Deðerli þeylerin önemini onu yitirdiðimizde kavrarýz ya; ne zaman elektrik kesintisi olsa rahmetli ninemin Edison için “nur içinde yatsýn” sözlerini anýmsarým. Ninem böyle söylediðinde çocuk aklýmla, “Adam ampulü icat etmiþ, niye karanlýkta kalsýn ki? ..” diye içten içe sorgulardým kendimi.
Doðal ýþýk kaynaklarýndan tutun da gecemizi gündüze çeviren tüm aydýnlatma gereçlerine kadar insanoðlunun aydýnlanma serüvenini hep ilginç bulmuþumdur. Bazen kendimi çok þanslý bir insan olduðumu düþündüðüm de olmuþtur. Þöyle ki: çocukluðumdan itibaren sýrasýyla çýrayý, yað kandilini, gemici fenerini, gaz lambasýný, ispirto ocaðýný, lüks dediðimiz likit gazý kullanmýþtým. Lüks adý gibi çok lüx bir aletti. Ancak zengin diye nitelediðimiz insanlarýn alýp kullanabileceði bir aydýnlatma aracýydý. Ancak icadýndan 90 yýl sonra, 1969 yýlýnda ampulle tanýþabildim. 227 senelik matbaanýn gecikmesine bakýnca bayaðý hýzlý gelmiþ diyerek teselli oluyorum. Çocukluðumda birinin bizi fark etmesi için ayna tutardýk gözlerine.. Þimdilerde laser denilen oyuncaklarla yapýyorlar bu iþi…
Ama teknolojideki geliþmenin tersine sosyal anlamda zaman içindeki yolculuðumuz karanlýða doðru ilerliyor gibi. Zaman tersine iþliyor adeta…Gencecik insanlar bir iki karýþ sakal býrakýyorlar. Kara kara cüppeler giyerek, ellerinde þekilsiz bir deðnek olduðu halde; takke, takunya ve tespih ile ortalýk yerlerde dolaþýyorlar. Daha on'lu yaþlarýna gelmeden kendini tanýyamamýþ, dünyasýný görememiþ, minicik kýz çocuklarýna kapkara çarþaflar giydiriliyor. Ve liseli yýllarýna gelince de babalarý yaþýnda adamlarla evlendiriliyorlar.
Ampullü yýllarýn baþlarýydý. Dombay Mustafa derler, güleç yüzlü, sevimli, neþeli ve renkli bir insaný tanýma þansým olmuþtu. Mustafa'ya onun güçlü ve yardýmsever özelliði nedeniyle Dombay lakabý yakýþtýrmasý yapýlmýþtý. Tarla ve bahçelerde zirai koruculuk yapardý. Ayrýca hoparlör bulunmadýðý için Belediye Baþkanlýðýnýn duyurularýna tellallýk ederdi.
“-Diðneyvereem! .. Kulak vereem! .. Dom Dom Dom! .. Hayvan sahaplarýnýn dikkatýnaa!...Dom Dom Dom! ..Baaçala ilaçlanmýþtýýr. Davarýmýza ve de malýmýza sahap çýkaam… Arazi sahaplarý zehirlenmeleden mesul deðeldiir! ... Dom Dom Dom! ..Duyduuk duymadýýk demeen! ...Sona aðlaman üleen!.. Dom Dom Dom! .. Dombay Mustafa kýþ boyunca avladýðý hayvanlarýn derilerini satýp, parasýyla bazý ihtiyaçlarýný karþýlamak için þehre gider. Alýþveriþleri sona erdiðinde akþam olmuþtur. Yol arkadaþý Býcýr Ýbrahim ile handa gecelemeye karar verirler. Çünkü o günlerde eþek sýrtýnda yapýlan ulaþým ayný gün geriye dönüþe olanak vermemektedir. Hava kararmaya baþladýðýnda hana giderler. Hancý, eþeklerin önüne su ve saman koyduktan sonra odalarýný gösterir. Günün yorgunluðunu atmak için yataklarýna uzandýklarýnda, ansýzýn baþlarýnýn üzerinde bir ýþýk belirir. Bu geceyi gündüze çeviren garip þey de nedir ki? Hemen hancýya gidip sorarlar. Hancý bunun yeni icat edilen ampul olduðunu, elektrikle çalýþtýðýný anlatýr. Ama Dombay Mustafa ile arkadaþý Býcýr Ýbrahim kavrayamazlar. Tekrar odalarýna dönerek yataklarýna yatarlar. Bir iki dakika sonra ýþýk söner. Hancý odalarýn dýþýnda bulunan elektrik anahtarýndan ýþýðý söndürmüþtür. Söndürmüþtür ama Dombay Mustafa ile Býcýr Ýbrahim'in bu iþe akýllarý ermemiþtir. Gece boyunca kendi kendine yanýp sönen aleti düþünmekten uyuyamazlar. Mustafa sonunda bu aleti çalmaya karar verir.
Sabah olduðunda erkenden kalkarak odanýn tavanýnda asýlý bulunan ampulü kablosuyla birlikte sökerek heybesine koyar. Týkýrtýlara uyanan Ýbrahim ne yaptýðýný sorunca, ona da baþka bir odadan bir tane sökerler. Daha sonra hýzla handan uzaklaþýrlar.
Köye döndüklerinde ampulleri evlerinin tahta tavanýna çakarlar. Sonra da akþamýn olmasýný beklemeye koyulurlar. Çünkü akþam olunca týpký handa olduðu gibi kendiliðinden yanýverecektir ampuller. O kadar heyecanlýdýrlar ki o gün zaman geçmek bilmiyordur adeta…O nasýl göz kamaþtýran bir ýþýktýr yarabbi…Ne yaptýklarýný soran eþlerine bir sürprizleri olduðunu, akþamý beklemeleri gerektiðini söylerler.
Akþam olup da hava kararýnca gözlerini kýrpmadan ampule bakmaya baþlar Mustafa. Fakat ampul yanmamýþtýr. Neden yanmamaktadýr? Halbuki handa kendiliðinden ve birden yanývermiþtir. Yolda getirirken bozulmuþ olabilir düþüncesiyle hemen Ýbrahim'in evine koþar. Belki onunki yanmýþtýr diye umut eder. Fakat Ýbrahim'in ampulü de yanmamaktadýr. Bir süre boþ gözlerle çaresiz bakýþýrlar. Ýbrahim, köylerinde sömestr izine gelen bir öðretmen komþularý olduðunu, onun þehirde görev yaptýðý için bunun nasýl yanacaðýný bilmesi gerektiðini söyleyince harekete geçerler. Ona ampulleri þehirden aldýklarýný, çok da para verdiklerini, ancak ýþýk çýkarmadýðýmý anlatýrlar. Mustafa ile Ýbrahim'i merakla dinleyen öðretmen; “Köye elektrik geldi mi?” diye sorar. Bu soruya soru ile karþýlýk verir Mustafa…
-Örtmen Beð Oðlum!.. Bu ilentrik nasý bi þeydir ki kövümüze gelcek? Ve de nasý gelcek? Öðretmen telefonu örnek verir. Ayný telefon telleri gibi elektriðin de direklerdeki tellerle köylerine gelmesi gerektiðini anlatýr. Anlatýr anlatmasýna da gülmemek için bacaklarýný çimdiklemekte, dudaðýný ýsýrmaktadýr. Öðretmenin bu açýklamasýyla köylerine elektriðin gelmediðini kavrayan Mustafa ile Ýbrahim çok üzgün olduklarý halde oradan uzaklaþýrlar.
Bir ay sonra tekrar þehre giden Mustafa, heybesinde getirdiði ampulleri hancýya geri verir. Hancýya baþýndan itibaren konuyu anlatýr. Çok mahcuptur, çok utanmaktadýr. Kendilerini baðýþlamasýný ister. Hancý gülmekten krize girmiþ, konuþmakta güçlük çekmektedir. Kendisini bu kadar güldüren insanlarý nasýl þikayet edebileceðini, aksine çok teþekkür ettiðini söyler. Hatta “Ben padiþah Yýldýrým Beyazýt mýyým ki, halký eðlendiren Hacivat ile Karagöz'e reva görüldüðü gibi size idam fermaný çýkartayým? ” diye sorar. Dombay Mustafa o kadar küçülmüþtür ki, kelimenin tam anlamýyla yerin dibine girse yeridir.
Ayný gün þehirden ilçeye döner. Belediye baþkaný ilçeye getirilecek su konusunda yapýlacak imece hakkýnda halka bir duyuru yapmasýný ister. Dombay Mustafa davulunu sýrtladýðý gibi çýkar ilçenin meydanýna…

Ey ahali! ..Dom! ..Dom! ..Dom! ..
Diðneyvereem! ... Kulak vereem! .. Dom! ..Dom! ..Dom! ..
Þeherde bir iþ geedi baþýmýza handaa! ..
Iþýklar kövünden Býcýr Ýbram 'laa
Domalý kövünden Dom/Bay Mýstýfaa! …Dom!..Dom!..Dom!..
Elin oðlu tel ilen ilentrik getimiþ yatak odasýnaa! ..
Biz ise imeceyle su getcez kasýbamýzaa!
Yarýn toplanven bakaam köv meydanýnaa! .. Dom! ..Dom! ..Dom! ..
Duyduuk duymadýýk demen sona haa!… Dom! ..Dom! ..Dom! ..


Aðlaman//Aðlamayýn… Baaça//Bahçe… Bakaam//Bakalým… Dombay//Manda… Geedi//Geldi… Getcez//Getireceðiz… Diðneyvereem//Dinleyiverelim… Demeen//Demeyin… Köv//Köy… Ýbram//Ýbrahim… Ýlen//Ýle… Ýlentrik//Elektrik… Mýstýfa//Mustafa… Sahap//Sahip… Þeher//Sehir … Sona//Sonra… Toplanven/Toplanýverin