KÜRTÇE DÝYE BÝR DÝL
Ýran yaylasý ve çevresindeki alan içinde konuþulan dillere Ýran dilleri denir. Bilinen en eski Ýran dilleri Avesta ile Farsça’dýr (Pers dili). Avesta Zerdüþtlüðün dinsel metinlerinin diliydi. Farsça Pers dilinden doðmuþ, Arapça, Türkçe ve Moðolca’dan bir çok sözcük almýþtýr. Farsça’nýn ilk izlerine Ahemeni imparatorluðu yazýtlarýnda rastlanýr (MÖ 6-4 yz).

MS 10.cu yüzyýldan itibaren bir çok elyazma metinle belgelenen Farsça geliþerek hem yazý, hem konuþma dilinde diðer bölgesel dillerden daha baskýn bir konuma ulaþmýþtýr. Tacikistan’da konuþulan Farsça’ya ulusal kaygýlarla Tacikçe denilir. Dari denilen Afgan saray Farsça’sý da Afganistan’ýn iki resmi dilinden biridir. Diðer dil Afganca denilen yine Fars kökenli Paþtu’dur (Peþtu da denir). O halde, aslýnda Ýran dil öbeðinin temelini Farsça oluþturur diyebiliriz.

Dilbilimci Minorski'ye göre Kürtçe kuzey batý Ýran dili, D.N. Mackenzie'ye göre güney batý Ýran dilidir. Bu dilin Kurmanci (K. Irak, G.D. Anadolu) ve Sorani (Ýran, Doðu Irak) olarak iki lehçeye ayrýldýðý öne sürülse de bu görüþler tartýþmalýdýr. Bazýlarý Kürtçe ile Kurmanci'yi ayný dil olarak kabul eder. Bunun yaný sýra Zazaca (Zazaki), Gorani, Süleymani, Mukri, Badinani gibi dillerin de lehçe, ya da, alt dil olup olmadýðý konusunda dilbilimciler arasýnda bir uzlaþý yoktur. Yöreden yöreye, köyden köye büyük dil farklýlýklarý görülebilir.

Bazý dilbilimcilere göre Zazaki denilen Zazaca, Kýrmancki ve Dimli olmak üzere iki lehçeden, Almanya Frankfurt Zaza Dil Enstitüsü'ne göre ise, Kuzey Zazaca (Dersim, Erzincan, Sivas, Muþ, Erzurum ); Merkez Zazaca (Palu, Elazýð, Bingöl); Güney Zazaca (Siverek, Gerger, Mutki, Diyarbakýr, Malatya ) olmak üzere üç lehçeden oluþur. Kuzey ile Güney lehçeleri, Merkez Zazacadan o kadar farklýdýr ki anlaþmalarý oldukça zordur.

Farsçanýn konuþulduðu ve yayýldýðý coðrafi bölgenin yüksek daðlar ve vadilerle birbirinden bölünmüþ olmasý çok çeþitli dil, lehçe ve aðýzlarýn doðmasýna yol açmýþtýr. Öyle ki bunlarýn dil, lehçe veya aðýz olarak tanýmlamalarý bile tartýþmalýdýr. Haritada birbirine çok yakýn görünse de mevsimsel koþullar ve yüksek daðlar nedeniyle iletiþim güçlüðü olduðundan yerleþim birimleri arasýnda çok keskin dilsel farklar gözlemlenmektedir. Ayný durum 39 çeþit dilin konuþulduðu ve birçok etnik grubun yaþadýðý daðlýk Kafkaslar için de geçerlidir.

Kürt olarak tanýmlanan etnik gruplar Farsça, Türkçe veya Arapça gibi dilleri konuþurlar. Ancak, dilleri dönmediðinden, konuþtuklarý Türkçe nasýl kabaysa, konuþtuklarý Farsça ve Arapça’da kabadýr. Bu kaba Türkçeyi nasýl ki ayrý bir dil olarak tanýmlamak mümkün deðilse, ayný þekilde, konuþtuklarý öbür iki dili de ayrý diller olarak tanýmlamak zordur. Çoðunluk Kürtlerin konuþtuðu dil Fars (Pers, Ýran) dilinin bir lehçesi, hatta daha doðrusu þivesidir.

Farsça bugün Ortadoðu bölgesinde, Ýran ve Afganistan’da konuþuluyor. Ve bugün bir Afganlý veya Ýranlý, bir Kürdün konuþtuðu Farsçayý rahatlýkla anlayabilmektedir. Araþtýrmacý Dr. Peter Alford Andrews “Türkiye'de Etnik Gruplar” kitabýnda bu dilin bölgeler ve yerleþim birimlerine göre Kurmanci, Zazaki (Zazaca), Gorani gibi çok deðiþik þivelerle konuþulduðunu belirtir (s: 152-174).
Oysa, baþka dilbilimciler Zazaki, Gorani, Sorani'yi Kürtçe (Kurmanci) den ayrý bir dil olarak kabul ederler. Aþiretler arasýnda da çok farklý diller ve þiveler olduðu bilinmektedir. Yani tek bir Kürtçe dilinden ve þivesinden bahsetmek de mümkün deðildir.

HAÇLI FAKTÖRÜ
Tüm bunlara benim eklemek istediðim bir diðer önemli olgu Haçlý faktörüdür. 1095 de baþlayýp 1289a kadar 193 yýl boyunca süren Haçlý Seferlerinin Güneydoðu Anadolu ve Ortadoðu Bölgesinin sosyal, kültürel ve dilsel yapýsýný derinden etkilediðini göz ardý edemeyiz. Tarihçiler genelde Haçlý Seferlerinin Avrupa'da yarattýðý etkiler üzerinde durur. Oysa, bu seferlerin Doðuda oluþturduðu özellikle kültürel, dilsel, dinsel etkiler üzerinde de durmak gerekir.

Franklardan oluþan ilk Haçlý ordusunun 1099de Urfa bölgesini iþgal ederek burada Edessa Kontluðu adý altýnda bir Hristiyan Latin devleti kurduðu, Haçlý Seferleri süresince ordudan ayrýlan, tutsak edilen, bir daha ülkesine dönmeyen, kaçak veya yaralý bir çok Frank (Fransýz), Ýngiliz, Ýtalyan ve Alman askerin o bölgedeki halklara karýþtýðý, sýðýndýðý ve eridikleri (asimile) bilinmektedir. Bunun yaný sýra Haçlý þövalyelerince Adana'da Klikya Ermeni Krallýðý, Lübnan'da Tripoli Kontluðu, Filistin'de Kudüs Krallýðý ve Hatay'da Antakya Prensliði kurulmuþ, Edessa Kontluðu Urfa, Antep, Maraþ, Adýyaman, Malatya, Diyarbakýr, Tunceli illerini topraklarýna katmýþtýr. Yine bu bölgede askeri amaçlý bir çok kale inþa edilmiþtir.

Edessa devletinin baþý Frank kontu Baldwin de Boulogne daha sonra Kudüs Kralý ünvanýný da aldý. 1144 yýlýna kadar bölgede egemen olan bu kontluðun ve diðer Latin devletlerinin bölgeyi sosyal ve kültürel olarak etkilemesi kaçýnýlmazdýr.

Bu tarihsel olgudan dilbilimciler pek söz etmez. Ancak, Haçlý devletlerinin Güneydoðu Anadolu ve Antakya'daki varlýðý hem Avrupa dillerindeki bazý sözcükler ile yazýmsal özelliklerin (diþil-eril ayýrýmý gibi) yerel dillere aktarýlmasýna, hem de yöre halkýnýn ýrksal ve genetik yapýsýnýn deðiþmesine yol açtýðý açýktýr. Yoksa Farsça'da olmayýp salt Avrupa dillerine özgü dilsel özelliklerin herhalde gökten zembille indiðini söyleyecek deðiliz. Genelde Kurmanci (Kürtçe), Sorani, Zazaki, Lorani gibi alt dillerde görülen Avrupalý sözcüklere benzer sözcükler, diþil eril ayýrýmý ve bölge halklarýnda seyrek de olsa rastlanan renkli göz, sarýþýnlýk, kýzýl saçlýlýk gibi kuzey ýrklarýna özgü genetik baskýn özellikler baþka ne þekilde açýklanabilir ?

Diþil eril ayýrýmýn Arapça, Türkçe ve Farsça'da olmayýþý bu dillerin güçlü dilsel yapýlarýnýn olduðunu, buna direndiklerini, ancak diðer etnik dillerin güçsüz yapýlarý nedeniyle buna direnemediði ve deðiþime uðradýklarýný gösterir. Yani erillik ve diþillik Kürtçü dilbilimcilerin iddia ettiði gibi övünülecek bir özellik deðil, dilsel bir zayýflýk göstergesidir. Bu da Kürtçe'nin karma ve derleme bir dil olduðunu güçlendiren kanýtlardan biridir.

Türkçe'de yerleþik "radyo, telefon, hit, taksi, mersi, otomobil, otobüs, faks, teleks" gibi sözcüklerin olmasý nasýl ki Türkçe'nin Hint-Avrupa dili olmasýna bir gerekçe oluþturmuyorsa, Kürtçedeki Avrupa kökenli sözcükler de bu dilin apar topar Hint Avrupa dil grubuna dahil edilmesine gerekçe olarak gösterilemez. Çünkü ona bakarsanýz Kürtçe'de 3080 Türkçe sözcükle 2000 Arapça sözcük bulunduðu saptanmýþtýr.

ETNÝK DÝLLER

Bir ulus devlet sýnýrlarý içinde etnik grup dillerinin ön plana çýkartýlmasý, ya da, arka plana itilmesinde siyasal hesaplar ve kaygýlar olduðu açýktýr. Siyasal hesap çirkin, emperyalist ve gerici bir tuzak, siyasal kaygý ulusal ve olaðan bir tepkidir. Eðer insanlýk tek dil konuþabilseydi, iletiþim evrensel ve uluslararasý olacak ve insanlar birbiriyle çok daha kolay iletiþim kurabilecekler, bölünmeler ve gruplaþmalar olmayacaktý. Çeþitli dil ve alt dillerin varlýðý insanlar arasýnda iletiþimi güçleþtiren bir etmendir. Bu nedenle, yerel ve etnik alt dillerin korunmasý deðil, ancak tasfiye edilmesi doðru bir yaklaþým olabilir.

Bir öneri olarak yeri gelmiþken anadilimizi öðrenelim diye tepiþen ayrýlýkçýlara þunu söylemek isterim: varlýðý ve kökeni tartýþmalý, dandik dundik, ne idüðü belirsiz, yamalý bohçadan farksýz, yaþam boyu hiç bir iþe yaramayacak olan etnik dilleri öðrenmektense adam gibi Türkçe konuþmasýný, sözcükleri doðru dürüst telaffuz etmesini ve onun yaný sýra Ýngilizce, Almanca gibi dünya dillerinden birini öðrenin be kardeþim.