AYBASTI’YI KOLBASTI

Ülkenin her bir yerinde kolbastý fýrtýnasý esiyor. Belki de Avrupa, Asya derken oyunun dünyanýn her yerine yayýlma olasýlýðý çok yüksek. Bir kere kolbastý oyunu þu yaþadýðýmýz zamanlara çok uygun. Neden mi? Bir kere düzensiz, belirsiz, karmaþýk, süratli bir dünyada yaþýyoruz. Her þey içiçe geçmiþ, neyin doðru neyin yanlýþ olduðu bilinemiyor. Her insan en iyi, her insan tek doðru, her sistem kendince en mükemmel. Ýþte böyle bir dönemde Karadeniz’in her köþesinde sessiz sedasýz oynanan kolbastý oyunu ülke gündemine kendiliðinden girdi. Krize meydan okurcasýna milleti oynatýyor. Bizde bu konulara kafa yoran biri olarak meselenin aslýný, eðrisini doðrusunu araþtýrma görevini kendimize verdik. Ve aþaðýda ki sonuca vardýk: Kolbastý oyununun ortaya çýkýþýyla ilgili çeþitli söylentiler var, ancak biz birini anlatmakla yetineceðiz:
Bir jandarma kolu, bir çetenin gizlendiði yeri basar. Çetenin baþýný yakalayýp götürmek isterler. Çetenin adamlarý baþlarlar oynamaya. Bunlarý gören kol komutaný “ Bunlar eðlence yapýyorlar. Çetecilik bunlarýn iþi deðil.” der. Ve böylece çeteler baskýndan kurtulurlar.
Bu olayýn anýsýna, bu oyun oynanmýþ, yaygýnlýk kazanmýþtýr. Bizim bu konuya yaklaþým tarzýmýz ise þöyle:
“Bastý” sözcüðü dilimizde deðiþik amaçlarla, birbirinden farklý anlamlar yüklenerek kullanýlýr. Yemek kültüründe( fasulye, patlýcan, kabak, bamya) bastý gibi anlamlar içerir, ayrýca pirzolaya da külbastý denir. Psikoloji de “bastý” sözcüðünün insanýn içsel durumuyla da baðlantýsý vardýr. Afakanlar bastý: Sýkýntýlý, bir yürek çarpýntýsýný anlatýr. Karabasanlar bastý deyimi ise; gerginlik içinde, sýkýntýlý olma halini, kötü bir düþ, rüya görmeyi, ruhsal karmaþayý, bunalýmý anlatmakta kullanýlýr. Diðer taraftan doðum sýrasýnda temizliðe dikkat edilmemesi nedeniyle lohusalarýn tutulduðu ateþli hastalýða da albastý denir.
“Aybastý” kelimesi de ruhsal bir durumun tarifinde de kullanýlýr. Ay’ýn, dolunay durumunda kimi canlýlarý etkilediði bilinen bir gerçektir. Bazý insanlarda dolunay günlerinde çeþitli ruhsal deðiþmeler olur. Kimi hayvanlarda da deðiþik davranýþlar ortaya çýkar. Köpekler havlar, çakallar, kurtlar ulur. Bu tür etkilerin yoðun olduðu karasal yerlere ‘bastý’lý adlar verilir. Deniz sahilinde olursa “bastý yalý” gibi adlar verilir.
Türkçe basmaktan türeyen ‘bastý’ sözcüðünün dýþýnda, Arapça kökenli baþka anlamlar taþýyan ‘bast’ kelimesi Osmanlý Türkçesi’nde; yayma, açma, sevindirme, utangaçlýðý býrakma, rahat etme, kendinden geçme, anlamlarýna gelmektedir.
Tekrar gelirsek kolbastý’ya;ve olayý jandarma baskýnýnýn dýþýnda tutarsak; oyunun beden ve ayaklarýn kývrak hareketlerine uygun bir biçimde, kollarýn iki yana açýlarak coþkulu ve rahat bir biçimde hýzla hareket ettirilmesinden kaynaklandýðýný, buna birde dolunayýn katýlmasýyla oyunun çýlgýnca sýçramalara dönüþtüðünü söyleyebiliriz. Atak, güçlü, her hareket ve müzikle oynanabilen kolbastý oyununun çýkýþ yeri ve sahibi neden Aybastý olmasýn ki; bütün bu anlatýlanlar Aybastý’ya ve yöreye çok uygun geliyor. Ben bu yüzden diyorum ki. Kolbastý Trabzon’nun deðil, Ordu’nun, muhtemelen de Aybastý’nýndýr. Trabzonlular oyunu biraz deðiþtirerek biraz da kendi folklorik özelliklerini katarak Trabzon kolbastýsý yapmýþ olabilirler… durup dururken niye oyunun adýna Trabzon adýný versinler ki. Diðer yandan her yöre oyunun baþýna yaþadýðý yerin adýný vererek oynamaktadýr kolbastýyý. Bence oyun Aybastý’nýndýr. Bu nedenle kolbastý’ya Aybastýlýlar sahip çýkmalý. En azýndan kâfiye ve ses uyumu bakýmýndan” bastý” kelimesi bizden alýnmýþ veya esinlenmiþlerdir. Yaþasýn ‘Aybastý kolbastý’sý…
Kemal Düz