DÝRÝLLER YOKSA DRÝLLER MÝ?

Bu yazýyý bilge annem(Emine Diril) için yazdým. Iþýklar içinde yatsýn.

Onbinlerin Dönüþü(Anabasis)’nde, Ksenephon; M.Ö. 401 yýlýnda(2410 yýl önce) Lidya’nýn Sardes kentinden (Manisa- Salihli yakýnýnda) baþlayan, Pers prensi Kyros’un ordusuyla yaptýðý seferi anlatýr. Onbinler, Trabzon’a gelince yiyecekleri biter ve ordularýnýn yarýsý ile Driller’in topraklarýna yiyecek aramaya giderler. En eski yerleþim yerlerini kuran Driller’in yurdu bugünkü Dorila-Torul’dur. O dönemlerde Trabzon’da yaþayan Helenler ile Driller’in arasi iyi deðildir. Helenler, ganimat için yaptýklarý saldýrýda Grek’lere kýlavuzluk yaparak yardýmcýolurlar. Daðlýk ve yolsuz bir bölgede yaþayan Yunanlý olmayan ve yerli bir halk olan Driller, savasçý bir halkdýr. Yaðmacýlara karsý savunmasýz olan köylerini tahliye ederler ve ateþe vererek yakar ve daha uygun bir yere çekilirler. Burasý derin vadilerle kuþatýlmýþ bir bölgedir. Ýki bin kadar Grek askeri vadiye girer ve saldýrýya geçerler. Saldýrýlarýnda savunma mevzilerini ele geçiremeyeceklerini anlayýnca geri çekilmeye kalkýþýrlar. Ancak dik patikadan süratle uzaklaþamadýklarý için arkalarýndan kovalayan Driller tarafýndan sýkýþtýrýlýrlar. Yaðma için gittikleri Torul bölgesinden güçlükle geri çekilen Grek askerleri ertesi gün ganimetleriyle beraber dar ve dik bir yoldan Trabzon’a inerlerken, Driller de onlarý izliyor ve saldýrmak için fýrsat kolluyorlardý. Kaynaklar Roma döneminde Trabzon’un güneyindeki daðlarda yasayan Driller’in sahilde yaþayanlara düþmanlýk beslediklerini yazmaktadýr. Kitabýn 148’nci sayfasýný aynen alýyorum: ”1.Ksenophon birkaç Trapezos’luyu alarak ordunun yarýsýyla Dril’lerin üstüne yürüdü öbür yarýsýný da ordugahta býraktý, çünkü yurtlarýndan kovulan Kolkh’lar bir araya toplanýp tepelere yerleþmiþlerdi. 2. Trapezos’lularsa Yunanlýlara yiyecek saðlamanýn kolay olduðu yerlere götürmüyor(buralarý dost bölgelerdi çünkü) ama zarar gördükleri Dril’lerin ülkesine seve seve götürüyorlardý. Bu halk daðlýk ulaþýlmasý güç bir bölgede oturuyordu ve Pontus’un en savaþçý halkýydý. 3.Yunanlýlar yüksek bölgeye varýnca, Dril’ler alýnmasý kolay gözüyle baktýklarý her yeri yakarak geri çekildiler; alevlerden kurtulan birkaç domuz, birkaç öküz ya da davar dýþýnda alýnacak hiçbir þey kalmamýþtý. Ama baþkentleri olan ve tümünün içine toplandýðý müstahkem bir yer vardý.Bu kale olaðanüstü derinlikte bir ýrmak yataðýyla çevriliydi ve içine girilmesi çok zordu. 4. Önden koþan ve aðýr piyadelerden öne çýkan hafif piyadeler ýrmak yataðýný aþtýlar ve içerde pek çok hayvan ve baþka deðerli þeyler olduðunu fark edince buraya saldýrdýlar. Peþlerinden alýnacak yiyecekleri taþýmak için bir sürü Doryphros geliyordu: öyle ki hendeði iki bine yakýn insan aþmýþ oldu. 5. Kale kazýklarla ve birbirine çok yakýn tahta kulelerle donatýlmýþ bir hendekle çevrili olduðundan saldýrýyla alamayýnca, geri çekilmeyi denediler, ama Dril’ler fýrsat vermeden saldýrdýlar. 6. Hafif piyadeler, kaleden ýrmak yataðýna teker teker inebildiði için koþara kaçamadýklarýndan aðýr piyadelerin baþýnda ilerleyen Ksenophon’a bir haberci gönderdiler. 7. Haberci varýr varmaz: “Her çeþit mal dolu bir yer var; ama çok iyi tahkim edildiði için alamýyoruz; geri çekilmek de güç; çünkü bir çýkýþ hareketi yaptýlar, bize saldýrýyorlar, geri çekilmek de kolay deðil.” dedi.” Daha sonra Ksenephon ahþap evleri ateþe verir. Driller geriye çekilir. Grekler erzak ve yiyeceklerle geri dönerler. Yukarýda anlattýðým Dril’ler ile Anne tarafý olan soyadý Diril’ler arasýnda nasýl bir bað vardýr. Buna kesin bir cevap vermek elbette mümkün deðil. Ancak o dönemde yaþayan Driller ile bugünkü Diril sülalesinin ortak iki özelliði var; mücadeleci ve korkusuz olmalarý ve bir diðeri isim benzerliði. Ayrýca rahmetli annem hep o taraflardan, Tosya’dan falan bahsederdi. Ben bir hayal yer olarak düþlerdim, Tonya’yý; neden ve ne için anlatýrdý, þimdi tam çýkaramýyorum. Ancak orada özellikle iyi süt veren, iyi cins ineklerin olduðunu ve rahmetli babamýn veya yakýnlarýmýzýn Tonya’ya giderek inek satýn adlýlarýný söylerdi. Tonya ineklerinin iyi süt verdiklerini anlatýrdý. Tonya ile Torul birbirlerine yakýn yerler. Bizimkilerde yaylacý. Bu yaklaþým tarzý oralarla bir bað olduðunu elbette göstermez. Ancak ateþ olmayan yerden de duman çýkmaz. Diril soyadý nerden verilmiþ bunu net olarak bilemiyorum. Belki de bu bir tesadüfdür. Ancak tesadüf de olsa, bu güzel bir tesadüf bence. Ancak, Diril soyadý Trabzon’un güneyinden, yani Drillerin kavminden gelmiþ olabileceði bir ihtimaldir.. Bu sülaleye Diril’ler deniliyorsa, o þekilde soyadý olarak lakaplarýný da almýþ olabilirler. Aslýnda araþtýrýlmaya deðer bir konu olduðunu düþünüyorum. Ýnternette dirillerle/drillerle ilgili yapýlacak bir gezide Driller’in Kýpçak Türklerinin atalarý olan Kimmerler’in bir boyu olduðu, Tirebolu(Dýrýbolu) adýnýn da ayný yerden geldiðini ifade eden yazýlara rastlanmaktadýr. Bu konuda Diril sülalesi gençlerinin yapacaklarý araþtýrma ve inceleme gerçeði ortaya çýkaracaktýr.
Kemal Düz
06 Mart 2010