Modern toplumlarda özgürlük temel bir problem olmaya devam ediyor. Batý toplumlarýnýn demokrasiler olarak tanýmlanmalarý bir dereceye kadar doðrudur ve aslýnda özgürlük yanýlsamasý vardýr. Özgürlüðün temelinde insanýn farklýlaþmasý olmalýdýr. Herkesten farklý düþünebilmek ve davranabilme imkâný ve eylemleri özgürlüðü tanýmlar. Eðer bir yerde herkes ayný þekilde düþünüyorsa ve farklý þekilde düþünme imkâný yoksa özgürlükten de bahsedilemez. Farklý þekilde düþünme imkânýnýn mutlaka fiziksel olarak sýnýrlanmasý þart deðildir.

Þöyle düþünelim; bir toplulukta bir soru sorulduðunda topluluktaki hemen hemen herkes ayný yönde düþünüyorsa özgürlük adýna bir problem var demektir. Aklýn yolu birdir özgürlük alanlarý için geçerli deðildir. Yaratýcýlýk ölmektedir ve esasen yaratýcýlýktan anlaþýlan da sonucu karlý biten teknik buluþlardýr.

Bu anlayýþýmý destekleyecek çok güzel bir tespiti Eyüp Can’ýn 14 Þubat 2010 günü Hürriyet gazetesinde yayýnlanan “Evinizin Duvarýnda Nasýl Bir Resim Olsun Ýstersiniz?” baþýlýklý köþe yazýsýnda buldum. Yazý Sovyetler Birliði döneminde ülkeyi terk eden iki çýlgýn Rus ressam Vitaly Komar ve Alexander Melamid hikayesini anlatýyor. Özetle bu iki ressam ülkeyi terk ettikten sonra Amerika’da resimlerini satabilmek için bir tür anket yaparlar. Telefon santralinin baþýna geçer ve her kesimden kiþilere evlerinin duvarýnda ne tür bir resim isteyebileceklerini sorarlar. Ýki kafadar Rusya’nýn aksine çok farklý zevk ve beðenilerle karþýlaþacaklarýný ummaktadýrlar. Ancak durum tam tersi olur. Eyüp Can’ýn sözleriyle durum þöyledir.

“…Amerikan toplumunun neredeyse tamamý otomatiðe baðlanmýþ gibi evinin duvarýnda ‘bulaþýk makinesi büyüklüðünde mavi renkli doða manzarasý' görmek istiyordu

Anket sonucuna göre ‘Amerikalýlarýn en beðendiði resmin' oranlarý þöyle...
Göl, nehir, okyanus ya da denize uzanan tabiat diyenler: % 88.
Doðal ortamlarýnda hayvanlar
olsun: % 89.
Gezinti yapan giyinik bir grup insan olsun: % 68.
Yumuþak ve uyumlu renkler
olsun: % 68.
Bulaþýk makinesi büyüklüðünde manzara: % 67.
Gerçekçi görünsün: % 60.
Mavi: % 44.
Sonbahar: % 33...

Peki ya Amerikalýlarýn çoðunun duvarýnda asla görmek istemedikleri resim?
“Kitap büyüklüðünde, soyut obje ve farklý görüntülerden oluþan, altýn sarýsý-turuncu renklerinde, keskin açýlý geometrik þekillerden oluþan karanlýk gölgeli resim...”
Oranlar % 1 ile 20 arasýnda deðiþiyor.
Bu da Amerikalýlarýn % 80'den fazlasýnýn duvarýnda asla görmek istemediði resim.
Þimdi anladýnýz mý iki kafadarýn neden þaþýrdýðýný?
“Anket sonucunda bireysel özgürlük ve farklýlýklarýyla ün yapmýþ Amerikan toplumunun bu kadar büyük bir oranda benzerlik göstermesi bizi þoke etti. Komünizm ütopyasýný yýktýk derken, kendimizi demokrasinin sanal gerçekliði ile savaþýrken bulduk...”

Bu tespit çok çarpýcýdýr ve bir o kadar da özgür toplumun þampiyonluðunu yapan bir toplumu tanýmlamada bizi açmaza sürüklemektedir. Özgürlüðün modern toplumlardaki anlamý nedir?