Þu son zamanlardaki olaylar yüzünden ilk ve orta okul tarih kitaplarýmý tozlu raflardan indirmenin vakti geldiðini anladým. Sandalyenin üzerine çýktým biraz arka taraflarda bulunan kitaplarýmý buldum. Hemen sayfalarýný karýþtýrmaya baþladým. Ta ki aradýðým þeyi buluna kadar.

Lidyalýlar
Güzel Egemin þimdiki Ýzmir’ in Ödemiþ ilçesine yerleþtikleri yazýyordu. Basit bir kavimmiþ gibi gözüken Lidyalýlar daha sonra Lidya Devleti’ ni kuruyorlar. Ama benim asýl aradýðým bilgiler bunlar deðildi. Lidyalýlarýn günümüze taþýdýklarý miras yani ‘’ Para ‘’

Lidyalýlar ve Para
Lidya’ nýn insanlýk tarihine en büyük katkýsý parayý icat etmiþ olmalarýdýr. Baþkent Sardes’ in içinden geçen Pak tos Irmaðý’ nýn alüvyonlarýnda doðal olarak bulunan altýn – gümüþ karýþýmý’’ elektra’’ madeninden basýlan ilk sikkelerin üzerinde Lidya Krallýðýnýn armasý olan aslan baþý bulunuyordu. Ýlk Lidya sikkeleri muhtemelen Alyattes döneminde basýlmýþtýr. Sikke basýmýnýn daha iyi bir duruma gelmesi ve elektron yerine altýn ve gümüþten ayrý olarak sikke basýmý Kral Kreises zamanýnda ortaya çýkmýþtýr.

Bu bilgileri tekrar okurken çeþitli soru öbekleri aklýmdan geçmeye baþladý. Acaba Lidyalýlar parayý icat ederken durumun þimdiki gibi olabileceðini düþünmüþler mi? Acaba ayný zamanda krizlerinde temelini atmýþ olmuyorlar mý? Acaba, acaba diye sorular devam etti.

Öyle bir durum aldýk ki tabir yerindeyse’’ Dinimiz, imanýmýz para’’ oldu. Bunu Lidyalýlarý mý borçluyuz yoksa parayý doðru kullanamamaktan mý?

Gazete de okuduðum bir haber karþýsýnda adete yýkýldým. Bir öðretmen, öðrencisinin 2 TL olna temizlik parasýný ödeyemeyince koluna temizlik parasýnýn kýsaltýlmýþý olan ‘’ Tem Par’’ yazýyor. Bu öðrencinin babasýnýn basýna söylediklerine göre’’ Bu mu insanlýk? Öðretmenler hiç yoktan anlamýyorlar mý? Cebimde 2 TL olsa vermez miyim? ‘’ dedi. Ne durumdayýz farkýnda mýsýnýz? Babalarýmýz daha 2 TL olan temizlik parasýný ödeyemezken çolununu çocuðunu nasýl doyursun ?

Krizin temelini Lidyalýlarýn attýðýný sanarken, yanýldýðýmý fark ettim. NTV Tarih dergisinin son sayýsýnda krizin temelini Lidyalýlarýn deðil Türklerin attýðýný iddia ediyor.

Kanuni’ nin Hollanda kralýna yolladýðý lale soðanlarýyla baþlayan süreç büyük bir ekonomik deðer yaratmýþ; bugünkü krizde büyük vebali olan vadeli kaðýtlar ilk defa o devirde kullanýlmýþ; henüz topraðýn altýndaki lale soðanlarý üzerine sözleþmeler düzenlenmiþti. Lale çýlgýnlýðý, finansal krizler tarihine özgü bir vaka olarak her zaman hatýrlanmayý hak eder. Kitaplar tulip( lale) kelimesinin fiziksel benzerlik nedeniyle, Türkçe ’’ türban’’ dan türediðine kayýt düþüyor. Zaten felaketin tohumlarý 1562’ de Kanuni Sultan Süleyman’ dan Hollanda kralýna armaðan olarak bir sandýk lale soðanýný Antwerp limanýna indirilmesiyle atýlýr.

Baþbakanýn ‘’ Hamdolsun! Kriz bizi teðet geçti.’’ Sözüne kimileri hak verdi. Kimileri ’’ Baþbakan, geometri derslerinde uyuyormuþ.’’ diyerek alay ettiler. Türkiye’ nin kendi içinde önceki yýllara göre ilerleme kat etmiþ olabilir fakat dýþarýya göre durumu nasýl iþte orasý muamma. Posta Gazetesi’ nin 23 Þubat 2001 tarihli sayýsýnda çýkan Türkiye durumunu sizlere býrakýyorum ve tabiî ki de yorumu da.

2. Dünya Savaþý’ n dan bugüne Türkiye’ nin dalgalý ekonomisi

13 Ocak 1942
‘’Ekmek Karnesi’’ uygulamasý baþladý. 7 yaþa kadar çocuklar günde 187,5 gramlýk çeyrek ekmek, büyükler ise 375 gramlýk yarým ekmek daðýtýldý.

7 Eylül 1946
Ýlk devalüasyon Dolar 1,83 den 2,83 TL ye yükseldi.

1958
Aðustostaki devalüasyonla Dolar 2,83 den 9 TL ye çýktý. Enflasyonun artýþýyla ücretlerle düþtü.

1959
Bütçe açýðý 266,7 milyon dolara yükseldi. Türkiye hayat pahalýðýnda Brezilya’ dan sonra dünya ikincisiydi.

1 Ocak 1961
IMF ile ilk stand by anlaþmasý

10 Aðustos 1970
Dolar 9 dan 15 TL ye yükseldi. IMF ile stand by yapýldý.

1973
Petrol krizi, Amborga ve fiyat artýþý 1974 de daha da þiddetlendi.

1977
Ýktisadi durum daha da kötüleþti. Dönemin baþbakaný Süleyman Demirel ‘’ 70 sente muhtacýz’’ dedi. Tüp kuyruklarý uzadý.

1978
Yað sýkýntýsý had safhaya ulaþtý Margarin ve baþta Samsun olmak üzere filtreli sigaralara karaborsaya düþtü.

1979
Mazot sýkýntýsý baþ gösterdi. Anadolu da pazara gönderilmeyen ürünler çürüdü. Benzin karne karþýlýðýnda daðýtýlmaya baþladý.

1980
Zamlara karþý tepki olarak Ýstanbul’ da halk bilet almadan vapura bindi.

1982
Banker Kastelli olarak tanýnan Cevher Özden, topladýðý paralarýn faizini ödeyemeyince kasalarýna el konuldu. Kendisi yurt dýþýna kaçtý.

1994
Memurlar zam oranlarýný protesto için bir günlük iþ býrakma eylemi yaptý. Ayný yýl üç banka tasfiye edildi.


21 Þubat 2001
‘’ Kara Çarþamba’’ olarak adlandýrýldý. ‘’Dalgalý Kur’’ politikasýna geçildi. Ahmet Çakmak adlý esnaf Ecevit’ e yazar kasa fýrlattý. Yýlýn son çeyreðinde, iþsizlik oraný 10,6 ya ulaþtý.
Ýþsizlik sayýsý 2,3 milyonu buldu.

09,03,2009