliyorsunuz.”
Bunu yapmakla bir nevi, Hz. Âdem’den beri insanlýðýn ortak bir düþmaný olan þeytan ve onun temsil ettiði kötülük ile aramýza mesafe koymuþ oluyoruz. Kötülüðe karþý iç dünyamýzda bir direnç geliþtirerek, dayanýþma içerisinde buna karþý ortaklaþa bir tavýr alýyoruz. Yaratýlýþýmýzýn doðal bir sonucu olarak bizi her tür varlýktan ayýran, üstün bir konuma getiren insani algý ve melekeleri bu vasýf ve özelliklerde bulunmayan dinamiklerden ayýrarak yaratýldýðý ilk andaki safiyetiyle koruma kararlýlýðýný gösteriyoruz.
O halde, Ýslam’da “ þeytan” kavramý acaba ne þekilde alýnýyor ele? Þeytan, antik mitolojilerde olduðu gibi insanýn canýna, hayatýna kast eden ve amacýna ulaþmak için tanrýsal yeteneklerini zavallý insaný ortadan kaldýrabilmek için seferber eden bazen keçi, bazen ihtiyar bir adam ve bazen de yýlan þeklinde ortaya çýkan ütopik bir kötülük odaðý mýdýr? Yâda, merhamet tanrýlarýna yaratýlýþta ortak olan karanlýk ve kötülüklerin yaratýcýsý düalist inançlarýn bir ürünü müdür?
Çeþitli ayetlere bakýldýðýn da dinimizde ki “þeytan” olgusu, diðer konularda olduðu gibi tamamen farklý ve orijinal bir þekilde alýnmýþ ele. O, issiz ve dumansýz bir ateþten yaratýlmýþ. Algý ve muhakemenin beþ duyu ile sýnýrlý olduðu, ortaya konan her tür kültürel olgunun bu derinliði aþamadýðý 7. asýrda Kur’an, madde ötesi bir cevherden bahsediyor bize. Enerjinin, ultraviyole þeklindeki dalgalanýþlarý, biyolojik canlýlýk için zararlý bir etkiye sahip. Yapý taþý muhtemelen bu niteliklerinde çok ötesinde olan bir ateþ düþünün. Öyle ki, bu, bir yönü ile de insanda olduðu gibi akýl ve irade sahibi olan bir aþkýn varlýk. Maddi kalýplara indirgenmemiþ bir varlýðý bulunmakta. Zaman ve mekân, maddeyi algýlamada kullanýlan ölçüler, bundan soyutlanmýþ olan aþkýn bir varlýðýn nüfuz edemediði bir yer bulunmamakta. Þeytan, kendisi gibi bilme kudretiyle donatýlmýþ fakat varlýðý vücut kalýplarý içerisinde sýnýrlandýrýlmýþ olan insanýn, kendisinden farklý olabilecek üstünlüðünü idrak edemez. O’nun biyolojik varlýðýný sürdürebilmek adýna ihtiraslarýnýn kurbaný olacaðýný sezer. Baþ kaldýrýþý bunadýr. Fakat anlamadýðý þey; mükemmelin ortaya çýkmasýnda kontrollü bir kötülüðün gerekliliði gerçeðidir. Yürümeyi öðrenen bir çocuðun bundan önce düþüp kalkmasýndaki yanýlgýlarýnda olduðu gibi insan, yaratýlýþ gayesi ve biyolojisi arasýndaki dengeleri kurup olgunlaþtýrýncaya kadar bilerek ya da bilmeyerek hata ve eksikliklerinden alýkoyamayacaktýr kendisini. Þeytan taþlama, sembolikte olsa insana bu yöndeki kararlýlýklarýný hatýrlatan ve kendisi ile yaratýlýþýndaki mükemmelliðe ulaþmada engel olan aðýrlýklarýndan kurtulmasýný telkin eden ulvi bir ibadet olmaktadýr.

Aydýn AKDENÝZ

aakdeniz1965@hotmail.com