Yaþamýn sesi bol, sözü gani, ahraz dilidir þiir.

“ Ha ne var
Atýn beni, þiirin çirkefine...”

Bir kitap eleþtirisini okurken, “ þiir içler acýsý” denilmesi çok canýmý yaktý.

Yirminci yüzyýlda þiirin girdiði bu çýkmazdan kurtulmak için mutlaka çýkýþýn olmasý gerektiðini düþünürken kullanmamýz gereken, gözümüzün önündeki temel gerçeklikleri yanlýþ algýladýðýmýz kanýsýna vardým.

Þiir yazýlý ifade sanatýdýr ki üreten akýllý ve yaratýcý bir kiþidir sanatçý. Eðer yaratýcýlýðýmýzý bir köþeye koyar var olanla yetinirsek asla bir adým ileri gidemeyeceðimiz gibi geçmiþin etkisinden kurtulmak için gayret göstermezsek, býrakýn ileriyi, geri adým marþ der dururuz. Ýþ bu halken yaptýðýmýza sanat denir mi, demekten kendimi alamýyorum açýkçasý. Kesinlikle vakit kendimizle yüzleþme zamanýdýr, zira taklitten öteye gidemiyorsak kendimizi þair-yazar olarak görmemeliyiz.

Günümüzde ise yaratýcýlýðýn imge olarak algýlandýðýný görüyorum. Bu çok vahim, çünkü bu davranýþýmýzla þiirin poetiðinin çözüldüðünü söyleyen eleþtirmenlere ciddi anlamda hak vermiþ oluyoruz.

Gözlemlerime göre ben hala geçmiþten kurtulamadýðýmýzý görüyorum. Yazarýn emekleme döneminde bunu doðal karþýlýyorum ama vakti geldiðinde kiþi ayaða kalkýp yürümesi gerektiðinin farkýndalýðýný yaþamalýdýr. Bunu yaparken çok sesli bir çaðda tek sesin gücünü hissettirmelidir kalemiyle okurlara.

Mademki edebiyatýn konusu yaþanýlan çaðdýr o zaman bulunduðumuz dönemin gerçeklikleri içinde evrenselliðimizi aramamýz gerektiðini düþünüyorum.

Peki, þiir adýna nedir bu evrensellik?
Þiirin ya da sanatýn itici gücü nedir yirmibirinci yüzyýlda?

“ Yöneldi süreç
Torbaya girmez / Zaman.
Vazgeç
Ýçlenik sýkýntýlardan
Yedi göbek / Hasbihal ”

Öncelikle çaðýmýzýn farklýlýklarýný tespit etmek ve bunu nasýl kullanabileceðimizi iyi öðrenmek zorundayýz. Hoþ bu konuda akademisyenlerin yazýlarý ne kadar var ve bilenler ne kadar paylaþýmcý tartýþýlýr açýkçasý.

Evrensel bir kabul olan küreselliðin þiir adýna en büyük dezavantajýnýn emeðin deðerinin olmamasýdýr. Emeðin bu kadar ucuz olduðu bir çaðda baþa oynamak kadar zor iþ olamaz.
Diðer taraftan bilimsel anlamda tamamen altýn çaðýn hüküm sürmesi gerekmektedir. Son iki yüzyýldýr süregelen kaymalar ve iç hesaplaþmalar bu dönemde genom ve biyolojinin de bilime aktif bir þekilde dâhil olmasýyla daha büyük bir çýkýþ yapmasý beklenmektedir.

Ýnsani arayýþlarýn marjinal yaþandýðý bu çaðda karþýt çatýþmalarýn ve arayýþlarýn içinde, genom yansýmalarda biyolojik kökünden suni kan pompalamadýr duygu kanallarýna ve yeni bir dünya keþfetmelidir þiir. Zihnini okumayý öðrenmelidir evrenin. Yeni bir dünya sunamasa da özlem ile kavrulan yürekleri donanýmlarýyla serinletmelidir. Gerçekçi olduðu kadar bir o kadar zýt uyanýþlar yaratmalýdýr zihinlerde.

Diðer taraftan uluslar arasý bilgisayar aðý, bilgi- kültür iliþkisinde lokomotif rolü görmektedir. Buna baðlý olarak þiiri evsel bütünlük içinde deðerlendirmeli ekonomik-siyasi-bilimsel gerçekliklere açýk olmasýný saðlamalýdýr.

Yapay gerçeklerin ve gerçek ihtiyaçlarýn iç içe olmasýnda dolayý normlarýn gözden geçirilmesi ve bunun yazýlý sanata da yansýtýlmasý kanýsýndayým.

Buraya kadar az çok tamam diyelim, peki þair-yazar bu sanatýn neresinde?

Kendi içinde gerçekten iyi olmaya çalýþanlar çok ama doðru adýna, gerçeklik ve algýdaki doðru her zaman örtüþmeyebiliyor maalesef. Günümüzde evrenin yaþadýðý gibi; en iyi seçim bazen kötü þartlarda en kötü sonuçlarý doðurabiliyor. Týpký Amazonlar gibi… Kuraklýk nasýl tersine döndürüyorsa doðru bildiðimiz gerçekliði iþte öyledir yazarýn yanýlgýsý.

Hiç kimse sen de kimsin, bunlar nereden çýktý demesin, iyi düþünsün önündeki sofrada kurulu olanlarý. Kimi tutturmuþ bu tarz iyi, kimi de sentez teranesi okur. Kimi der akým, kimi der yalýn. Kimi meþki alýr gider, kalemi susunca iþi gücü siyasi demagoji. Edebiyat adýna, gerisini toplayana da aþk olsun hani.

Peki, nedir tartýþtýklarý-paylaþamadýklarý?

“ cibilliyetsiz yasa(k)lar mücrim
dipsiz fiske sakat atýn yanaðýnda
týmarsýz dedi insansý kavim ”

Geçtiðimiz çaðda duraðanlaþmýþ sanatýn, pekiþmiþ yüzünü, perçinlemekten öte bir adým deðildir tartýþýlan. Hep bir önder, hep bir model önüme geldi tüm yazýlý ve sözel ortamlarda.
Oysa onlarýn þartlarý ile bizimkiler ayný mý? Bakýyorum insanlarda bir dönüþ süreci baþlýyor. Bunu kalýplaþtýran kimler dersiniz? Neden ayak uydurmakta direniyor insanlýk? Çünkü toplumun dinamiðini saðlayan aydýn kesimdir ki özellikle edebiyat ve þiirdir baþý çekmekte. Bu zümre eðer geçmiþten paçasýný sýyýramamýþ ise, içinde evrenselliðinin temelini oluþturamadýysa, yaþadýklarý toplumlarýn daha ne yapmasý beklenebilirki.

Öncelikle þair-yazar, velhasýl aydýn kesim çaðýn gerçekliklerini - gereklerini tespit edip kabullenmeli ve sindirmelidir.

Ýnsanlýk yeni bir dünyada, kim neden, ne düþünüyor bilmek istiyor. Yeni bir evrim süreci yaþanýyor ve önünde yürüyen saðlam ayaklar görmek istiyor.

Ýnsan çok sesliðin hüküm sürdüðü, uç bütünlüðün hedeflendiði bu haraketliliðin içinde zýtlýklar arasýnda kendini yaþamak istiyor.

“ kanatlanýr tüm dünya uçar ardýmý unuturum
dilim eðreti bulut maval “

Nedir þiirin çilesi? Aslýnda bu güçlü figürlerin ve muhteþem sentezin sahnesinde, bilinçli gözlemler ile insancýl çizgide, hacimli bir edebi oluþum yakalamak gayet mümkün. Ta ki bireylerin önündeki taþlarý çoðaltmaktan ziyade temizleme gayreti içinde olalým. Aksi takdirde edebiyat adýna þiirin geleceði gerçekten “içler acýsý”.


“ Ve bir
Ve hiç
Kel kör yuvarlandýk
Çekilin yoldan…”



Habibe E. Aðaçdelen