Ýki gülün kurumasýný seyrettim biri birinden daha güzel biri diðerinden daha çirkin. Ýki gülün rengine baktým biri koyu bir diðeri ise açýktý. Gülün aslýnda solmayacaðýný gördüm gül düþüncemdeydi ve düþüncem güldü.-Mevlana-

Son yýllarda, son günlerdeki iç ve dýþ terör/savaþlarla, siyasi çatýþmalarýmýzla, ekonomik sýkýntýlarýmýzla, dýþ/ iç borçlarýmýzla, hatta yüreðimizden asla sevgisi silinmeyecek askerimize yapýlan asimetrik psikolojik savaþlarla bunaldýk.

Ve sordum kendime biz neden “bizle” çatýþmaktayýz? Neden ayný topraklar üzerinde, doðduk, büyüdük, yetiþip/tanýdýðýmýz, bildiðimiz halde anlaþamýyoruz? Neden birbirimizi dinlemekten uzak kalýyoruz?

Ýþte bu nedenler/niçinler ile sorguladým kendi toplumsal ve sosyal gerçeðimizi.

Ýçinde yaþadýðýmýz kültürümüzle bir cam kavanozda olduðumuzu düþünmekteyim. Bizler bu cam kavanozda; her tür resmi ve sivil kurumlarla birlikte doðumdan ölüme kadar davranýþlarýmýzla, inançlarýmýzla, deðerlerimizle içselleþirken; her kültür kendi benimsediðini doðru kabul etmektedir. Ýþte bu nedenledir ki kendi doðamýzýn kabul ettiði bu bilgiyi kabul ederken; bir baþka öðretiyi anlamakta zorlanýrýz. Lakin görmemiz gereken asýl gerçek; gözlüklerimizi kýlýflarýndan çýkartýp baktýðýmýzda asýl olaný, bilimsel verilerle kanýtlanmýþ bir bilim dalýdýr. Primitif zamanlarda ve cahiliye dönemlerindeki toplumun benimsediði trajediye dönüþen sosyal olaylarý, göz önüne alýrsak, insanýn doðasýndaki bu hayvansý vahþiliðe her seferinde dinler ile DUR denilmiþ. Peki, nedir bu vahþet?

Örneklersek; Roma arenalarýndaki gladyatörleri hepimiz okumuþ, filmlerde aþinayýzdýr; “insaný aslanlara yedirmek” ve her kanlar içinde ölen köle insanlarýn arenada can çekiþmelerinde sevinç çýðlýklarý. Ýslamiyet öncesi Araplarýn “kýz çocuklarýný diri diri topraða gömmeleri” Eski Mýsýr medeniyetine baktýðýmýzda da 450 yýl hüküm sürmüþ Firavun’un “çocuðu kendisini öldürecek” kehaneti ile ülkedeki her yeni doðan erkek çocuðunu boðdurmasý…

Bu üç sosyal kültürün “iðrenç/vahþet” dediðimiz etnosentrik bir bakýþ açýsýdýr. O insanlarýn bugün bize yanlýþ diye gelen inanç ve kültürel tutumlarý nasýl ki anlaþýlmaz ise içinde yaþadýðýmýz kültürümüzün de, yarýn doðru/yanlýþ kabul edeceði bir gerçeði olacaktýr.

Bizler internet ortamýnda belki sizin “bilgi kirliliði” diye adlandýrdýðýnýz eleþtiri/makale/þiir/alýntý vs… edebi metinlerimizde farkýnda olarak veya olmayarak kendi kültürümüzü, kendi hayatýmýzý yazdýðýmýz gerçeklerdir. Bunu açýklayacak olan da bizler deðil bir bilim dalý olan sosyal antropolojidir.

Hiç unutmam Ý.Ü.Týp. Fak’den mezun bir Fizik Ted. Uzmaný Tüzün adlý doktor arkadaþýmýz bir gün bir sohbetimizde;

“Sýnýfýmýzda Afrikalý bir zenci arkadaþýmýz vardý. Ona sormuþtuk. Hiç insan eti yediniz mi, diye. Bize anneannesinin baþparmaðýný yediðini söyledi. Ýðrenerek sorduk. Neden yediniz, týp okuyor ve aydýn bir insansýn sen? Diye sorduðumuzda, bize ilginç bir yanýt vermiþti. Bu kendi kültür fanuslarýnda atadan beri gelen inançlarýymýþ. Eðer ölen bir yakýnýnýn, herhangi bir organýný yerlerse, onun ruhunu bedeninde taþýyacak, onla bütünleþecekmiþ. Çünkü bu ona duyduðu saygýyý/ deðeri gösteriyormuþ Bir nevi dinsel ibadetleriymiþ. Töreleri bunu emrediyormuþ.”

Þimdi bizler bu olaya tanýk olsak; “ayyy, ne iðrençler!.. Ne vahþet!” sözcükleri dudaklarýmýzdan çýkacak. Oysaki Afrikalýlarýn kültürlerini öðrenmek, anlamak gerekiyor. Aksi olursa bu anti sosyal tanýmlamamýzla; bireyler arasý, ülkelerarasý, kültürlerarasý bir anlaþmazlýk sebebinin dogmasýna neden olacaktýr. Bu etnosentrik bakýþ açýsý çoðu zaman inatlaþarak, uç noktalara kadar varmamýzý, hatta geçmiþ tarihlere bakarsak, özellikle de Amerikalýlarýn Kýzýlderilileri katletmeleri, Hitler’in Yahudileri yok etmeye çalýþmasý, günümüzde Amerikalýlarýn Irak’ta askeri koþullanmasý nasýl açýklanabilir ki? Ya Taliban’ýn din adýna, cihat adýna 70 bin insan ile bir ordu kurmasýna ne ad verebiliriz?

Uygarlýðýn hangi kýstasý doðru olarak kabul edilebilir ki? Doðru nedir? Yanlýþ nedir?

Anadolu’nun baðrýna konuk olan bir yabancýya “hoþ geldin” ile koç kesilip kurban kanlarý akýtýlýrken, kutuplardaki bir Eskimo evinde size” eþini sunma” geleneði zýt gelebilir. Hindistan’da sekiz yaþýndaki bir kýz çocuðu ile 70 yaþýndaki bir Hintli adamýn evlenmesi, bize sapýklýk gelebilir. Dünya sex ticareti ile bilinen ve kazanan Filipinlerdeki 10-20 yaþ arasý kýzlarýn devlet eliyle “fuhþun” resmi kýlmasý, 20 yaþýndan sonra emekli edilmesi, bize günah gelebilir.

Bu etnosentrik bakýþ açýsýndan baktýðýmýzda savaþlarýn, toplu kýyýmlarýn yaþandýðý Orta Doðuda bir siyasi devir kapanmýþ, bir baþka siyasi döneme girilmiþtir. Ýran halký þikâyetçi olduðu, bir Þahlýk dönemini kendi isteði ile sona erdirdi. Humeyni Ýran için kurtuluþtu. Ne oldu? Þimdi Ýran halký mutlu bir kültür mü? Amerikalýlarýn Irak’a asker göndermesi ile “diktatörden kurtarma” sözü ile onlara önceleri kucak açan, çiçeklerle karþýlayan Irak Halký, þimdi yaþadýðý hayal kýrýklýðý ile nasýl yaþamakta? Mutlular mý? Her iki örneklediðim ülkeye kavramsal olarak ne sunuldu? Özgürlük! Hani nerede?

Ýþte kültürel öðretilerimiz dâhilinde bir ötekini yorumlarken, ötekilerinde bizi kendi kültürel deneyimleri ve bilgileri ile hem yargýlayacak hem de deðerlendirecektir.

Baþka bir öz yaþamýmdan örnekleme;

Bir gün AKM de çalýþtýðým yýllarýmda Çin Operasý gelmiþti. 800 kiþilik bir kalabalýk korosu ile dikkatleri çeken “Çin” Hakkýnda pek bir bilgimiz de yoktu. Ta ki onlarý kendi sahnelerimizde izleyene kadar…




Sevgi Ve ýþýkla



Emine Piþiren/Bursa

01.Þubat.2010



-Devam Edecek -