Törelere Ýsyan Eden Adam Nazým-3 (Nazým Hikmet’e dair kýrk baþlýk)

Nazým Hikmet’in düþünce tarzýndan dolayý babasý zaman zaman sorgulanmýþ karakolda dövülmüþtür. Nazým Hikmet bu sorgulanmalar esnasýnda babasýnýn dayak yediðini sonrasýnda serbest býrakýldýðý ama bunu bir kere bile kendisine ifade etmediðini söylemiþtir. Çok iyi bildiðimiz bir þey varsa ileride Nazým Hikmet’in benimsediði ve dava haline getirdiði bu düþüncelerinden dolayý babasý Nazým Hikmet’in yaptýklarýný onaylamamaktadýr.

Nazým Hikmet Ýstanbul’un iþgalini hazmedememiþ ve kýþkýrtýcý, halký bilinçlendiren þiirler yazmaya baþlamýþtýr ki yaþý henüz on dokuzdur. Bu bir baþkaldýrýdýr. O dönemde Alemdar Gazetesi’nin baþýnda Yusuf Ziya Ortaç bulunmaktadýr ve Nazým Hikmet’in yazdýðý her þiir yayýnlanmaktadýr. Ýþgalciler bu kýþkýrtýcý þiirlerin þairini tutuklamak istediklerinde iþ iþten geçmiþtir. Çünkü Nazým Hikmet Ýstanbul Aða Camii’ne düþman bayraðý çekildiðini görünce “Suçlunun Türk’ün kýlýcý yada Allah’ýn gazabýyla cezalandýrýlmasýný’ ister. 1920’de yazdýðý “Aða Camii” þiirinde bunu görmekteyiz.

(Burada iki hatýrlatmada bulunmak istiyorum. Birincisi Nazým Hikmet’in dünyaya geldiði ortama baktýðýmýzda tam bir Osmanlý burjuvazisidir. Baba ve anne tarafýnda hemen herkes yüksek mertebelerde bulunmaktadýrlar ve saltanata daha yakýn insanlardan oluþmaktadýr. Nazým Hikmet marksizmi duymadan önce de halkçý idi. Dedesi Mehmet Nazým’ýn evi tam bir kütüphane ve çevresi elit bir kesimden oluþmasýna raðmen ne okuduklarý ne de duyduklarý onu doyurmuyordu. Enteresan olan bir nokta daha vardýr ki Ýstanbul’da yaþayan bir çok Osmanlý aydýný Anadolu’yu çok iyi bilmeden beklide Anadolu’ya hiç gitmeden Anadolu insanýný anlatan yazý ve makaleler kaleme almaktadýrlar. Ýstanbul’da yaþayanlar Anadolu insanýný bu yazýlardan tanýdýklarýndan sosyal adaletsizlikten habersiz yaþamaktadýrlar. Anadolu insaný açtýr ve kaderci bir düþüncenin gereði olarak halinden memnun olmak zorunluluðu hissetmektedir. Oysa Yaratýcý mürevveh bir yaþamý inananca göre deðil o toplumun azmine, üreticiliðine, zamana ayak uydurmasýna, gayretine, toplum katmanlarý arasýndaki adalete göre vermektedir Osmanlý Saltanatý son zamanlarda bu adaleti saðlayamamýþ ve çýkar kavgalarýndan dolayý Anadolu halkýný ihmal etmiþtir. Nazým Hikmet’i doyurmayan kýsým burasý olsa gerek çünkü o deðil Anadolu’yu görmek Ýstanbul’daki farklý toplum katmanlarýný çok iyi okumuþtur. Okumasý içinde Anadolu’ya gitmesi gerekmemektedir. Ayný çatý altýnda annesi vardýr tam bir Fransýz kültürü ve hayranlýðý vardýr, dedesi vardýr tam bir Osmanlý burjuvazisidir ama bir de hizmetkarlarý vardýr ki onlarda Anadolu halkýný temsil etmektedirler.

Ýkincisi Türk Edebiyatý tarihçileri 1919-1920 yýllarýnýn en önemli edebiyatçýsý Nazým Hikmet’tir derler. Bana göre bu halkaya iki isim daha katýlmalýdýr Mehmet Akif ve Yahya Kemal ama bu iki isim Nazým Hikmet’e göre daha yaþlýdýrlar. Biz ancak þunu diyebiliriz o yýllarýn en önemli genç edebiyatçýsý Nazým Hikmet’tir. Nihat Sami Banarlý der ki Nazým Hikmet o denemde yurtlarý iþgal altýnda bulunduðu yýllarda garip bir tesadüfle aþk þiirleri yazan akranlarýndan ayrýlarak fakir ve cemiyet þiirleri yazdýðý için önemlidir. Nihat Sami Banarlý hocamýzýn dediði tesadüf nitelendirmesine katýlmýyorum bu bir tesadüf deðildir. O günlerde aydýnlar kaynaþmýþlardýr. Ýþgalcilerden taraf olanlarda ayrýlarak kaynaþan aydýnlar demek daha doðru olacaktýr. Süleyman Nazif üniversitenin konaðýnda ve Halide Edip Sultanahmet mitinginde halký ayaklanmaya ve direnmeye çaðýran konuþmalar yapmaktadýrlar. O dönemdeki mücadeleleri sadece birkaç isme mal etmek doðru deðildir. Sultanahmet mitinginde o kadar insaný bir araya toplayan imamlar vardýr. Ayný gün çifte ezan okuyup halký cem eden müezzinler vardýr. Bunlar ipe götürülmeyi, kurþuna dizilmeyi göze alan insanlarýdýr.Okuyucunun pek bilmediði belki de hiç duymadýðý bir not daha düþmek istiyorum ki Nazým Hikmet’in annesi Celile Haným düþman subaylarýyla ayný caddede oturuyor olmasýna raðmen onlarýn terbiyesizliklerine, zorbalýklarýna, zulümlerine dayanamayýp çýldýracak hale gelmiþ tepki göstererek mutfaðýndan kaptýðý tencerenin tabanýna vura vura mitinge katýlmýþ ve baþka bayanlarýnda cesaretlenip katýlmalarýný saðlamýþtýr. Nazým Hikmet o genç yaþýna raðmen vatansever çetesine katýlmýþ ve Beyoðlu maðazalarýnýn kaldýrýmlarýna asýlan Yunan Bayraklarýný çekip yýrtan yere düþürenler arasýnda yer almýþtýr.)

Nazým Hikmet Ýstanbul için “Baþkasýnýn olursa yýkýlmalý bu Ýstanbul” der.Ýstanbul’da yaþamak onur kýrýcý bir hal almaya baþlayýnca Mustafa Kemal Harekati’ne katýlmaya karar vermiþ, 1920 de habersizce Anadolu’ya önce Zonguldak sonra Ýnebolu’ya geçeceklerdir. Sahte belgelerle kaçan dört genç þair vardýr. Nazým Hikmet, Vala Nureddin, Yusuf Ziya Ortaç, Faruk Nafiz Çamlýbel…

(Yine bana göre Mustafa Kemal Harekatý biz genç nesillere eksik anlatýlmýþ ve bu harekette yüzlerce Mustafa Kemal’in ortak harekat ettiði anlatýlmamýþtýr. Ýþgal altýnda olan bir þehirde kaçmayý göze alan yüzlerce idealist genç vardýr ve kaçmýþlardýr. Hatta bu Ýstanbul’dan kaçýp Mustafa Kemal Harekati’ne katýlanlar arasýnda kadýnlarda vardýr. Kurtuluþ Mücadelesi Harekatý’nýn baþlangýç yeri Ýstanbul’dur. Samsun ilk somut ve gözle görülür ilk adýmýn atýldýðý yerdir. Bize öðretilenler eksikti bu sebepledir ki genç nesil Kurtuluþ Mücadelemizi tam bilmemekte ve bir milletin can havliyle ayaða kalkmasýndan bihaberdirler.)

Kurtuluþ Mücadelesi Harekatý’nda öyle bir að saðlanmýþtýr ki Anadolu’da bir ilden diðer bir ile izinsiz geçmek mümkün deðildir. Bir ile veya ilçeye o ilçeden olmayanlarýn o yöreden olmayanlarý girmeleri izne tabidir ki bu izin derin bir soruþturma neticesinde verilmektedir.

Bu dört kafadar önce Zonguldak’a geldiler. Orada alkýþlarla karþýlandýlar. Nazým Hikmet’in kalabalýklar karþýsýnda ilk söyleþisi ve þiir okuyucusu bu ilde olmuþtur. Zonguldak’ta alkýþlanmak tanýnýyor olmak bu dört edebiyatçýmýzý çok mutlu etmiþtir. Þaþkýnlýk ve mutluluk karýþmýþtýr. Buradan Ýnebolu’ya geçmiþlerdir ki her gittikleri yerde karþýlanýp alkýþlanacaklarý düþüncesine kapýldýklarý noktada Ýnebolu’da bir kiþi tarafýndan bile karþýlamamýþlardýr.

Ýnebolu Nazým Hikmet’in hayatýnda ve düþüncesinde dönüm noktasýdýr. Anadolu halkýnýn gerçeðini gördüðü yerdir Ýnebolu. Almanya’da çalýþan örgütlenmiþ iþçilerin (Spatakist ) düþünceleriyle ilk tanýþtýðý yerdir Ýnebolu… Sadýk Ahi ile dolayýsýyla Marksist düþünceyle ilk temas ettiði yerdir Ýnebolu… Marks, Engels, Kautski, Leibknecht, Rosa Lüksemburg isimlerini ilk kez duyduðu yerdir Ýnebolu…

Nazým Hikmet burada Kemalistlerin düzenlediði mitingte Kýrk Haramiler Esiri” adlý þiirini okudu. Ýnebolu’da Ankara Hükemeti’nin iznini beklediler.


Yarýn; Mustafa Kemal Harekatý’na katýlmak için gelen dört þairden ama katýlmalarýna izin verilmeyen iki þair, Nazým Hikmet askerlikten kaçmýþ mýdýr?


Bekir K Ahýskalý
10 Aralýk 2008
Törelere Ýsyan Eden Adam Nazým-3